نوآوری و شکوفایی، اصلاح الگوی مصرف، همت مضاعف و کار مضاعف، جهاد اقتصادی، تولید ملی؛ حمایت از کار و سرمایه ایرانی، حماسه سیاسی و حماسه اقتصادی، اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی، دولت و ملت؛ همدلی و همزبانی، اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل، اقتصاد مقاومتی؛ تولید - اشتغال، حمایت از کالای ایرانی، رونق تولید، جهش تولید، تولید؛ پشتیبانی‌‌ها، مانع‌زدایی‌ها، تولید؛ دانش‌‌بنیان و اشتغال‌‌آفرین، عناوین اعلام‌شده از سوی رهبر معظم انقلاب برای سال‌های 1387 تا 1401 است که با شروع دهه90 تأکید بر کلیدواژه «تولید» در این عناوین آشکارتر و پررنگ‌تر شده است. به انگیزه شروع سال 1402، با یحیی آل‌اسحاق، فعال اقتصادی، پیشکسوت و وزیر اسبق بازرگانی (سال‌های72 تا 76) هم‌کلام شدیم تا تحلیل‌های او درباره ضرورت انتخاب این شعارها از سوی رهبری معظم همزمان با تشدید جنگ اقتصادی علیه ایران، نقش آن در جلوگیری از وقوع شرایط فعلی اقتصاد کشور و عملکرد قوا در قبال این شعارها را بشنویم. مشروح  این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید.

رهبر معظم انقلاب در 15 سال گذشته برای انتخاب شعار سال، سهم بالایی به تولید داخل و درون‌زایی اقتصاد داده‌اند؛ دلایل این توجه ویژه را چه می‌دانید؟
دشمنان ما پس از تجربه زیاد و هزینه کردن ارقام سنگین در جبهه‌های فرهنگی، سیاسی، نظامی و رسانه‌ای، طی سال‌های اخیر با ما وارد جنگ اقتصادی شده‌اند و به قول ترامپ، 7هزار میلیارد دلار برای مقابله با ما صرف کرده و تمام توانشان را برای هماهنگی کامل نظام استکبار علیه ایران به کار برده‌اند. نظام استکبار فکر می‌کرد می‌تواند ظرف مدت کوتاهی ما را در مسیر ضعف قرار دهد اما از این همه تحرکات، جواب معکوس گرفت، چون ما در سطح منطقه و حتی جهان روز به روز نقش خود را بهتر و مؤثرتر ایفا می‌کنیم. بالطبع آنچه تاب‌آوری اقتصادی ما را در مقابل تهدیدهای ناشی از جنگ اقتصادی بالا می‌برد، توجه به توان داخلی و بالقوه اقتصاد است. من بارها گفته‌ام ما نه تنها در منابع و حوزه‌های مختلف اقتصادی، جغرافیایی و انسانی چیزی از اقران خود کم نداریم، بلکه در مواردی فراتر از منطقه و در سطح جهان قابلیت داریم. ما در منطقه‌ای حضور داریم که حجم تعاملات 15 کشور همسایه سالانه هزارو200میلیارد دلار است و ظرفیتی دست‌کم 300 تا 400 میلیون دلاری برای بهره‌گیری ایران از این منطقه وجود دارد. ایران به واسطه موقعیت ممتاز ژئوپلتیکی، تسلط بر حوزه انرژی، هاب منطقه بودن و از همه مهم‌تر توان مقاومتی که طی چهار دهه در برابر فشارهای اقتصادی دشمن کسب کرده مثال‌زدنی است و تنها در یک مورد حدود 300 کارشناس خزانه‌داری آمریکا به طور اختصاصی در حال برنامه‌ریزی برای یافتن «پاتک» متناسب با «تک»های ایران در حوزه‌های تولیدی، تجاری، مالی و بانکی هستند، اما با تمام این فشارها و باوجود هماهنگی بالای نظام استکبار جهانی علیه ایران، حجم تجارت خارجی، صادرات غیرنفتی و توان تأمین نیازهای کشور به واسطه اقتدار و تاب‌آوری بالای ایران روز به روز در حال افزایش است و نقش روشن‌تری در معادلات منطقه‌ای و جهانی پیدا کرده‌ایم. معظم‌له مبتنی بر این واقعیت‌ها از دهه 80 تاکنون چه در شعارهای سال و تنظیم برنامه‌های توسعه و اسناد بالادستی و چه در بیانات معمول، نقاط قوت و ضعف و چالش‌ها و آسیب‌های اقتصادی کشور را به مسئولان گوشزد کرده و هدایت‌گری‌هایی داشته‌اند.

