دستاوردها و چالش‌های دولت سیزدهم در عرصه بین‌الملل

در گفت‌وگو با کارشناسان و صاحبنظران عرصه سیاست خارجی بررسی شد

دستاوردها و چالش‌های دولت سیزدهم در عرصه بین‌الملل

با وجود تلاش دنیای غرب برای وانمود کردن بر این مسئله که مدلی از نظم مطلوب این کشورها در روابط بین‌الملل وجود دارد، اما در شرایط گذار جهانی واقعیت امر و نزاع و جنگ‌های بی‌پایان، از حاکم بودن قانون جنگل بر این محیط حکایت دارد.


در این آشفته بازار هر کشوری که توانایی بیشتری به لحاظ جنبه‌های مختلف اقتصادی، نظامی، جمعیتی، ژئوپلتیکی و دیگر حوزه‌های قدرت برای خود ایجاد کند و بتواند از فرصت‌های بدست آمده در اثر اصطکاک منافع میان دولت‌ها بهره‌برداری کند برنده میدان بوده و می‌تواند منافع بیشتری برای مردمش ایجاد کند. قاعدتاً در این محیط نوع بازیگری بازیگران که همان دولت‌ها هستند بسیار مهم است. ازاین‌رو به اعتقاد برخی، سیاست خارجی مهم‌ترین وجه زندگی سیاسی-‌اجتماعی ملت‌ها و کشورها به شمار می‌رود، چون بقا و حیات آن‌ها به این مسئله بستگی دارد. 
اکنون، هفته دولت بهانه‌ای به دست ما داد تا به سراغ کارشناسان رفته و دستاوردها و راهبردهای دولت در عرصه سیاست خارجی را به بحث و کنکاش بگذاریم. 
در نظرخواهی از 12 تن از تحلیلگران این پرسش را به بحث گذاشته‌ایم که مهم‌ترین موفقیت و دستاورد حجت‌الاسلام و‌المسلمین رئیسی و مهم‌ترین چالش‌های پیش روی دولت سیزدهم را در عرصه سیاست خارجی و بین‌الملل چه چیزی می‌دانند. در ادامه نظر این صاحبنظران را مشاهده می‌کنید.

محسن پاک‌آئین، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان
سیاست خارجی دولت چندوجهی است
سیاست خارجی دولت سیزدهم دارای ابعاد مختلفی است. در موضوع هسته‌ای تهران هیچ‌گاه میز مذاکرات را ترک نکرد، بلکه اصرار بر ادامه مذاکرات برای رفع تحریم  دارد و این آمریکایی‌ها بودند که در مورد برجام کارشکنی کردند. بُعد دیگر موفقیت تمرکز و توجه روی روابط دوجانبه در عرصه جهانی بوده، موضعی که در گذشته به دلیل مشغولیت وزارت خارجه در برجام مغفول ماند. در این دیدگاه روابط با شرق، آمریکای لاتین، آفریقا و غرب آسیا که مخالف یک‌جانبه‌گرایی غرب هستند، گسترش یافت. امروز دولت حجت‌الاسلام والمسلمین رئیسی توانسته در ائتلاف‌ها و اتحادیه‌های شانگهای، اوراسیا، اکو، سازمان همکاری اسلامی، جنبش عدم تعهد و حتی در بریکس حضور داشته باشد و در عرصه منطقه‌ای و شمال آفریقا توانسته اختلافات با امارات و عربستان را کاهش دهد و علاقه‌مندی کشورهایی مانند سودان و مصر برای برقراری ارتباط با ایران نسبت به گذشته بیشتر شود.

