حجاب مقوله‌ای شرعی و اعتقادی است که پس از انقلاب اسلامی در تقاطع با سیاست، به امری هویتی و گفتمانی تبدیل شد که به تبع آن در سال‌های اخیر بستر منازعات اجتماعی میان برخی از اقشار جامعه بوده است. مهم‌ترین عامل تغییر نگاه و رویکرد جامعه ایرانی به مقوله حجاب و تبدیل آن از یک واجب دینی به امری اجتماعی و سیاسی، سخنرانی‌های امام خمینی(ره) در بحبوحه‌ مبارزات سیاسی مردم علیه حکومت پهلوی بود.
امام(ره) به عنوان رهبر و شخصیتی کاریزماتیک، نقش مهمی در جذب زنان به گفتمان انقلاب اسلامی داشتند. کلیدواژه «زن» که مکرر در این سخنرانی‌ها به کار می‌رفت کدی بود که ضرورت حضور و عاملیت زنان در تمامی عرصه‌های اجتماعی، مذهبی  وسیاسی را به جامعه گوشزد می‌کرد؛ حضوری که نمادش حجاب بود.
مینو صمیمی، یکی از وابستگان دربار پهلوی در توصیف گرایش فراگیر زنان محجبه‌ تظاهرات‌کننده به چادر می‌نویسد: «در میانشان زنانی از هر صنف و طبقه وجود داشت. دانشجو، خانه‌دار، کارمند، متخصص، حتی زنان مربوط به طبقه‌ متوسط تحصیلکرده در کشور‌های غربی و حضور یکپارچه این زنان علاوه بر اینکه نمایشی تحسین‌برانگیز از جرئت، شهامت و اراده زنان ایرانی محسوب می‌شد، نشان‌دهنده جنبه‌های مذهبی انقلاب ایران نیز بود». براساس چنین گفتمانی که رویکردی ایجابی‌ به حجاب یعنی تبیین حجاب به عنوان شاخصه‌ هویتی زن مسلمان و عامل تکریم او داشت؛ زن به‌واسطه‌ حجاب، نه تنها خانه‌نشین و محدود نمی‌شد بلکه هویتی ارزشمند پیدا می‌کرد.
​​​​​​​
نماد انقلابی‌گری زن مسلمان
شواهد تاریخ انقلاب اسلامی نشان می‌دهد در این مقطع، طیف گسترده‌ای از زنان جامعه با میل و رغبت، حجاب را انتخاب می‌کنند. حجابی که آن را مایه مباهات به دیگر زنان و نماد انقلابی‌گری زن مسلمان می‌دانند. اگر چه حجاب در میان انقلابیون غیرمذهبی پذیرفته نشد اما مخالفتی هم با آن وجود نداشت و برعکس. تصاویر موجود در آرشیو اسناد انقلاب اسلامی به‌خوبی گویای مبارزات انقلابی همزمان زنان با حجاب و بی‌حجاب در کنار یگدیگر است. در واقع گفتمان انقلاب اسلامی مانند چتر فراگیری سوژه‌های اجتماعی- سیاسی مختلف را زیر سایه خود گرفت و همگان را در یک نقطه مشترک گرد هم جمع کرد که همان «ضدیت بر ضد شاه و گفتمان مدرنیزاسیون او» بود. یکی از این سوژه‌ها زنان بودند که توانستند در عینیت‌یابی گفتمان انقلاب اسلامی، کنشگری فعال باشند.
گفتمان انقلابی امام(ره) تا پایان دفاع مقدس برگ برنده جمهوری اسلامی بود و کارکرد‌های مثبت فراوانی نیز برای جامعه مسلمان ما داشت، اما پس از این مقطع، کم‌کم شاهد به حاشیه رفتن رویکرد یاد شده و ظهور گفتمان سنتی و محافظه‌کارانه‌ای از اسلام هستیم که تمایلی به حضور زنان در جامعه ندارد. در این گفتمان دینی؛ الگوی سنتی، ترویج و مورد ستایش قرار می‌گیرد و مبلغان و متولیانش رویکرد اغلب سلبی درخصوص حجاب، یعنی تبیین حجاب به عنوان عامل بازدارنده انحرافات مردان جامعه را در پیش می‌گیرند. گفتمان سنتی یاد شده در مواجهه با ورود مظاهر مدرنیته و رسانه‌های جدید و نیز بروز تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دهه ۷۰ که موجی از غرب‌گرایی را در ایران رواج داد، موضعی انفعالی داشته است.
