​​​​​​​حتی آلمان به‌عنوان قطب صنعتی اروپا و مهم‌ترین کشور در تولید مواد شیمیایی در اروپا با بحرانی بی‌سابقه روبه‌رو شده و شاهد کاهش شدید تولید مواد شیمیایی و همچنین مواد انرژی‌بر نظیر فولاد، شیشه و سرامیک است. بر پایه بررسی مؤسسه «اس ‌اند پی موبیلیتی» بحران انرژی اروپا تا پایان سال ۲۰۲۳ در بدترین حالت می‌تواند تولید خودروها را تا حدود ۴۰درصد کاهش دهد. رویترز هم در گزارشی با عنوان «زمستان در حال فرا رسیدن است» به همین موضوع اشاره کرده است. افزایش هزینه‌های خودرو در اروپا بر تأمین‌کنندگان کوچک قطعات و فناوری این صنعت فشار بیشتری آورده است. با مراجعه به رسانه‌های جهانی به‌راحتی می‌توان تحلیل‌های مشابه را یافت که تنها بخشی از بحران بزرگ صنایع اروپا را روایت می‌کنند. صنایعی مثل فولاد به‌واسطه انرژی‌بر بودن یکی از حوزه‌هایی است که به‌شدت از بحران جنگ اوکراین ضرر کرده‌اند. صنایع فولاد اروپا پیش‌ازاین به‌واسطه کرونا با کاهش تولید نسبت به سال 2021 روبه‌رو بودند و پس‌ازآن هم به‌واسطه بحران انرژی ادامه داشته است. بر پایه گزارش انجمن جهانی فولاد تولید ماهانه فولاد اروپا با نزدیک شدن به شروع زمستان2023 کاهش شدید داشته (حدود 18 تا 25درصد)، همچنین کاهش 10درصدی تولید فولاد و تداوم کاهش تولید آن نسبت به سال 2021 گزارش ‌شده است.یا به گفته انجمن بین‌المللی کود، بیش از نیمی از تولید آمونیاک اروپا (یک عنصر کلیدی در کودها) بسته ‌شده و با واردات جایگزین شده است. همچنین صنایع اروپایی به فکر انتقال به چین و آمریکا برای بهره‌مندی از سوخت ارزان‌تر (یک‌پنجم سوخت اروپا) هستند. شرکت‌های تولید مواد شیمیایی در آلمان قطب تولید مواد شیمیایی اروپا نیز در حال انتقال تولید به خارج از این کشور هستند.
همه این داده‌ها و آمارهای تولید در صنعت اروپا، به‌خوبی بیانگر وضعیت بغرنج صنعت اروپا در مواجهه با بحران انرژی است. این وضعیت و تداوم آن؛ صنعت‌زدایی از این قاره، کاهش شدید مزیت‌های صادراتی به همراه از دست دادن بازارهای صادراتی و همچنین خروج سنگین سرمایه‌گذاری صنعتی به سمت چین یا آمریکا با قیمت یک‌پنجم گاز اروپا را به دنبال خواهد داشت. در خصوص زمستان سخت صنایع اروپا با دو تن از اعضای کمیسیون انرژی مجلس به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه خواهید خواند.

تفاوت بحران انرژی اروپا با ناترازی مقطعی ایران
مصطفی نخعی، عضو کمیسیون انرژی مجلس در مورد مقایسه شرایط ایران و اروپا از لحاظ تأمین گاز به قدس گفت: شرایط ایران با اروپا کاملاً متفاوت است؛ نمی‌توان ایران را با اروپا به این شکل مقایسه کرد زیرا ما تولیدکننده گاز هستیم و اروپا مصرف‌کننده گاز؛ شباهت ما با اروپا نیز در مصرف گاز است. بسیاری از صنایع و نیروگاه‌ها و همین‌طور بخش خانگی و تجاری ما متکی بر همین گاز است یعنی در سبد سوخت کشور گاز بسیار نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. در سبد انرژی اروپا نیز گاز بسیار مهم است ولی تنوع سبد انرژی دارند، اما عمده گرمایش ما متکی به گاز است.عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: در سبد انرژی خیلی از کشورهای اروپایی، دیگر حامل‌ها ازجمله برق بیشتر تعیین‌کننده است. چون ایران تولیدکننده گاز است اما اروپا تولیدکننده نیست، بنابراین نمی‌توان باهم مقایسه کرد.
وی ادامه داد: اروپایی‌ها همین‌الان هم برای تهیه گاز با مشکلات جدی مواجه شده‌اند و بخش زیادی از گاز مصرفی اروپایی‌ها متکی به ال‌ان‌جی (گاز طبیعی مایع) شده است. ال ان‌جی را از کشورهای مختلف خریداری می‌کنند یا گاز طبیعی را که وارد می‌کنند مثلاً از روسیه و کشورهای دیگر، آن را تبدیل به ال‌ان‌جی می‌کنند؛ ازاین‌رو معمولاً صنایع، نیروگاه‌ها و بخش‌های مصرفشان را با ال‌ان‌جی پوشش می‌دهند. در همین مدت با توجه به تحریم‌های روسیه خیلی از کارخانه‌های ال‌ان‌جی اروپا تعطیل یا ورشکسته شده‌اند. بنابراین اروپا هم تحت تأثیر این شرایط قرار گرفته و آسیب‌هایی را دیده‌اند و این مشخص است.وی تصریح کرد: این‌طرف قضیه هم با توجه به اینکه در بخش بالادست در سال‌های گذشته کمتر سرمایه‌گذاری کردیم و توجهاتی که باید صورت می‌گرفت انجام نشد؛ پروژه‌هایی مثل ال‌ان‌جی و ذخیره‌سازی گاز در کشور عملیاتی نشد. ما هم امروز با چالش گاز مواجه هستیم، اما چالش ما با چالش آن‌ها متفاوت است ما شرایط خودمان را داریم آن‌ها نیز شرایط خودشان را دارند و اصلاً قابل قیاس نیست. بحران انرژی در اروپا قرار دارد و ما دچار ناترازی مقطعی هستیم، حتی در فصول گرم سال نیز گاز صادر می‌کنیم.