رامین مهمان‌پرست، سخنگوی پیشین وزارت خارجه 
گام‌های دولت در سیاست‌خارجی اصولی است
در خصوص تحولاتی که دولت سیزدهم تا به امروز در زمینه سیاست خارجی داشته، شاهد گام‌های اصولی و خوبی در این عرصه هستیم. به‌ویژه در سیاست توجه به همسایگان رفت‌وآمدهای خوبی شکل گرفته و توافق‌نامه‌های مختلفی منعقد شده است. امروز با برخی از کشورهای مهم همسایه بحث لغو روادید یا تسهیل در صدور روادید را داشتیم که این امر می‌تواند کمک‌های بسیاری برای تجار ما به همراه داشته باشد و باید این حلقه مشارکت و تعامل با همسایگان با پروازهای منظم و برقراری شبکه بانکی توسعه یابد.
اگر در روابط خارجی با کشورهای مختلف بتوانیم منافع بزرگ اقتصادی تعریف کنیم، طرفین از این روابط حداکثر استفاده را خواهند برد. هرچقدر روابط خارجی بر مبنای دیپلماسی اقتصادی طراحی و پیگیری شود آن موقع موانع راحت‌تر از سر راه برداشته می‌شود و در خود کشورهایی که با ما همکاری دارند یک تلاش جدی برای مقابله با تحریم‌ها برداشته خواهد شد. ما باید از ظرفیت‌های بزرگ در مجموعه‌های اوراسیا، بریکس، شانگهای، اکو و دی8 استفاده کنیم و برای هم‌افزایی و افزایش فعالیت تجاری و اقتصادی با این کشورها و نیز رونق بخشیدن به صادرات در بخش کالا، از خدمات فنی مهندسی کشورمان حداکثر استفاده را ببریم. اما مهم‌ترین چالش پیش روی دولت در عرصه بین‌الملل تحریم‌ها و فشار کشورهای غربی به‌خاطر فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان است که آن‌ها در دستور  کار خود گذاشتند و در این راستا محدودیت‌های زیادی برای ما ایجاد کردند. کشورهای غربی از تحریم به‌عنوان ابزار فشار استفاده می‌کنند. 
آن‌ها افزایش توان دفاعی کشورمان که تحت فعالیت‌های موشکی است و یا تحرکات منطقه‌ای ایران را عاملی در راستای مقابله با ثبات منطقه می‌دانند و در این زمینه تبلیغاتی علیه کشورمان انجام می‌دهند و سعی دارند با فشار، افکار عمومی را علیه ما افزایش دهند تا موانعی برای پیشرفت ایران شود. 

حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل سیاست خارجی
سیاست همسایگی قابل قدردانی است
می‌توان گفت دولت سیزدهم در برقراری ارتباط با همسایگان تاحدودی موفق بوده و این اقدام قابل قدردانی است، به‌ویژه اینکه پس از یک دوره تنش و دوری، روابط با ریاض برقرار شد. اما مسئله‌ای که دولت فعلی باید به آن  بپردازد پیگیری لغو تحریم‌هاست. ما در موضوع لغو تحریم‌ها نتوانستیم مذاکرات را با طرف‌های غربی به سرانجام برسانیم و این بزرگ‌ترین اشتباه دولت در این عرصه بوده است. 
هرچند ما در دو سازمان بریکس و شانگهای عضو شده‌ایم اما تا زمانی‌که تحریم‌های ظالمانه علیه کشورمان لغو نشود نمی‌توانیم از این دو سازمان بهره و استفاده لازم را ببریم همان‌گونه که تا امروز روسیه به دلیل جنگ با اوکراین نتوانسته بهره‌ای از بریکس و شانگهای ببرد. در موضوع اف‌ای‌تی‌اف هم هنوز ما نتوانسته‌ایم به نتیجه‌ای برسیم به طوری که در مجمع تشخیص مصلحت نظام  فریز شده و این هم یک چالش است .

