بررسی‌ها نشان می‌دهد تعداد دانشجویان علوم پایه در سال‌های اخیر کاهش داشته است، تعداد دانشجویان مقطع کارشناسی علوم‌پایه فاصله ۵۰درصدی و تعداد دانشجویان تحصیلات تکمیلی علوم‌پایه فاصله ۶۰درصدی با هدف‌گذاری برنامه‌های توسعه‌ای دارد.

سیاست‌گذاران افق دور را نمی‌بینند
محمد صال مصلحیان، رئیس انجمن ریاضی ایران به قدس می‌گوید: به نظر می‌رسد دلیل بی‌توجهی به علوم‌پایه در بسیاری از کشورهای در حال‌توسعه، این است که سیاستمداران آن‌ها درک کامل و صحیحی از مفاهیمی مانند علم، فناوری، توسعه پایدار، مرجعیت علمی، ارتباطات بین‌المللی و تأثیرگذاری اجتماعی ندارند. در کشور ما نیز درک چرخه علم و فناوری با چالش‌های جدی روبه‌رو است. بیشتر توجه‌ در کشورهای درحال توسعه مانند ایران معطوف به تحقیقات زودبازده است و به پژوهش‌های بنیادینی که زیربنای تحقیقات در مهندسی و دیگر علوم دانشگاهی را تشکیل می‌دهد و البته ممکن است دهه‌ها بعد نتایج آن‌ها کاربرد پیدا کند، اهمیت لازم داده نمی‌شود.
وی تأکید می‌کند: در کشورهای در حال‌توسعه، در حالی که سیاست‌گذاران باید بتوانند افق دور را ببینند و آینده‌‌ای درخشان را ترسیم و برای رسیدن به آن تلاش کنند، مسائل نزدیک را می‌بینند و درگیر امور حال هستند و از انجام اقدامات اساسی ازجمله توجه به علوم‌پایه برای داشتن علم و فناوری عمیق و ریشه‌‌دار به منظور توسعه پایدار کشور غافل یا عاجزند. عضو فرهنگستان علوم با تأکید بر اینکه نخستین مشکل، نبود توجه صحیح و نگاه کامل دولتمردان به علوم پایه است، ادامه می‌دهد: در واقع در کشورهای توسعه‌یافته، دولتمردان مشاوران فهیمی دارند که این نگاه و نقشه راه را به آن‌ها نشان می‌دهند و این نگاه خود به خود در همه سیاست‌ها، قوانین و مقرراتی که برای پیشرفت کشور و به‌خصوص توسعه علم و فناوری تدوین می‌شود، تأثیرگذار است و در همین راستا وقتی جامعه می‌بیند سیاستمداران به این موضوع اهمیت می‌دهند خانواده‌ها و جامعه هم به این موضوع توجه می‌کنند.