در سال‌های اخیر جامعه ما شاهد برخی نافرمانی‌های مدنی ازجمله حوادث مرتبط با گشت ارشاد بود. حوادثی که کنشگران اصلی آن، زنان و دختران جوانی بودند که بیش از دیگران نسبت به موقعیت خود در جامعه، احساس فرودستی و تبعیض داشتند و مخالفت با حجاب به عنوان یکی از ارزش‌های نمادین جمهوری اسلامی را نوعی کنش مبارزاتی تلقی می‌‌کردند، چرا که اساساً نه تنها با مفهوم حجاب، احساس قرابت هویتی نداشتند بلکه آن را مانع و محدودیتی برای بروز زنانگی خود می‌دیدند. این طیف از زنان به‌واسطه‌ آگاهی نداشتن از فلسفه اصیل و هویت‌بخش حجاب که تحت تأثیر نگاه متحجرانه بود و دیگری متأثر بودن از فرهنگ متجدد غرب و رسانه‌های معاند با جمهوری اسلامی و احساس تبعیض و نارضایتی از حکومت، به‌راحتی با اغتشاشگران همراه می‌شدند.

امام خمینی(ره) و برساخت هویت زنان
این خط مبارزاتی اگر چه توسط مخالفان جمهوری اسلامی، در چند سال و خارج از مرز‌های ایران توسط شبکه‌های اجتماعی به آن‌ها دیکته شده بود اما زمینه و بسترش سال‌ها پیش به‌واسطه بی‌توجهی ما به زنان و عاملیت مهم آن‌ها در جامعه‌ اسلامی فراهم شد. مقطعی که غالباً زن ‌ایده‌آل مسلمان، زنی محجوب و مستور در خانه ترسیم می‌شد که در مواجهه با دو‌گانه خانه‌داری و فعالیت اجتماعی؛ خانه‌داری را ترجیح می‌دهد. در آن مقطع، هر گاه از ضرورت حجاب سخن گفته شد، اغلب نه به این منظور بود که حضور همراه با امنیت را برای زن در عرصه اجتماع تسهیل کند؛ بلکه هدف، جلوگیری از انحراف جامعه بود. هدفی که اگر چه از کارکرد‌های مثبت حجاب است اما به هیچ وجه از بیان صریح قرآن مستفاد نمی‌شود. اتفاقاً دال محوری در آیه ۵۹ احزاب، تشخص و هویت زن با‌ایمان است که به‌واسطه‌ حجاب نمود ظاهری و بیرونی می‌یابد و حجاب عامل حفاظتش در برابر آسیب‌های اجتماعی است. این نوع نگاه به زن و حجاب همان نگاهی است که در بدو انقلاب توسط امام خمینی(ره) رواج داده شد. امام(ره) به‌واسطه‌ این اجتهاد در زمانی کوتاه، بسیاری از زنان را با گفتمان انقلاب اسلامی همراه کرد. با پیوستن زنان به مبارزات بود که در کمتر از 6ماه، حکومت پهلوی سرنگون و انقلاب به پیروزی نهایی رسید. امام خمینی(ره) با تیزبینی و تیزهوشی خاص خود دریافته بود انقلاب اسلامی ایران بدون شرکت بانوان به ثمر نخواهد رسید. ‌ایشان در پاریس مؤکداً و صریحاً اعلام کردند شرکت خانم‌ها در تظاهرات و راهپیمایی‌ها ولو با منع صریح پدران و شوهرانشان مواجه شوند، واجب است و آن‌ها حق ندارند مانع شرکت زنان شوند. طرح مسئله تکلیف شرعی زنان برای شرکت در فرایند انقلاب از سوی امام، تمامی محیط‌های خصوصی و عمومی را به چالش کشید. امروز اگر به دنبال پایان دادن به چالش‌های مرتبط با موضوعات فرهنگی مانند حجاب که اساساً مربوط به زنان است، هستیم؛ راهی جز بازگشت به گفتمان امام خمینی(ره) نداریم. گفتمانی که در آن، زن مسلمان ضمن داشتن هویتی مستقل در جامعه، از عاملیتی همسان با عاملیت مردان برخوردار است و حجاب مقوم چنین عاملیتی است.