عباس سلیمی‌نمین، مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران
دولت در گفت‌وگو با جهان موفق عمل کرده است
اعتقاد دولت سیزدهم به گفت‌وگو در عرصه بین‌الملل یکی از موفقیت‌های آقای رئیسی است به طوری که این مذاکرات هم در قالب مسئله برجام و هم چارچوپ‌های مناسبات منطقه‌ای و بین‌المللی شکل گرفته است. 
اینکه دولت معتقد است برای تثبیت شرایط در عرصه سیاست خارجی از موضع ارتباط و گفت‌وگو بهره ببرد مسئله بسیار قابل تأملی است، چراکه برخی از مخالفان دولت چه در زمان برگزاری انتخابات و چه در دو سال گذشته این‌گونه تبلیغ می‌کردند که دولت سیزدهم اعتقادی به گفت‌وگو در عرصه‌های جهانی ندارد. این صحبت‌ها بیشتر متوجه آقای باقری (معاون آقای جلیلی در شورای امنیت ملی) بود ولی ایشان نشان داد صرف‌نظر اینکه اعتقاد خودش چیست براساس اعتقاد دولت سیزدهم و آرمان‌های انقلاب  عمل می‌کند.
اما دولت آقای رئیسی در دو جبهه داخلی و بیرونی با چالش مواجه خواهد شد. در موضوع داخلی برخی کوتاه‌نظریه‌های جریان‌های سیاسی در خصوص موفقیت‌های دولت رئیسی وجود دارد که تلاش می‌کنند آن نظرات نیز اعمال شود. اما در عرصه بین‌الملل فشار جدی که بر ما وجود دارد فشارهای اقتصادی غرب علیه کشورمان بوده تا شرایط برای ملت ایران سخت شود. خوشبختانه آقای رئیسی از این چالش بین‌الملل، کُند اما به‌تدریج خوب عبور کرد. علت کُندی سختی شرایطی است که غرب با کشورهایی که با ایران مبادله دارند ایجاد کرده است. 
اما بحث دیگر در عرصه بین‌الملل این است که عوامل ساختار وزارت خارجه و بخش خصوصی در عرصه تجاری به جز غرب، نحوه کار با خیلی از کشورهای دیگر را یاد ندارند و این امر منجر به کُندی روابط ما شده است. در عین حال تأکیدهای دولت آقای رئیسی در تعامل با دیگر کشورهای شرقی، آفریقایی و آمریکای لاتین به‌تدریج در حال جواب دادن است و تجار ما در این عرصه ورود پید�� کردند و به زودی در تعامل با کشورهای غیرغربی تجربیاتی را کسب خواهند کرد.

دکتر جواد منصوری، سفیر پیشین ایران در چین 
دیپلماسی اقتصادی فعال شده است
تحرک و پویایی دستگاه دیپلماسی یک موفقیت خوب برای دولت سیزدهم است و به دنبال آن در دو سال اخیر شاهد افزایش چند برابری سفرهای خارجی مقامات ایرانی و دیگر کشورها به تهران نسبت به گذشته بودیم. امروز ذهنیت نسبت به ایران به‌شدت در حال تغییر است و این نشانه‌ای از تدبیر و تلاش‌های دستگاه دیپلماسی کشورمان و نیز شخص وزیر خارجه است. اما می‌توان مهم‌ترین دستاوردهای مشهود دولت در عرصه بین‌المللی را عضویت در سازمان شانگهای، بریکس و نیز افزایش قابل ملاحظه صادرات محصولات نفتی و مشتقات آن و دیگر محصولات به کشورهای مختلف دانست. یکی از نکات مثبت دولت سیزدهم فعال شدن دیپلماسی اقتصادی در کنار دیپلماسی بین‌المللی است. امروز با وجود چالش‌های آشکار تهران با نظام سلطه، اما  دولت 
می‌تواند با یک تمهیداتی خسارت‌های آن‌ها را نسبت به کشورمان کمتر کند. 

دکتر فؤاد ایزدی، کارشناس مسائل آمریکا
پیوستن به بریکس نقطه‌عطف مهمی است
پیوستن به گروه بریکس به عنوان یک مجمع از قدرت‌های نوظهور نقطه عطف مهمی هم از نظر اقتصادی و هم سیاسی برای ایران تلقی می‌شود. اما مهم‌ترین چالشی که در این مسئله وجود دارد این است که از فرصت‌هایی که در این عرصه چه به لحاظ اقتصادی و چه سیاسی برای کشورمان به وجود می‌آید به نحو احسن استفاده نشود. نه‌تنها در بریکس بلکه در پیمان شانگهای هم این موضوع باید لحاظ شود. 
در این زمینه دولت باید یک تیم با اراده سیاسی و اقتصادی برای این موضوع ایجاد کند تا کارها و مصوبات این دو سازمان را پیگیری کنند و به سرانجام برسانند. 
اما متأسفانه در دولت سیزدهم ما شاهد نگرش و نگاه‌هایی از جانب وزارت خارجه به سوی غرب هستیم و این نشان‌دهنده آن است که هنوز در بدنه دولت تغییر خاصی صورت نگرفته و این موضوع کار را سخت می‌کند. 