اشتغال اندک برای دانش‌آموختگان علوم پایه 
مصلحیان با اشاره به اینکه اشتغال برای دانش‌آموختگان علوم پایه بسیار کم است و در کشور بیش از نیاز جامعه، دانش‌آموخته داریم، می‌گوید: ما الان هزاران دانش‌آموخته بیکار در همه مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا داریم که بعضی از آن‌ها به شغل‌های غیرمرتبط رو آورده‌اند و خانواده‌های آن‌ها و دانش‌آموزان دیگر وقتی این خیل بیکاران را می‌بینند انگیزه گرایش به رشته‌های علوم پایه و حتی مهندسی را از دست می‌دهند.
عضو فرهنگستان علوم جهان (تواس) با بیان اینکه توسعه کشور کاری ساده نیست، بلکه چندوجهی است، بر گام‌های ارتقای جایگاه علوم پایه تأکید می‌کند و می‌گوید: علم مانند یک کالسکه است که چهار چرخ آن را امور سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی تشکیل می‌دهد؛ اگر هر کدام از این چرخ‌ها و یا هر چهارچرخ (مثل وضعیتی که ما داریم) دچار آسیب و با چالش مواجه باشند نخستین جایی که آسیب می‌بیند علم و به دنبال آن، فناوری و کل جامعه خواهد بود.  اگر فناوری بدون توجه به تحقیقات پایه در دانشگاه‌ها گسترش یابد، دانشگاه‌ها تبدیل به مراکز فنی‌وحرفه‌‌ای خواهند شد که برونداد آن‌ها مونتاژ دستاوردهای صنعتی دیگران یا تولید فناوری‌‌های کم‌عمق و پرهزینه است. وی توسعه یک کشور را به سه مؤلفه وابسته می‌داند و می‌گوید: یکی دولتمردانی که بتوانند قوانین و برنامه‌های مترقیانه‌ای را برای توسعه کشور تدوین کنند؛ دوم، سرمایه‌گذارانی که بتوانند به اجرای برنامه‌های دولت کمک کنند و مؤلفه سوم نخبگان و دانشگاهیانی که باید راهکارهای لازم را ارائه دهند. این یک اشتباه است که عده‌ای می‌گویند دانشگاه وظیفه‌اش حل مشکلات جامعه است و به تولید علم در دانشگاه در قالب مقاله ایراد می‌گیرند. البته نباید به مقاله اصالت داد. ما باید به پژوهش هدفمند و مسئله‌محور اصالت دهیم که گزارش آن باید به صورت مقاله عرضه شود تا دیگران ببینند، نقد کرده و از آن استفاده کنند. وظیفه دانشگاه تربیت نیروی متخصص، توسعه علم (تجربی و انسانی) و گسترش فناوری است. دانشگاه راهکار ارائه می‌دهد ولی اجرای آن با دو مؤلفه دیگر است. اگر آن دو مؤلفه کار خود را درست انجام نمی‌دهند چرا باید مشکلات کشور را تقصیر دانشگاهیان انداخت. وی ادامه می‌دهد: به عبارت دقیق‌تر، باید علومی را که مبنای فناوری‌های نوین است در کشور خودمان توسعه دهیم تا آن‌ها بتوانند به توسعه فناوری و نوآوری کمک کنند؛ نباید جامعه علمی را بسته نگه داریم و بگوییم می‌خواهیم دانش و صنعت را خودمان بیافرینیم؛ نباید چرخ را از ابتدا اختراع کنیم.

ضرورتی ندارد همه وارد دانشگاه شوند
مصلحیان در خصوص چرایی اینکه علوم پایه و به‌خصوص ریاضیات انتخاب نخست مشاوران، خانواده‌ها و دانش‌آموزان نیست، با تأکید بر ضرورت تغییر نگرش سیاست‌گذاران علمی به علوم پایه و اینکه هدف اصلی باید این باشد که به اهمیت علوم پایه توجه شود، می‌افزاید: وقتی مشکلات اقتصادی چالش‌های جدی برای اقشار جامعه به‌وجود می‌آورد، اولویت همه، به جای علایق و استعدادشان، حوزه‌هایی خواهد شد که صرفاً درآمدزا هستند. رئیس انجمن ریاضی ایران با تأکید بر اینکه در حوزه آموزش‌ و پرورش و آموزش عالی باید ریاضیات را به‌طور دقیق و عمیق، اما شهودی و با زبانی ساده آموزش دهیم، ادامه می‌دهد: دیگر نمی‌توانیم با روش‌های کلاسیک تدریس کنیم، روش‌های کلاسیک دیگر در دانشگاه‌ها و مدارس ما جواب نمی‌دهد، معلمان باید با توجه به ویژگی‌های فردی و درک فهم نوین جوانان از زندگی تدریس کنند. نظام آموزشی باید بتواند دانش‌آموزان را برای زندگی و کار در 30سال آینده آماده کند و آن‌ها را خلاق بار آورد. 

خبرنگار: مهدی توحیدی