سخنرانی‌ای که تشریح و تفصیل شعار سالی می‌شود که در پیام کوتاه نوروزی ایشان به‌عنوان یک راهبرد کلی به همه دستگاه‌های ذیل ساختار جمهوری اسلامی در همان لحظه شروع سال ابلاغ می‌شود. اهمیت این دیدار و سخنرانی رهبر معظم انقلاب در حرم مطهر رضوی در نخستین روز سال خورشیدی ما را بر آن داشت که درباره ویژگی‌های این مراسم با حجت‌الاسلام دکتر احمد راهدار، عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) گفت‌وگو کنیم.
مشروح این گفت‌ و شنود را در ادامه می‌خوانید.

نگاه شما به سخنرانی‌های رهبر معظم انقلاب در نخستین روز سال، آن هم در جمع مردم چیست؟
به نظرم این رویکرد، یک رویکرد بدیع و منحصر به فرد در سراسر جهان است. ما هیچ موردی نداریم که یک رهبر عالی در یک جامعه در اول سالِ همان کشور که حالا میلادی یا قمری باشد، در بیاناتی آگاهانه و به‌ صورت برنامه‌ریزی ‌شده و مسبوق به تدبر و تأمل و جهت‌دار، نکاتی را به ملتش بگوید و در واقع با این نکات، ریل کلانِ پژوهشی، برنامه‌ریزی، تخصیص بودجه‌ای و امثالهم را رقم بزند. معمول در دنیا این است که رجال سیاسی، رئیس‌جمهور وقتِ یک کشور یا حتی ممکن است پادشاه یک کشور - در کشورهایی همچون برخی کشورهای اروپایی که سیستم پادشاهی دارند - پیام خیلی کوتاهی به این اندازه و مضمون می‌دهند که مثلاً امیدواریم سال نو شما سال خوبی باشد. در واقع صرفاً یک پیام تبریک است و در نهایت شاید به طول و تفصیل خیرمقدم گفتن و یکی دو پاراگراف حرف ‌زدن یک میزبان در ابتدای همایش باشد. 

خودِ مواجهه با ملت در شروع سال جدید، چه وجه متمایزی از بقیه سخنرانی‌ها و خطابه‌های رهبری دارد؟
این یک نکته مهم است که این بداعت و خلاقیت را صرفاً به لحاظ شکلی و کمّی لحاظ نکنیم؛ به اصطلاح یک تجربه منحصر به فرد در الگویی از الگوهای دینی برای هدایت جامعه است. به تعبیر دیگر بگویم یک تکه از پازل الگوی مدیریت بومی در تجربه مدیریت اسلامی یا به طور خاص مدیریت شیعی است. حتی می‌شود در خصوص این اتفاق تأمل نظری کرد و آن را تئوریزه کرد، مصادیق زمانی و مکانی آن را استخراج و آن را به یک الگو و نظریه قابل تعمیم بدل کرد؛ ارزش این خلاقیت و بداعت به این است که این استعداد و کیفیت را دارد که بدل به یک نظریه شود و به‌عنوان یک الگو همه کشورها از آن استفاده کنند. 
نکته بعدی این است که به گمان من در بین همه اجتماعاتی که در طول سال در کشور خودمان داریم - که کم هم نیستند و از این دست اجتماعات زیاد داریم - مثل اجتماع‌های سیاسی، مذهبی و اقتضایی، اگر بخواهیم روی مناسبتی انگشت بگذاریم که اجتماع آن مناسبت به معنی دقیق کلمه، چکیده کل ملت ایران باشد، به دو مورد منحصر به فرد می‌رسیم؛ یکی مراسم 14خرداد در حرم امام خمینی(ره) است و یکی مراسم روز اول نوروز در مشهد. ویژگی مشترک این دو مراسم این است که از همه کشور، همه صنوف، همه اقشار قومی، سیاسی، مذهبی و فکری حضور دارند؛ یعنی شما نمی‌توانید بگویید در مشهد و در مراسم روز اول سال شمسی مثلاً فقط خانم‌ها هستند و آقایان نیستند یا برعکس؛ یا فرض بفرمایید بگویید فقط تحصیلکرده‌ها هستند و غیرتحصیلکرده‌ها نیستند و... ما صنوف مختلف از کل کشور را در سخنرانی نوروزی رهبر معظم انقلاب در حرم مطهر می‌بینیم و در مراسم 14خرداد هم همین طور است. این در حالی است که شما در هیچ مجلسی، حتی در مجالسی که در دفتر حضرت آقا در تهران برگزار می‌شود نمی‌توانید مدعی باشید از همه صنوف هستند؛ اقتضا و شرایط آن مکان هم چنین امکانی را ندارد. برای مناسبت‌هایی چون روز جهانی قدس، 22بهمن و 13آبان هم چون شهر به شهر برگزار می‌شود، شما نمی‌توانید مدعی باشید از جای‌جای کشور در یک شهر برای اجتماع جمع شده باشند. 
بنابراین سخنرانی نوروزی از این جهت، مراسم ویژه‌ای است؛ به عبارتی آنجا حرف‌های رهبر معظم انقلاب دارد برای چکیده ملت گفته می‌شود. حتی عکس‌العملی که نسبت به بیانات ایشان نشان داده می‌شود، شعاری که داده می‌شود و تأیید و لبیکی که گفته می‌شود، به تعبیر دقیق کلمه در آن مراسم، تأیید ملت تلقی خواهد شد.