نشانه‌های زمستان سخت اروپا
 رمضانعلی سنگدوینی، عضو کمیسیون انرژی مجلس نیز در گفت‌وگو با قدس با اشاره به مقایسه شرایط ایران و اروپا از لحاظ گاز، گفت: ما ازجمله کشورهای هستیم که از نظر ذخایر نفتی و گازی جزو رده‌های نخست دنیا هستیم. ما کسری و کمبود انرژی نداریم، تراز ما منفی نیست و مقایسه ما با کشورهایی که واردکننده گاز هستند درست نیست. عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: اگر ما یک‌سری اقدام‌ها را در بحث بهینه‌سازی مصرف سوخت انجام دهیم، بی‌شک ترازمان مثبت می‌شود و از آن‌طرف به‌راحتی می‌توانیم صنایع، پتروشیمی‌ها و نیروگاه‌ها را ازلحاظ انرژی به‌ویژه گاز تقویت کنیم. ما کمتر مردم را در بحث انرژی سهیم کرده‌ایم. به آن‌ها نگفته‌ایم که این مال شماست و اگر صرفه‌جویی کنید و بهینه مصرف کنید این پول به خودتان برمی‌گردد. وی افزود: اروپا واردکننده گاز و ما تولیدکننده هستیم و وضعیتمان اصلاً قابل‌مقایسه نیست. اروپایی‌ها سعی کردند با جنگ روسیه و ‌اوکراین به فکر تأمین گازشان از طریق دیگری باشند اما موفق نبودند. چه کسی فکر می‌کرد اروپا به مردمش بگوید بیایید هیزم ببرید مصرف کنید یا زغال‌سنگ در آلمان به فروش برود. وی خاطرنشان کرد: پتروشیمی‌ها، صنایع فولاد و صنایع بزرگ اروپا به گاز وابسته‌اند و از طریق روسیه نیازمندی‌هایشان را رفع می‌کردند، اما در حال حاضر همه این صنایع دچار مشکل شده‌اند و بی‌تردید زمستان سختی خواهند داشت. کاهش شدید تولید صنعتی در اروپا به دلیل بحران انرژی به همراه از دست دادن بازارهای صادراتی و همچنین خروج سنگین سرمایه‌گذاری صنعتی تنها بخشی از زمستان سخت اروپا در سال جاری بوده است.

هشداری برای اصلاحات اساسی در حوزه انرژی کشور
بر پایه برخی گزارش‌ها مدیران ارشد سابق حوزه نفت و گاز در زمان تحویل کار به دولت سیزدهم پیش‌بینی کرده بودند که با توجه به ناترازی بین مصرف و تولید گاز حتی از ‎زمستان۱۴۰۰ هم نمی‌توانیم عبور کنیم. برای درک این موضوع می‌توانید شرایط تابستان همان سال و قطعی برق را مرور کنید. با این‌حال امسال اقدام‌هایی برای کاهش شدت بحران گاز انجام شد، همانند اورهال کردن پتروشیمی‌ها و یا خطوط انتقال و...، اما سرمای شدید و طولانی وضعیت مصرف را به‌صورت تصاعدی بالا برد. درمجموع براساس تدابیر اندیشیده شده این زمستان هم می‌گذرد، اما تلنگری برای اصلاحات اساسی همچون تعرفه پرمصرف‌ها و توجه به تنوع سبد انرژی کشور است که در صورت نداشتن برنامه‌ریزی، دولت باید پاسخگوی این اهمال و سستی باشد اما این موضوع واقعیت زمستان سخت اروپا را زیر سؤال نمی‌برد.

خبرنگار: مهدی پناهی