حسین کنعانی‌مقدم، کارشناس مسائل سیاسی
اعتماد مجامع بین‌المللی جلب شده است​​​​​​​
یکی از توفیقات خوب، کسب اعتماد مجامع بین‌المللی در خصوص همکاری با ایران است به طوری‌ که تهران توانست عضویت در شانگهای، بریکس و اوراسیا را تثبیت و نیز قراردادهای 
دو جانبه طولانی‌مدتی با روسیه و چین منعقد کند. برداشته شدن موانع روابط دیپلماتیک با کشورهای حاشیه جنوب خلیج‌فارس به‌ویژه عربستان سعودی نیز بسیار مهم است که خوشایند آمریکایی‌ها و رژیم صهیونیستی نبود. ارتباط‌گیری و تعامل با کشورهای آمریکای لاتین، شرق آسیا و آفریقا نیز دستاوردهای سیاسی و اقتصادی خوبی دارد. با وجود آنکه دولت‌های گذشته بیان می‌کردند به واسطه برجام و مسائل هسته‌ای امکان صادرات نفت را نداریم، ولی این مانع هم حل شده و می‌توان گفت تحریم‌ها بی‌اثر شده است. اقدام مؤثر و خوب دیگر در حوزه محورمقاومت بوده به طوری که ایران توانسته با عراق، سوریه و لبنان  ارتباط‌های گسترده‌تری نسبت به گذشته برقرار کند.

مهدی مطهرنیا، کارشناس امور بین‌الملل 
چالش دولت، بی‌نظمی دستگاه دیپلماسی است
امروز دستگاه دیپلماسی ما بی‌نظمی خاصی در درون خود دارد و این امر نه‌تنها در عرصه منطقه‌ای بلکه در عرصه جهانی نیز خود را نشان داده  است و می‌توان آن را به‌عنوان یک چالش اساسی در دولت سیزدهم بیان کرد. با اینکه وزارت خارجه خودش را یک دستگاه سیاسی فعال و مقتدر در عرصه خارجی نشان می‌دهد، اما در عمل شاهد عقب‌نشینی‌های آشکاری در مسائل منطقه‌ای و حتی همسایگان هستیم. انتظاری که از دولت آقای رئیسی می‌رفت این بود که در ابتدا عنوان شد این دولت نماینده اصیل گفتمان انقلاب اسلامی است، اما در این موضوع چیزی تا به حال مشاهده نکردیم. 
به اعتقاد بعضی‌ها، امروز در مقابل برخی کشورهای منطقه که به نوعی دنباله‌رو سیاست‌های آمریکا در غرب آسیا هستند دولت تسامح کرده و در واقع می‌توان تعارض را در این گفتمان و عمل مشاهده کرد.

محمدحسن قدیری ابیانه، دیپلمات پیشین
روحیه جهادی، عامل توفیق دولت است
آنچه امروز سبب موفقیت دولت در عرصه‌های بین‌المللی شده، روحیه جهادی و انقلابی بوده به طوری که دولت سیزدهم دشمن را به خوبی شناخته و همانند دولت پیشین فریب ماجرای برجام، اف‌ای‌تی‌اف و سند2030  را نخورده و تلاش دارد تحریم‌های ظالمانه غرب را خنثی کند. آقای رئیسی کارهایی که دولت روحانی نتوانسته در عرصه سیاست خارجی پیش ببرد توسعه داده است. 
امروز ایران با عضویت در بریکس و پیمان شانگهای که درهای اقتصادی را به سوی تهران باز می‌کند ارتباط خود را با دیگر کشورهای جهان گسترش داده است. اما مهم‌ترین چالش پیش روی دولت در عرصه سیاست خارجی دشمنی غربی‌ها با جمهوری اسلامی است. هرچند تا امروز در این زمینه موفقیتی کسب نکرده اند؛ اما سعی دارند بیشترین تحریم‌ها را روی مسائل هسته‌ای و موشکی منعکس کنند، چراکه ما در این زمینه موفقیت‌های بسیاری کسب کرده‌ایم. 

