​​​​​​​این سرمایه ملی از اواسط دهه ۱۳۸۰ شروع به خشک شدن کرد و در مدت کمی وسعت آن به‌شدت کاهش یافت و حالا مسئولان محیط زیست می‌گویند با اجرای طرح‌های احیای آن، امید است به‌زودی قلب آذربایجان به تپش بیفتد و رونق بگیرد.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفته: دریاچه ارومیه سال 1406 با تراز نرمال اکولوژیک خود یعنی هزارو274.1متر، 14.7میلیارد مترمکعب آب و 25درصد شوری به جغرافیای شمال‌ غرب کشور برمی‌‌گردد و این نخستین بار است که یک دریاچه خشک در دنیا احیا می‌شود.
علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌وگوی اختصاصی ما این وضعیت را بیشتر تشریح می‌کند.

آقای سلاجقه، از آخرین وضعیت دریاچه ارومیه برایمان بگویید.
در طرح احیای دریاچه ارومیه در این مقطع دو پروژه مهم تصفیه‌خانه شهرستان‌های تبریز و ارومیه را در دست اجرا داشتیم که درواقع مدول دو تصفیه‌خانه تبریز تکمیل‌ شده و از این طریق حدود 125میلیون مترمکعب آب وارد دریاچه ارومیه خواهد شد.
پروژه ترمیم تونل زاب هم تکمیل ‌شده و در همین دهه فجر توسط رئیس‌جمهور افتتاح خواهد شد که حدود 300میلیون مترمکعب آب هم از این طریق به دریاچه انتقال پیدا خواهد کرد و اگر شرایط جوی نیز مثل این روزها همراهی و کمک کند، کارهایی که قرار بود انجام شود خوشبختانه در حال جواب دادن است.

از تأمین حقابه دریاچه ارومیه چه خبر؟ قول وزیر نیرو برای بهره‌برداری سامانه تأمین حقابه دریاچه در بهمن‌ محقق خواهد شد؟
خوشبختانه ترمیم 800متر از تونل زاب که دچار ریزش شده بود به‌خوبی انجام‌شده و وزارت نیرو قول داده حقابه دریاچه ارومیه را به‌طور کامل تأمین و واگذار کند که امیدواریم این حقابه تا پایان سال تأمین شود.
گفته می‌شود چندین راهکار برای احیای دوباره این دریاچه مطرح‌ شده که متأسفانه هیچ‌کدام از آن‌ها تاکنون محقق نشده است؛ راهکارهایی مثل انتقال آب دریای خزر یا در نظر گرفتن سهمی از انتقال آب رود ارس برای حیات دوباره دریاچه که گویا تا امروز هنوز به نتیجه نرسیده است.
موضوع انتقال آب به این راحتی که بیان می‌شود نیست که از هرکجا بشود منابع آب را منتقل کرد، چالش‌های زیست محیطی، اقتصادی و حتی امنیتی و سیاسی زیادی دارد.
من در مورد انتقال منابع آب داخل کشور خیلی حرف دارم؛ اما در مورد دریاچه ارومیه موضوع انتقال آب دو بخش سخت‌افزاری و نرم‌افزاری دارد؛ بخش سخت‌افزاری همان تونل زاب و سد سیلوه و تصفیه‌خانه‌های تبریز و ارومیه بود که کامل شد و اکنون در حال اجرای مرحله دوم و نرم‌افزاری کار هستیم که در این بخش بیشتر وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و نیرو باید به تکالیف محول شده خود عمل کنند.
یک نقشه جامع در قالب ستاد احیای دریاچه ارومیه تدوین و ارائه‌ شده که تکالیفی را برای این دو وزارتخانه در نظر گرفته است، مثل به‌کارگیری گونه‌های کم آب و تغییر الگوی کشت در کشاورزی منطقه، تغییر معیشت مردم و ایجاد معیشت پایدار، تعطیلی و انسداد چاه‌های غیرمجاز و بدون پروانه، استفاده نکردن از سم و کود و... و تخصیص به‌موقع حقابه از سوی وزارت نیرو که در مرحله دوم و نرم‌افزاری باید اجرا شوند.

