معتادان متجاهر در دهه‌های گذشته مجرم شناخته می‌شدند و براساس قانون با آن‌ها برخورد می‌شد، اما با گذشت زمان و افزایش اطلاعات پزشکی و درمانی در این حوزه، اعلام شد معتادان متجاهر بیمار هستند و نیاز به کمک و درمان دارند.
وجود معتادان متجاهر یکی از عوامل مهم و جدی نقض‌کننده امنیت در شهر است و واقعیت این است که اعتیاد همراه با تجاهر شکل به‌شدت پیچیده‌ای از اعتیاد و مسائل مربوط به آن است و کار در این حوزه نیازمند تلاش‌های مؤثرتری است.
با این حال نگهداری این گروه از معتادان برای کمپ‌های ماده 16 و مراکز ترک اعتیاد مشکلات و دردسرهایی را به همراه دارد.

تعریف مشخصی از معتاد متجاهر نداریم
معاون پیشگیری و درمان اعتیاد مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی کشور در گفت‌وگو با ما ضمن بیان اینکه متأسفانه هنوز تعریف مشخصی از معتاد متجاهر وجود ندارد، می‌گوید: براساس قانون، متجاهر کسی است که حمایت اجتماعی ندارد، خانواده ندارد و کف خیابان است. اما متأسفانه در احکامی که برای معتادان متجاهر صادر می‌شود، شکایت خانواده وجود دارد و این موضوع مربوط به ماده15 می‌شود و چون شکایت وجود دارد، خانواده باید هزینه درمان آن‌ها یا سهمی را پرداخت کند که در این خصوص بسیاری از افراد، معتاد متجاهر محسوب نمی‌شوند و از ظرفیت ماده16 استفاده می‌کنند.
فرهاد اقطار با اشاره به اینکه ستاد مبارزه با مواد مخدر آمار دقیقی از معتادان متجاهر کشور نمی‌دهد و هر بار آمار متناقضی ارائه می‌کند، می‌گوید: براساس آخرین آمار، ستاد مبارزه با مواد مخدر تعداد این افراد را 70 هزار نفر عنوان می‌کند. ضروری است با توجه به افزایش هزینه‌های درمان و نگهداری معتادان متجاهر در مراکز ماده16، مطالعه و پژوهشی با توجه به صرف بیت‌المال، درخصوص کارکرد این مراکز انجام شود تا از تکرار و انجام دور باطل ترک معتادان در این مراکز و صرف هزینه جلوگیری شود.
وی ادامه می‌دهد: بسیاری از معتادان کاری می‌کنند که به عمد دستگیر شوند و برای پایین آوردن مصرفشان به ماه عسل کمپ‌های ماده 16 بروند؛ این درحالی است که بسیاری از این افراد خانواده دارند و باید هزینه درمان را خودشان پرداخت کنند. وقتی این موارد رعایت نمی‌شود آمار معتادان متجاهر بالا می‌رود و نیروی انتظامی هم آمار بالایی را اعلام می‌کند.
معاون پیشگیری و درمان اعتیاد مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی کشور با گلایه از این موضوع که وقتی بحث معتادان متجاهر در قانون آمده است، این موضوع را در نظر نگرفته‌اند که اصلاً این افراد درمان‌پذیر هستند یا خیر، می‌گوید: به نظر می‌رسد این افراد فقط جمع می‌شوند که چهره شهر خوب دیده شود، اگر قرار است درمان شوند باید تعداد معدودی مثلاً 10 تا 20 مرکز در اندازه‌‌ای بزرگ در نقاط دور از شهر پایه‌ریزی و یک درمانگاه پزشکی و روان‌پزشکی از طریق وزارت بهداشت درون آن‌ها راه‌اندازی شود و همه امکانات پزشکی بیمارستانی در آنجا وجود داشته باشد و بر اساس تشخیص پزشک، نوع درمان مشخص شود.

چرخه باطل مراکز ترک اعتیاد
فرهاد اقطار تصریح می‌کند: بر پایه قوانین قرار بود این مراکز استانداردهای درمانی را از مرکز بهداشت و استانداردهای مددکاری را از سازمان بهزیستی و استانداردهای امنیتی را از اداره زندان‌ها داشته باشند و افراد در آن مراکز درمان شوند، ولی اکنون ۸۳ مرکز ترک اعتیاد در کشور وجود دارد که چرخه ترک اعتیاد در آن‌ها معیوب است و سیکل باطلی در آن‌ها جریان دارد.
وی با تأکید بر اینکه پایه درمان معتادان باید روی درمان در مراکز ماده ۱۵ قرار گیرد و فرد برای درمان خود متقاعد شود، ادامه می‌دهد: بر اساس آمارها 30 تا 40درصد افرادی که در مراکز ماده۱۵ درمان می‌شوند تا یک سال پاک می‌مانند، اما کمتر از 10درصد معتادان متجاهر تا ۶ ماه نخست، پایداری و ثبات در درمان دارند و بقیه‌شان دوباره برگشت می‌کنند.

ضرورت راه‌اندازی یک سامانه 
وی با اشاره به اینکه بسیاری از معتادان نمی‌خواهند ترک کنند و به همین دلیل مدت‌های زیادی در مراکز رسوب می‌کنند و هزینه‌های بهزیستی را افزایش می‌دهند، می‌گوید: برخی معتادان بیش از 10بار دستگیر شده‌اند و به مراکز ماده 16 آمده‌اند، بنابر‌این باید یک سامانه‌ای راه‌اندازی شود تا چنانچه فرد معتاد بیش از دو بار وارد مراکز ماده16 شد، مجرم شناخته شده و به اردوگاه کار اجباری و ماده42 فرستاده شود که متأسفانه هنوز راه‌اندازی نشده است.
وی با تأکید بر اینکه تولی‌گری مراکز ماده16 موجب کاهش تمرکز سازمان بهزیستی از تکالیف اصلی خود در حوزه پیشگیری و همچنین حمایت‌های اجتماعی و قانونی شده است، ادامه می‌دهد: این افراد بارها دستگیر و تحویل ما و دوباره خارج می‌شوند و این چرخه باطل همچنان ادامه دارد و ما را هم اذیت می‌کند. اگر کسی نمی‌خواهد ترک کند، مجرم است و باید تحویل قانون، سازمان زندان‌ها و اردوگاه کار اجباری شود.
وی به درمان‌های تکراری برای همه معتادان اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: کسی که ماده صنعتی مصرف می‌کند نیاز به متادون ندارد، نیاز به چرخه درمانی متفاوت با روان‌شناس و روان‌پزشک دارد، چراکه این افراد عوارض جسمی ندارند، بلکه عوارض روانی دارند، اما ما با یک شکل درمان با همه معتادان متجاهر برخورد می‌کنیم. بنابراین باید یک درمانگاه مشخص با تخصص‌های ویژه وجود داشته باشد، اما متأسفانه هیچ‌کدام از این‌ها شکل نگرفته و همین موضوعات این چرخه باطل را به وجود آورده است.
وی تأکید می‌کند: ابتدا دستگاهی که متولی درمان است باید وسط بیاید، کسی که مسئول حمایت است باید پای کار باشد، امنیت مراکز باید توسط نیروی انتظامی تأمین شود و قاضی پیش از اینکه هر دستوری بدهد باید چرخه غربالگری را رعایت کند، برای اینکه این اتفاق بیفتد باید ستاد مبارزه با مواد مخدر مسئولیت هماهنگی را داشته باشد که متأسفانه این اتفاق تاکنون نیفتاده است.

خبرنگار: مهدی توحیدی