اگر شیرخواران نارس یا پرخطر، به شیر مادر دسترسی نداشته باشند یا میزان شیر مادرانشان برای چنین نوزادانی کافی نباشد، شیر پاستوریزه مادران اهداکننده بهترین جایگزین است و بر همین اساس آکادمی اطفال آمریکا و سازمان بهداشت جهانی و دیگر مجامع علمی معتبر دنیا استفاده از شیر مادر اهدایی را بهترین جایگزین برای نوزاد محروم از شیر مادر می‌دانند.
نخستین بانک شیر دنیا در سال 1900 در وین افتتاح و 10 سال پس از آن، بانک شیر در آمریکا راه‌اندازی شد. در اروپا در سال 1919 نخستین دستورالعمل استفاده از شیر اهدایی سایر مادران به بانک شیر تدوین شد.
تا سال 2016، 206 بانک شیر در اروپا و 26بانک شیر در کانادا و آمریکا و یک بانک شیر در روسیه و کویت راه‌اندازی شد. بیشترین بانک شیر در برزیل که شامل 217 بانک و 126 مکان جمع‌آوری شیر است، وجود دارد و طبق آمارهای ارائه شده با تأسیس و توسعه بانک شیر در برزیل 73 درصد کاهش در مرگ و میر شیرخواران اتفاق افتاده است.
در حال حاضر در ایران12 بانک شیر وجود دارد که یک مورد آن در مشهد و در بیمارستان ام‌البنین(س) قرار دارد. 

همکاری 300 مادر اهداکننده با بانک شیر مشهد
رئیس بانک شیر مشهد در گفت‌وگو با خبرنگار قدس خراسان گفت: بانک شیر مشهد در مرداد ۹۸ در بیمارستان ام‌البنین(س) افتتاح شد و هدف این بود که شیر مادر را به نوزادان نارس و محروم از شیر مادر برسانیم. نوزادانی که نارس به دنیا می‌آیند و سیستم‌های گوارش، کبدی، عصبی، کلیوی، عروقی و ایمنی هنوز تکامل پیدا نکرده است، بهترین غذا برایشان شیر مادر است؛ چرا که شیر مادر غذایی با کیفیت بالا و دارای بیش از ۱۰۰ ترکیب مغذی است که نمی‌توانیم به روش مصنوعی تولید کنیم. تاکنون هیچ شرکتی نتوانسته شیرخشکی تولید کند که مانند شیر مادر، کامل باشد و به ویژه ماده ایمنی یا ایمنوگلوبولین را که برای ایمنی نوزاد ضروری است، داشته باشد.
دکتر محمد حیدرزاده ادامه داد: از مرداد ۹۸ تاکنون حدود ۳هزار و ۳۴۱ لیتر شیر اهدایی مادران را پاستوریزه کرده‌ایم. شیرهای اهدایی پس از جمع‌آوری و پاستوریزاسیون ایمن شده و در اختیار نوزادان محروم از شیر مادر قرار می‌گیرد.
وی ابراز کرد: تا به حال ۳۰۰ مادر در این طرح همکاری داشته‌اند و حدود ۲ هزار نوزاد نیازمند به شیر مادر از این شیرهای اهدایی استفاده کرده‌اند. انتطار داریم تعداد اهداکنندگان خیلی بیشتر از این باشد. هنوز هستند مادرانی که به خاطر بی‌اطلاعی از وجود بانک شیر، شیر اضافی خود را بیرون می‌ریزند. این در حالی است که دریافت‌کنندگان ما خیلی زیاد هستند. بانک شیر به تمام بیمارستان‌هایی که ان‌آی‌سی‌یو(بخش ویژه نوزادان) دارند، شیر اهدایی می‌دهد. همچنین در صورت نیاز به شهرهای دیگر زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد مانند فریمان، تربت‌حیدریه، تایباد و گناباد از این شیر می‌دهیم.
رئیس بانک شیر مشهد با بیان اینکه بانک شیر یک مؤسسه عام‌المنفعه بدون سودرسانی مالی است و به طور کاملاً خیرخواهانه خدمات می‌دهد، متذکر شد: شیر مادر آن‌قدر حرمت دارد که نمی‌توان روی آن قیمت گذاشت و مادرانی که با ما همکاری دارند، با خواست قلبی خود این کار را انجام می‌دهند، حتی زمانی که شیرشان کم می‌شود، نگران هستند و از ما می‌پرسند چکار باید انجام دهند تا دوباره شیرشان افزایش یابد و بتوانند افزون بر تغذیه فرزند خود، مقادیر بیشتری اهدا کنند.
حیدرزاده عنوان کرد: وقتی به نوزادان نارس شیرخشک می‌دادیم چون ماده ایمنی یا ایمنوگلوبولین ندارد، دستگاه گوارش نوزاد دچارعفونت شده و این عفونت به تدریج وارد خون می‌شد و در برخی موارد به مرگ نوزاد می‌انجامید. همان طور که اهدای خون، اهدای زندگی است، برای نوزادان نارس هم اهدای شیر، اهدای زندگی است.