خود انتخاب یک فضای قدسی همچون حرم مطهر امام رضا(ع)، حامل چه تأثیر و پیامی غیر از حضور اقشار و صنوف مختلف در این سخنرانی است؟
مهم‌ترین و بزرگ‌ترین سرمایه معنوی ما ایرانی‌ها، امام رئوف(ع) ماست. اینکه مثلاً آغاز سال جدید خودمان را با پیام سرشار از معرفت، نشاط، امید و جهت‌بخشیِ رهبر معظم انقلاب از آنجا آغاز می‌کنیم به ‌وضوح بیانگر این نکته نیز هست که اگرچه تهران رسماً پایتخت سیاسی ماست، ولی بی‌شک پایتخت فرهنگی و معنوی و حتی پایتخت علمی ما مشهد است. من سراغ ندارم و نشنیده‌ام که کسی حالش با آن پیام و سخنرانی حضرت آقا در اول سال در مشهد جا نیاید و به مذاقش خوش نیامده باشد. این خوش آمدن اگر چه بخشی مرهون آن ایام است - در هر حال ایرانی‌ها اول سال شمسی خودشان را خوش هستند - ولی بخشی مربوط به محتوایی است که خودِ رهبری در آن سخنرانی مطرح می‌کنند.
بخشی مربوط به آن فضایی است که به ملکوت حرم حضرت رضا(ع) برمی‌گردد؛ یک حسی است که نمی‌شود خیلی آن را توضیح داد ولی همه ما این را احساس می‌کنیم و خیلی نیاز به توضیح نیست. این خودش نعمتی است که خیلی از کشورها از داشتن آن محروم هستند؛ آن‌ها احتمالاً ارزش نکته‌ای که عرض کردم را بهتر درک می‌کنند. ما از زمانی که چشم‌هایمان را باز کردیم، سر سفره علی بن موسی الرضا(ع) بودیم و این تنعم و نعمت ادامه پیدا کرده است و سر سفره سال نو ما نام علی بن موسی الرضا(ع)، کانونش، فضا و حال و هوایش آمده و مضاعف شده است؛ این یک نعمت خاص و ویژه است و الحمدلله ما هر ساله از آن بهره می‌گیریم. 