از نگاه آسیب‌شناسانه و صرف‌نظر از اینکه در 15 سال گذشته چه دولت‌هایی و با چه نوع نگاه اقتصادی روی کار بوده‌اند، عملکرد قوا را در قبال شعارهای سال و عمل به راهبردهای هوشمندانه مدنظر رهبر معظم انقلاب چگونه ارزیابی می‌کنید؟
باوجود موفقیت‌های مختلف اقتصادی ایران در چهار دهه گذشته که شاخص‌‎ها هم آن را تأیید می‌کنند، نقاط آسیب جدی در عمل به وعده‌ها در حوزه‌های رفاه عمومی، تولید، توسعه و به فعل رساندن نقاط قوت اقتصادی داریم و همین عدم توفیق‌ها به نقطه فنی حساسی تبدیل شده که دشمنان روی آن متمرکز شده‌اند. بنده معتقدم با توجه به تأکیدات ویژه رهبری معظم و باوجود فشار بالای وارد آمده از ناحیه جنگ اقتصادی به کشور، می‌توانستیم در اولویت‌بخشی و تقویت تولید ملی و استفاده کامل از ظرفیت‌های داخلی گام‌های بلندتری برداریم تا هم شرایط اقتصادی و هم سطح تعاملات تجاری و منطقه‌ای و همچنین تأمین نیازهای مردم و اشتغال‌زایی را ارتقا دهیم، اما متأسفانه در این زمینه‌ها به نقطه مطلوب نرسیده‌ایم و باید از مجموعه نظام قانون‌گذاری، اجرایی و دیگر ارکان کشور گلایه کرد، چون آن‌طور که باید پیام‌های هوشمندانه رهبرمعظم انقلاب را دریافت نکرده‌اند. سربسته بگویم؛ نقاط اصلی این شعارها و پیام‌ها عملی نشده است. از جمله این پیام‌های عملی نشده، وحدت و اتحاد بین سه قوه به‌خصوص در شرایط جنگ اقتصادی است و اینکه در چنین شرایطی به یک نوع برخورد، رویه، خط‌مشی و راهبرد نیاز داریم، اما گاهی شاهدیم انسجامی که باید بین سه قوه و ارکان قانون‌گذاری و اجرایی کشور وجود داشته باشد، به دلیل اختلاف سلیقه‌ها و مسائل سیاسی و غیرسیاسی، شکل نگرفته است. متأسفانه در رابطه اقتصادی بین مردم و فعالان اقتصادی با حاکمیت چه در سیاست‌ها و چه در رفتارها، فرایندها و راهبردها اعتماد و همدلی قوی شکل نگرفته در حالی که یکی از ضرورت‌های فضای جنگ اقتصادی این است که مجموعه توان اقتصادی، اجتماعی و سیاسی یک ملت به میدان بیاید تا بتوان به صورت «ید واحده» و هم‌جهت با تهدیدها مقابله کرد.