سیدصباح زنگنه، تحلیلگر مسائل بین‌الملل 
دولت از نیروهای متخصص و پخته استفاده کند
یکی از انتقادهایی که در موضوع سیاست خارجی نسبت به دولت سیزدهم مطرح است استفاده نکردن از نیروهای متخصص و پخته در این عرصه است. وظیفه دستگاه دیپلماسی بالا بردن حرمت ایران و نظام اسلامی در عرصه‌های جهانی است و هرچند اراده تحقق موفقیت در سیاست خارجه دولت سیزدهم وجود دارد و در این زمینه تلاش‌های زیادی صورت گرفته، اما هنوز فهم کاملی از روابط بین‌الملل بدست نیاورده اند. یکی دیگر از چالش‌های پیش روی دولت آقای رئیسی تعامل بر پایه توافق‌های برجامی است به طوری که امروز دولت با برخی از کشورهای منطقه و شرق تعاملاتی برقرار کرده، اما آن‌ها می‌گویند تا برجام را اجرا نکنید امکان تبادل تجاری و اقتصادی در سطح بین‌الملل وجود نخواهد داشت. این یعنی امروز دیپلماسی یک فهم جهانی و عمق بین‌المللی می‌خواهد و دولت آقای رئیسی هم سعی دارد در این مسیر حرکت کند و موفق هم خواهد شد. 

محمدکاظم انبارلویی، کارشناس مسائل سیاسی 
ایران از انزوای بین‌المللی خارج شده است
دولت آقای رئیسی توانسته در دو سال اخیر به بسیاری از پرسش‌هایی که دولت گذشته (روحانی) در عرصه بین‌الملل و منطقه‌ای نتوانست به آن‌ها پاسخ دهد و مردم را قانع کند پاسخ دهد. مهم‌ترین مسئله‌ای که دولت سیزدهم توانست آن را حل کند خروج ایران از انزوای بین‌المللی بود به طوری که با عضویت در اوراسیا، بریکس و شانگهای توانست سیلی محکمی به غرب بزند. یکی دیگر از اقدام‌های خوب آزادسازی پول‌های بلوکه شده است. امروز حل بسیاری از مشکلات خارجی ما بدون عضویت در اف‌ای‌تی‌اف محقق شده و نیازی به رضایت و اجازه آمریکا و سه کشور شرور اروپایی احساس نمی‌شود. تعامل تهران امروز منحصر به منطقه غرب آسیا و همسایگان نیست، بلکه با پنج قاره در ارتباط است. دولت در عرصه بین‌الملل با هوشمندی و انقلابی‌گری توانسته پیشرفت‌های خوبی بدست آورد به طوری که حتی اروپایی‌ها به دنبال تعامل با ایران هستند .

محمدصادق کوشکی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران
راهبرد سیاست‌خارجی تصحیح شده است
بهترین دستاورد دولت در حوزه بین‌الملل، تصحیح راهبرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در عرصه جهانی بوده به طوری که نگرش غرب‌محور گذشته کنار و سیاست منطقه‌ای و همسایگی به عنوان الگوی اصلی مورد توجه قرار گرفت.  این رویکرد کاملاً علمی، به‌روز و منطبق با ارزش‌های اسلامی و انقلابی است. مهم‌ترین مشکلی که در عرصه بین‌المللی برای دولت آقای رئیسی وجود دارد فضای مجازی است که از طریق آن دشمنان به‌طور مستقیم در امور داخلی ایران دخالت می‌کنند. امروز آمریکایی‌ها، صهیونیست‌ها و اروپایی‌ها از طریق فضای مجازی در کشور به دنبال فتنه‌انگیزی هستند و به نوعی دست آن‌ها برای هر اقدامی علیه آرمان‌ها و دستاوردهای انقلاب اسلامی باز است که باید این مسیر توسط دولت بسته شود وگرنه موفقیت‌هایی که دولت در عرصه بین‌المللی کسب می‌کند از طریق فضای مجازی خدشه‌دار می‌شود.

خبرنگار: سیدحسین حسینی

برچسب ها :
ارسال دیدگاه