شرایط اهدای شیر چیست؟ 
وی در خصوص شرایط اهدای شیر توضیح داد: مادرانی که شیرشان مازاد بر مصرف نوزادشان باشد؛ یعنی شیرخوار از رشد خوبی برخوردار بوده و باز هم مادر شیر اضافه بر فرزندش داشته باشد، به بیمارستان ام‌البنین(س) اعلام می‌کند. راننده به محل سکونت مادر می‌رود و ظرف‌های مخصوص شیر را به او می‌دهد. پس از یک هفته یا نهایت ۱۰ روز راننده دوباره مراجعه می‌کند و با حفظ نکات سرمایشی لازم، شیرهای جمع‌آوری شده را تحویل می‌گیرد و به بانک شیر می‌آورد تا روی آن عملیات پاستوریزاسیون و یک سری آزمایش‌ها انجام شود و سپس در دسترس شیرخواران محروم از شیر مادر قرار می‌گیرد.
رئیس بانک شیر مشهد با بیان اینکه ترکیبات شیر مادر پس از یک سال تغییر می‌کند و شیر رقیق‌تر می‌شود و نمی‌تواند نیاز یک نوزاد نارس را تأمین کند، گفت: مادر اهداکننده تا یک سالگی نوزاد خود می‌تواند مازاد شیرش را اهدا کند و در این مدت هر وقت احساس کرد شیرش زیاد نیست و در صورت اهدا، فرزند خودش دچار مشکل می‌شود، می‌تواند از چرخه اهدا خارج شود.
حیدرزاده در خصوص شرایط اهدای شیر عنوان کرد: برای مادران اهداکننده پرونده تشکیل و آزمایش‌هایی مانند ایدز، هپاتیت، سیستم ایمنی و اعتیاد برای او انجام می‌شود. همچنین همسر باید رضایت داشته و مادر به لحاظ پزشکی منع شیردهی نداشته باشد.
وی با تأکید بر این مطلب که شیر اهدایی جان بچه‌ها را نجات می‌دهد، افزود: در خصوص فرهنگ‌سازی اهدای شیر، به رسانه‌های مختلف، مراکز بهداشتی و درمانی و استانداری اطلاع‌رسانی کرده و جلسه گذاشته‌ایم؛ اما هنوز جای کار در این مورد زیاد است. بیلبوردهای شهرداری ظرفیت خیلی خوبی است که اگر برای این حرکت عام‌المنفعه اختصاص یابد، کمک زیادی به آگاه‌سازی مادران می‌کند. 
رئیس بانک شیر مشهد تصریح کرد: بر اساس استفتاء امام(ره) چون شیر به طور مستقیم از مادر خورده نمی‌شود و شیر چند مادر با هم مخلوط می‌شود، به لحاظ شرعی مشکلی وجود ندارد.
حیدرزاده اضافه کرد: اگر مادری شیردوش به خصوص شیردوش برقی بدون استفاده در منزل دارد، می‌تواند با اهدای آن به بانک شیر در این امر خداپسندانه شریک شود. 
وی در پایان یادآور شد: از خیران به خصوص گروه خیران راه سلامتی که از ابتدا تاکنون همراهمان بوده‌اند و کمک زیادی در نجات جان نوزادان داشته‌اند، کمال قدردانی و تشکر را داریم.

خبرنگار: معصـومـه مـؤمـنیـان