* به طور مشخص، عملکرد سه قوه برای عمل به راهبردهای مدنظر معظم‌له در شعارهای سال به‌خصوص در حوزه تولید و اتکا به توان داخلی در یکی دو سال اخیر را چطور ارزیابی می‌کنید؟  
با روی کار آمدن دولت سیزدهم، دورنمای دریافتی ما این بود که مجلس، دولت و قوه قضائیه همسو شده‌اند و البته شاهد افزایش هماهنگی‌ها هم بوده‌ایم اما عملاً و با نگاه جزئی‌نگرانه درمی‌یابیم که
در این شرایط سخت جنگ اقتصادی گاهی دولت تصمیمی می‌گیرد که یکی دیگر از قوا در جهت عکس آن حرکت می‌کند. همچنین در مواردی می‌بینیم برخی جریان‌های سیاسی بدون توجه به منافع ملی و شرایط خاص اقتصاد کشور، منافع حزبی و گروهی خود را بر منافع کشور ارجح می‌دانند. این عدم هم‌جهتی در مواجهه با جنگ اقتصادی دشمن، تمام برنامه‌های کشور را به هم می‌ریزد و هزینه‌های زیادی به کشور تحمیل می‌کند.  در این میان سوءمدیریت‌ها و انتخاب نکردن نیروها مبتنی بر اقتضائات زمان و مکان هم به وضوح دیده می‌شود. در شرایط جنگ اقتصادی باید افرادی مسئولیت امور را در دست بگیرند که به دو بازوی پایبندی و تعهد به آرمان‌های انقلاب و توان تجربی، علمی و حرفه‌ای مجهز باشند، چون دشمن برای ما جنگی حساب‌شده در حوزه اقتصادی و تجاری راه انداخته است و باید مجهز به این جنگ رفت. بی‌تردید وقتی مدیران اقتصادی به ریزه‌کاری‌های این حوزه مسلط نباشند، باوجود حسن‌نیت نمی‌توانند مسلط و مؤثر عمل کنند و این خلأ تا حدود زیادی اجازه نداده به اهداف اقتصادی مدنظر رهبر فرزانه انقلاب برسیم. با نگاه به آینده، معتقدم علاوه بر مسائل داخلی باید مهندسی جهانی و مسائل آن را هم مدنظر داشت. در این مقطع زمانی اگر خواهان ساماندهی مسائل داخلی، منطقه‌ای و جهانی هستیم باید بدانیم نظام جهانی نسبت به نیم قرن گذشته در حال تحول و تغییر جهت منحنی مبادلات است.
امروز در نقطه عطف تاریخی تحولات مهندسی جهانی هستیم و نقش ایران در این شرایط خاص با حفظ منافع، اقتضائات و آرمان‌ها از نظر ژئوپلتیکی، نظامی، اقتصادی و سابقه تاریخی و تأثیرگذاری در منطقه، کلیدی است. ما در این تحولات یک کشور معمولی نیستیم چون هم نقش مؤثر داریم و هم جریان‌های حاکم امروز از ما انتظار دارند با تمام اقتضائات به نفع طرف مقابل حرکت نکنیم، پس عمل به رهنمون‌های حضرت آیت‌الله خامنه‌ای باید به نحوی باشد که علاوه بر کاهش مشکلات و مسائل داخلی، نقطه بهینه را در تحولات نظام جهانی برای ایران پیدا کند و رشد و توسعه را در همه حوزه‌ها رقم بزند. ما امروز یکی از بازیگران صاحبنام و مؤثر در نظام جهانی هستیم و اگر قدری صبورتر، جامع‌نگرتر و به دور از منافع فردی و جناحی باشیم، آتیه کشور نه فقط در شعار بلکه مبتنی بر واقعیت‌های موجود جهانی، روشن است. ایران اگر ضعیف و فاقد قدرت تاب‌آوری در برابر جنگ تحمیلی، تحریم و جنگ تمام عیار اقتصادی بود تا این حد برای نظام استکبار هزینه نمی‌تراشید پس باید این حضور مؤثر و قدرتمند در صحنه حکمرانی بین‌‌المللی را با حرکت عملی در مسیر راهبردهای هوشمندانه رهبر فرزانه انقلاب تقویت کرد.

خبرنگار: فرزانه غلامی