بعضی از کارشناسان می‌گویند دولت باید برای احیای دریاچه ارومیه گام نخست را از آبیاری کشاورزی به‌صورت مدرن شروع کند، از سویی گفته می‌شود در هفت ماه ابتدای امسال دولت ریالی برای آبیاری مدرن برای استان‌های منتهی به دریاچه ارومیه در نظر نگرفته است. تغییر مدل آبیاری از سنتی به مدرن در بخش کشاورزی و تخصیص اعتبارات چقدر به احیای دریاچه کمک می‌کند؟
این حرف بسیار درست و دقیقی است؛ وزارت جهاد کشاورزی نقشه الگوی کشت کشور را ارائه داده و این الگو آماده است. این یک گام روبه‌جلو است، اما این نقشه وقتی کارآمد و مؤثر است که منابع آب آن هم تأمین‌شده باشد. باید این اتفاق بیفتد و دو وزارتخانه در اجرا و تکمیل این الگو همکاری کنند تا یک اتفاق خوب رقم بخورد.
البته ما به‌عنوان ناظر، بر عملکرد وزارت جهاد کشاورزی نظارت می‌کنیم، ولی همان‌طور که مطلع هستید دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه، استاندار آذربایجان غربی و رئیس ستاد هم معاون اول رئیس‌جمهور هستند و در بالاترین رده مسئله با تأکید رئیس‌جمهوری پیگیری می‌شود و ان‌شاءالله اتفاقات خوبی رقم خواهد خورد.

آیا بهتر نیست دولت در کنار تکمیل تونل انتقال آب زاب پیگیر انتقال آب از رود ارس به دریاچه ارومیه باشد؛ چون به نظر می‌رسد انتقال آب از رود ارس بسیار راحت‌تر از دریاچه خزر باشد؟ علاوه بر این، سدسازی‌های متعدد ترکیه روی این رودخانه نگرانی‌های جدی در مورد حقابه ایران از ارس و بروز بحران‌های آبی، سیاسی و امنیتی همانند آنچه در هیرمند رخ‌داده را در این بخش از کشور به وجود آورده؛ شما به‌عنوان سازمان محیط‌ زیست در خصوص این موضوع چه کرده‌اید؟
ما به صورت جدی این موضوع را پیگیری می‌کنیم؛ چون وضعیت ارس و سدسازی‌های ترکیه بر کشور ما تأثیر مستقیم دارد. پیش‌ازاین هم یک نشست سه‌جانبه میان وزیران خارجه ایران، آذربایجان و ترکیه در مورد ارس برگزار شده است. بعد هم مقرر شد وزارت نیرو، سازمان محیط‌ زیست و دادستانی کل کشور با همتایان ترکیه‌ای خود جلساتی داشته باشند و موضوع ارس را پیگیری کنند. همچنین قرار شده رئیسان جمهور دو کشور در نخستین فرصت، جشن مشترک عدم آلایندگی ارس را برگزار کنند که این مرحله اول بود و این کار پیگیری می‌شود.
 موضوع حذف باطله‌های مسی که وارد ارس می‌شود و آلودگی به فلزات سنگین هم در حال پیگیری است.
در مرحله دوم یعنی موضوع منابع آب ارس هم درخواست نشست‌های چندجانبه را با مقامات کشورهای ترکیه، ارمنستان و آذربایجان داده‌ایم و منتظریم وزارت امور خارجه هماهنگی‌های لازم را انجام داده و به ما اطلاع دهد.

نظرتان در خصوص انتقال آب از ارس به دریاچه ارومیه چیست؟
موضوع منابع و مصارف باید بررسی و دیده شود پس از آن می‌توان در این مورد اظهارنظر دقیق کرد. با توجه به چالش‌ها و شرایط موجود فعلاً نمی‌توان در این باره نظر داد.

بعضی از نمایندگان مجلس و کارشناسان حوزه محیط ‌زیست معتقدند دولت‌ها در احیای دریاچه ارومیه کم گذاشته‌اند. دولت می‌خواهد کدام کار انجام‌ نشده دولت‌های پیش را در خصوص این دریاچه دنبال کند؟
من معتقدم اولویت، پایان دادن به پروژه‌هایی است که شروع ‌شده و این دولت همت کرده و بخش اول پروژه‌های سخت‌افزاری احیای دریاچه را کامل کرد و با افتتاح تونل زاب در همین روزها این کار تمام می‌شود.بخش دوم و نرم‌افزاری پس‌ازاین در اولویت ماست و معتقدیم هم مسئولان استانی باید پای‌کار باشند و همت کنند تا این بخش اجرایی شود و هم نیاز است مردم منطقه در این خصوص مشارکت و همراهی کنند؛ چون این موضوع به نفع خود آن‌هاست و با اقتصاد، معیشت و محیط‌ زیستشان ارتباط و بر آن تأثیر مستقیم دارد.

خبرنگار: آرش خلیل‌خانه