​​​​​​​روزی که از یک طرف دلمان خوش به آمدن بهار است و از طرف دیگر دلشوره روزهای رفته را داریم. این است که خسته از سالی که گذشته و امیدوار به سال نو هر کدام بتوانیم خودمان را به آستان امام هشتم می‌رسانیم تا در کنار ایشان بهترین لحظه را برای ورود به سال جدید برای خودمان ثبت‌ و ‌ضبط کنیم. این رسم دیرینه و قرار عاشقانه از گذشته‌های دور با مردم خراسان بوده و به ما ارث رسیده است، رسمی که به گفته اسناد، تاریخچه‌ای 500ساله دارد. تاریخچه‌ای که خود منبع شکل‌گیری آداب و آیین‌های ماندگاری شده‌ است. در ادامه به آیین‌های کهن نوروز که با آستان مبارک علی بن ‌موسی‌الرضا(ع) گره خورده، نظری می‌اندازیم.

یک قرار عاشقانه 
نوروز یکی از قدیمی‌‎ترین جشن‌ها و آیین‌های کهن در میان اقوام و ملل است. در حال حاضر کشورهای بسیاری مثل هند، جمهوری آذربایجان، تاجیکستان، قزاقستان، ترکمنستان و... مانند ایرانیان این روز را جشن می‌گیرند. با وجود این مردم سرزمین ما این جشن آیینی را با مذهب خود آمیخته و به آن رنگ و بوی دیگری بخشیده‌اند. به همین دلیل اصلاً عجیب نیست که می‌گویند بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین اجتماع نوروزی از آن ماست. اجتماعی که از دورهمی دوستداران علی بن ‌موسی‌الرضا(ع) در حرم مطهر ایشان در آستانه تحویل سال شکل می‌گیرد. دورهمی عاشقانه که هر سال پررونق‌تر از سال قبل برگزار می‌شود و حتی در ایامی که کرونا، آمدن بهار را هم در کشورمان متوقف کرده بود، دوستداران امام هشتم  سال نو را در پشت درهای بسته حرم مطهر تحویل کردند. این اجتماع بزرگ در روز ابتدای هر سال با سخنرانی رهبر معظم انقلاب در حرم مطهر تکرار می‌شود.

خانه‌تکانی در حرم مطهر 
خانه علی بن ‌موسی‌الرضا(ع) هم مثل خانه‌های خودمان است و با اینکه در طول سال خادمان این حضرت همیشه مشغول مراقبت، نظافت و آماده‌سازی رواق‌ها و صحن‌های حرم مطهر برای پذیرایی از زائران هستند اما در روزهای پایانی سال نیز خادمان حرم مانند بسیاری از ما مشغول خانه‌تکانی هستند. در اسناد آستان قدس رضوی یک سند از سال ۱۳۰۷ شمسی وجود دارد که به تنظیف حرم به مناسبت شب عید نوروز اشاره دارد. در متن سند آمده است: حسب‌الامر مقرر شده است که «تنظیف قبل از نوروز معمول سالیانه بیوتات از نیم چهارشنبه غره شهر شوال شروع که در یکشنبه پنجم ختم گردد». این وظیفه معمولاً طی یک برنامه‌ریزی مشخص برای کشیک‌های مختلف انجام می‌شده‌ است.

خرید لباس، کفش و شیرینی 
همیشه بخشی از موقوفات حرم مطهر رضوی به درخواست واقفان صرف کمک به نیازمندان می‌شده ‌است. با وجود این، آن ‌طور که اسناد می‌گویند از گذشته‌های دور در آستان مقدس امام هشتم(ع) کمک به کودکان بی‌سرپرست و نیازمندان به مناسبت نوروز مرسوم بوده است. در میان اسناد موجود در آرشیو آستان قدس رضوی برخی اسناد به صورت مخارج تهیه لباس برای ایتام سادات در عید نوروز اشاره دارد. همچنین کمک به کودکان نیازمند و خرید لباس، کفش و شیرینی برای ساکنان جذام‌خانه و نوانخانه رضوی از دیگر اقدام‌هایی است که در اسناد به آن‌ها اشاره شده‌ است.

عیدی، هدایا و خلعت‌بخشی
در اسنادی از گذشته‌های دور، اهدای عیدی و پاداش به خادمان، فراشان و کارکنان حرم مطهر  به عنوان آداب نوروزی بارگاه منور رضوی آمده است که شامل مواجب نقدی و مزایای دیگری مانند لباس بوده است. حتی در تاریخ حرم آمده‌است که منسوبان و امرای کشوری، وجوهاتی از نذورات داخل حرم را برای تبرک و خلعت‌های نوروزی دریافت می‌کردند. نخستین سندی که به دادن خلعت به خادمان آستان قدس رضوی اشاره دارد مربوط به سال ۱۰۱۶ قمری است که به مولانا امیرمحمد جعفری رضوی پیشنماز اهدا شده‌ است. 
اهدای البسه متبرک به مقامات دولتی، پرداخت انعام و خلعت به کارکنان آستان قدس رضوی، چراغانی صحن‌ها و پذیرایی از سران و شخصیت‌ها در حرم مطهر امام رضا (ع) به مناسبت عید نوروز از جمله موضوعات این اسناد است.

اهدای کارت‌های تبریک
از جمله اسناد بسیار جالب که در مدیریت اسناد آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود مجموعه‌ای از کارت‌پستال‌ها با طرح‌ها و موضوعات مختلف است. کارت‌هایی که برای آصف‌السلطنه به جهت احوال‌پرسی و تبریک نوروز ارسال شده‌ دو نمونه بسیار جالب از این مجموعه است.

خبرنگار: فاطمه عامل نیک