یک مسئله، مقوله شعار سال است. ما می‌بینیم خودِ این مقوله در اول سال جزو پرسش‌ها و گفت‌وگوهای معمول بین مردم است. چه مشخصه‌ای انتخاب شعار سال و سخنرانی نوروزی رهبری را تا این حد برجسته و تأثیرگذار می‌کند؟
در پاسخ به این پرسش باید گفت سخنرانی رهبر معظم انقلاب در ابتدای هر سال با این وصف که ایشان یک رهبر عالی و ثابت در نظام سیاسی جمهوری اسلامی هستند، اهمیت پیدا می‌کند. در پاسخ به پرسش اول اشاره کردم چه بسا رئیس‌جمهور یک کشوری نیز در اول سال بیاید و یک تبریکی بگوید و آرزوی خوشبختی برای ملتش بکند و یکی دو کلام هم حرف بزند.
در بهترین شرایط این افراد می‌توانند در چنین پیام‌هایی، برنامه‌ریزی 8 یا 10ساله داشته باشند. در حالی که بنده اگر اشتباه نکنم، از سال 78 بود که رهبر معظم انقلاب این ابتکار را به خرج دادند و آن سال را سال امام خمینی(ره) و سال بعدی‌اش را سال امام علی(ع) نام‌گذاری کردند. از همان سال‌ها، هر سال حضرت آقا عنوان سال انتخاب می‌کردند و سخنرانی‌ها همین مدلی بود. به عبارتی ما بیست و چند سال است که تجربه اینکه در آغاز هر سال کلام نورانی ایشان را با یک عنوان و تیتر دریافت می‌کنیم داریم. کسی اگر به عناوین انتخاب‌ شده هر سال توسط حضرت آقا مراجعه کند به‌ وضوح متوجه می‌شود که ایشان با یک ذوق و عنایتی مسبوق به مشورت‌ها و کارهای کارشناسی ‌شده، عناوین را انتخاب کردند. مثلاً در سال‌هایی که کشور ما بیشتر گرفتار تشدید تحریم‌های ظالمانه جبهه استکبار بود، نوعاً عناوین سال را با عناوین اقتصادی نام‌گذاری کردند؛ یا عناوینی که خروجی آن‌ها، کارآمدی نظام را به نفع ملت بالا می‌برد؛ از سالی که به عنوان «وجدان کاری» نام‌گذاری شد تا سالی که «حمایت از تولید ملی» شد تا سالی که حرف از دانش‌بنیان‌ها شد و بحث «جهش تولید» و ...  .
این نام‌گذاری‌ها کاملاً نقطه‌زنی‌های مناسب با نیاز کشور در آن سال و هم در راستای پروژه توسعه و پیشرفت کشور بودند. این نقطه‌زنی‌ها انگار نقشه مهندسی پیشرفت کشور را نشانه می‌روند. کسی می‌تواند روی این نقشه برنامه‌ریزی کند که یک دوام و ثباتی در جریان مدیریتی خودش داشته باشد. این الگوی ولایت فقیه و منصب ولایت فقیه که امام(ره) به ما هدیه دادند، از این امتیاز برخوردار است که عالی‌ترین سطح مدیریت جامعه ما، از دستگاه ثابت مدیریتی به اسم ولی‌فقیه برخوردار است که حسب قانون و حسب برداشت رسالتش تنظیم ریل‌های اساسی، مبانی حرکت و افق‌های پیش روی ملت است. ایشان در این جایگاه دارند نزدیک به بیست و چند سال عناوینی را برای ملتشان تنظیم می‌کنند که آن عناوین، عناوین جهت‌بخش و امیدوارکننده است. 

به یاد دارم در نشستی گفتید «ما باید پیوستگی تاریخی‌مان را در مفهومی از جنس «امام» پیگیری کنیم» این حضور و ارتباط امام و امتی در مکانی منسوب و متعلق به یک امام یعنی حضرت رضا(ع) را از این منظر چگونه باید تحلیل کرد؟ 
آن مفهوم برای من مهم است؛ یعنی آن «پیوستگی تاریخی» که تاریخمان را به منزله یک بافتار ببینیم و به صورت گسست نبینیم. برای همین است نکته اخیری که گفتم رهبر عالی دینی در عالی‌ترین سطح آن هم از جایگاه مدیریتی ثابت، نقشه مهندسی پیشرفت کشور را تنظیم و مطابق با نیاز سال آن را طراحی می‌کنند، یعنی واقعاً همان دغدغه‌ای که آگاهانه دارد پیوستار تاریخی ایران را مدیریت می‌کند و به جای گسست دارد آن پیوستگی را رقم می‌زند؛ از این جهت واقعاً حائز اهمیت است. 

خبرنگار: محسن فاطمی‌نژاد