همه این گزاره‌ها، آمارهای تلخ و ترسناک و تصاویر و ویدئوهایی که به‌تازگی از فرونشست‌های پیاپی در نقاط مختلف کشور منتشر می‌شود، خبر از بحرانی شدن وضعیت موجود می‌دهند، به‌طوری که به گفته علی بیت‌اللهی، مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی بر اساس تازه‌ترین مطالعات، وسعت پهنه‌بندی فرونشست زمین در ایران به حدود ۱۵۸هزار کیلومترمربع می‌رسد که حدود ۱۰درصد از مساحت کشور را دربرمی‌گیرد. اهمیت موضوع آنگاه بیشتر نمایان می‌شود که بدانیم 49درصد جمعیت در همین وسعت پهنه‌بندی فرونشست زمین زندگی می‌کنند. 

تهدید جدی برای یک کلانشهر کشور
محمد موسوی، استاد گروه زمین‌شناسی به قدس می‌گوید: از مجموع ۶۰۰ دشت آزاد ایران بیش از ۴۰۰دشت تحت تأثیر پدیده فرونشست زمین قرار گرفته‌اند؛ یعنی تقریباً تمام استان‌های ایران به جز گیلان به صورت کم یا زیاد تحت تأثیر این پدیده هستند، اما تهدید فرونشست‌ها در استان‌های خراسان رضوی، کرمان، فارس، اصفهان و همدان جدی‌تر است که در این میان استان اصفهان که زمانی در نقشه پهنه‌بندی زلزله جزو یکی از استان‌های کم‌خطر بود، الان به تنها کلانشهری تبدیل شده که خطر فرونشست یک تهدید بسیار جدی برای ساکنانش است.
وی سپس به بحث سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌های مقابله با فرونشست زمین در کشور می‌پردازد و می‌گوید: دولت برنامه نجات دریاچه ارومیه را با صرف هزاران میلیارد پیاده کرده، اما نتیجه‌ای نداشته و این دریاچه تقریباً خشک شده است، چون هر تصمیمی که با توجه به توصیه‌های کارشناسان گرفته می‌شود باید ضمانت اجرایی داشته باشد و‌ خود دولت به عنوان ضامن اجرای آن نباید آتش‌بیار معرکه باشد؛ یعنی با طرح‌های انتقال آب از حوضه‌های آبریز این دریاچه دوست‌داشتنی میخ بر تابوت آن نکوبد. در خصوص فرونشست هم همین موضوع صادق است؛ مثلاً با اینکه موضوع خطر فرونشست اصفهان در سال‌های اخیر جدی‌تر شده و ثانیه‌های عمر آبخوان این دشت به شماره افتاده، اما جریان زاینده‌رود از حالت دائمی به فصلی و اکنون به کانال آب‌رسانی تغییر یافته و بیش از ده‌ها شهرک صنعتی در اصفهان توسعه پیدا کرده و هر روز هم بارگذاری روی این آبخوان بیشتر و بیشتر می‌شود.
استاد گروه زمین‌شناسی دانشگاه درباره راهکار مقابله با بحران فرونشست زمین در کشور با توجه به تغییر اقلیم و تداوم خشکسالی‌ها هم می‌گوید: وقتی دست کسی لای در گیر می‌کند نخستین و ساده‌ترین کار این است انگشتان خود را از لای در خلاص کند. بنابراین در موضوع فرونشست‌ها هم باید معادله برداشت بیشتر آب و تغذیه کمتر آبخوان‌ها را برعکس کنیم. یعنی برداشت از آبخوان‌ها را به حداقل برسانیم و تغذیه آن‌ها را چه به صورت حقیقی که توسط جریان‌های سطحی یا نزولات جوی صورت می‌پذیرد و چه به صورت مجازی و تزریق آب به داخل آبخوان به حداکثر برسانیم. البته این راهکار تا زمانی جواب می‌دهد که مرگ آبخوان اتفاق نیفتاده باشد یعنی فضایی بین ذرات خاک مانده باشد که توسط آب اشغال شود، اما وقتی مرگ آبخوان اتفاق بیفتد اگر اقیانوس آب را هم داشته باشیم دیگر فایده‌ای نخواهد داشت. 

ضرورت اصلاح حکمرانی آب 
دکترعلی مریدی، مدیر کل سابق دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست نیز نگاهی مشابه به موضوع دارد و به قدس می‌گوید: ریشه اصلی این پدیده در ایران به برداشت بیش از حد آب از سفره‌های زیرزمینی برمی‌گردد. در واقع ما بیشتر از ظرفیت سفره‌های آب زیرزمینی برداشت و صرف تولید محصولات کشاورزی و... می‌کنیم و به همین خاطر دشت‌های کشور به آرامی دچار فرونشست می‌شوند. وی با اشاره به اینکه برای مقابله با پدیده فرونشست زمین و تعادل‌بخشی آب سفره‌های زیرزمینی در قوانین بالادستی ازجمله قانون برنامه چهارم، پنجم و ششم توسعه پیش‌بینی‌های لازم شده است، می‌گوید: این برنامه‌ها اگرچه اجرایی شده‌اند اما اثربخشی آن‌ها آن‌قدر نبوده که جلو این پدیده را بگیرد. 
مریدی در همین زمینه می‌افزاید: هرچند ایران کشور کم آبی است و تداوم خشکسالی‌ها بر محیط زیست آن تأثیر گذاشته که درگیر شدن بسیاری از استان‌های کشور با پدیده فرونشست یکی از پیامدهای این موضوع است، اما مشکل اصلی کشور نبود مدیریت صحیح آب است. مثلاً در بخش کشاورزی گاهی محصولاتی تولید می‌کنیم که در عمل برای کشاورز صرف نمی‌کند حتی آن را برداشت کند و بفروشد. 
وی اصلاح حکمرانی آب در کشور را بسیار ضروری می‌داند و می‌گوید: درحد فاصل نهاد حاکمیت و بهره‌بردار نیازمند یک‌سری لایه‌های میانی مثل تشکل‌های آب‌بران و یا سازمان‌های مردم‌نهاد هستیم که بتوانند نقش واسطه را ایجاد کنند، ضمن اینکه به یک نهاد سیاست‌گذار مثل وزارت نیرو در این حوزه نیاز داریم. از سوی دیگر وزارت جهاد کشاورزی هم نباید خیلی در این بخش دخالت کند. 
مریدی در خاتمه می‌گوید: اگر حکمرانی آب را اصلاح کنیم و برای اجرای قوانین و برنامه‌های تصویب شده بودجه مورد نیاز در نظر بگیریم در یک بازه زمانی 7 تا 10ساله دوباره به شرایط تعادل‌بخشی آب برمی‌گردیم و مشکل فرونشست زمین تا حد زیادی حل خواهد شد.

خبرنگار: محمود مصدق