به همین مناسبت خبرگزاری ایکنا با حجت‌الاسلام والمسلمین امیرمهدی مناقبی، مدیر گروه این پروژه هم‌صحبت شده تا درباره ضرورت انجام این پژوهش‌ها و تحلیل محتوای آن گفت‌وگو کند. گزیده دیدگاه‌های حجت‌الاسلام مناقبی در این گفت‌وگو را از نظر می‌گذرانید.

هدف ما آینده‌نگاری الزام به حجاب بود
 مجموعه ما در تیرماه سال گذشته به این جمع‌بندی رسید که مسئله «حجاب» جزو مسائلی است که پالس‌های خطرآفرینی از آن دریافت می‌شود و باید به آن بپردازیم. از تیرماه صحبت کردن با کارشناسان و خبرگانی که در این زمینه فعالیت داشتند را آغاز کردیم و به سه پروژه رسیدیم. هدف ما آینده‌نگاری الزام به حجاب بود. دو پروژه را به صورت مقدماتی طرح کردیم تا به پروژه آینده‌نگاری برسیم. پروژه نخستی که طرح شد بررسی پژوهش‌های انجام‌شده در زمینه حجاب بود؛ یعنی تهیه گزارشی از پژوهش‌هایی که از جنبه اجتماعی و فرهنگی به حجاب می‌پرداختند.
در این گزارش که با عنوان «حجاب در آینه پژوهش‌های اجتماعی و فرهنگی» منتشر شد، علاوه بر بررسی پژوهش‌های انجام شده، دیدگاه‌های اندیشمندان ایرانی درباره مسئله حجاب و پیشینه حقوقی آن نیز مطرح شد. در پژوهش دیگری که با عنوان «اجبار به حجاب در فقه شیعه» منتشر شد آرای 41 نفر از مراجع تقلید معاصر از زمان آیت‌الله بروجردی مورد بررسی قرار گرفت. علت اینکه تأکید داشتیم این دو گزارش منتشر شود این بود که به نظر می‌رسید در مسئله حجاب یک عدم تفاهمی بین طرف‌های مختلف وجود دارد. یک عده معتقد به الزام به حجاب هستند، یک عده هم نظرات دیگری دارند. احساس کردیم گفت‌وگوی روشنی بین طرف‌های مختلف شکل نمی‌گیرد که یکی از دلایلش نشناختن مسئله و برچسب‌زنی و پیش‌داوری درباره یکدیگر بود. ما گفتیم بخش مربوط به جنبه دین و اندیشه ماجرا را ساده‌سازی و برای پژوهشگران و فعالان اجتماعی توصیف کنیم تا اگر نقد و نکته‌ای دارند با دید بهتری بیان کنند و گفت‌وگو در جامعه بهتر شکل بگیرد.

بررسی آینده‌های محتمل در خصوص حجاب
پروژه‌ای که برای ما اهمیت بیشتری داشت آینده‌نگاری الزام به حجاب بود، به همین منظور یک افق ۱۰ ساله ترسیم شد. محتوای پروژه در اواسط شهریورماه و پیش از وقایع اخیر جمع‌بندی شد. رویکرد این پروژه این است که ترسیم کند چه آینده‌های محتملی برای الزام به حجاب در کشور وجود دارد تا طرف‌های مختلف مسئله به نتایج اقدامات خود بیشتر فکر کنند. در این زمینه چهار سناریو طرح شده است. نکته مهمی که در این گزارش به آن رسیدیم اهمیت بحث رواداری در کشور بود.
این سناریو‌نویسی و آینده‌نگاری به ما نشان می‌دهد هر اتفاقی برای بحث الزام به حجاب در حوزه قانون‌گذاری بیفتد نمی‌تواند آن‌قدر تعیین‌کننده باشد که بحث رواداری تعیین‌کننده است؛ اینکه تا حد ممکن آستانه تحمل بالا برود، گفت‌وگو شکل بگیرد و همدیگر را بپذیریم. البته منکر بحث تأثیر قانون‌گذاری و شیوه اجرای قانون در مسئله حجاب نیستیم ولی موضوع مهم در این امر از نظر گروه ما مسئله «رواداری» است. به‌خصوص که مخاطب گزارش‌های ما جامعه و فعالان اجتماعی هستند که حوزه قانون‌گذاری از اختیارات آنان خارج است.
نقطه بحرانی مسئله بحث سیاسی نیست، بحث این است که جامعه بپذیرد امروز در کشور جریان‌های مختلفی داریم، باورهای مختلفی داریم و همه هم‌میهن هستیم. ما باید بپذیریم همه ما در یک جامعه زندگی می‌کنیم، حال ممکن است برخی از ما به اسلام اعتقاد داشته باشیم و برخی اعتقاد نداشته باشیم، ممکن است برخی به قرائت فقهی و سنتی از اسلام اعتقاد داشته باشیم و برخی خوانش دیگری از اسلام داشته باشیم. ما باید بپذیریم همه ما در یک کشور زندگی می‌کنیم ولی با هم متفاوت فکر می‌کنیم. متأسفانه برچسب‌زنی‌ها که در همه طرف‌های قضیه مشاهده می‌شود سبب شده مسئله از فضای گفت‌وگو خارج و سطح تنش به روابط بین مردم کشیده شود که درنهایت همه ضرر می‌کنیم. اگر نتوانیم همدیگر را بپذیریم، آغاز اتفاقات تلخی برای ما در آینده خواهد بود.
این گزارش بخشی به عنوان «پیشنهاد سیاستی» دارد. مخاطب ما در این گزارش، جامعه مدنی است یعنی مخاطب پیشنهادهایی که تهیه کردیم مراجع تقلید، مؤسسات و رسانه‌ها هستند. نکته‌ای که در بحث رواداری به رسانه مربوط می‌شود پذیرش تکثر است، یعنی ما از رسانه‌ها که رسانه شما هم می‌تواند میزبان این پیشنهاد باشد، تقاضا کردیم تفکر همفکران خودشان را برای جامعه توضیح دهند که درباره حجاب چگونه فکر می‌کنیم. همچنین برای پذیرش جریان‌های مختلف تلاش کنند از غیر همفکران خودشان دعوت و کمک کنند مخاطبانشان صدای غیر همفکرانشان را هم بشنوند. خود تکرار این تصویر، این پیام را به جامعه منتقل می‌کند که ما می‌توانیم با هم صحبت کنیم و با اینکه با هم متفاوت فکر می‌کنیم سر مسائلی به اتفاق نظر برسیم. انتشار این پیام که ما کسی را حذف نمی‌کنیم از کارهای مؤثری است که رسانه می‌تواند انجام دهد تا هم جامعه بفهمد گلوگاه مسئله حجاب کجاست و هم بتوانیم با هم حرف بزنیم.
 
حجاب به یک نماد سیاسی تبدیل شده است
تأکید ما در این گزارش این است که حل مسئله حجاب از ساحت قانون‌گذاری و سیاسی وارد ساحت اجتماعی و فرهنگی شود. اکنون حجاب به یک نماد سیاسی تبدیل شده و بسیاری از کسانی که در موافقت یا مخالفت با حجاب صحبت می‌کنند دغدغه‌شان حجاب نیست بلکه ابراز یک پیام سیاسی است. این به خاطر این است که مسئله حجاب در حوزه سیاست و قانون‌گذاری پیگیری شده است.
من که دغدغه‌مند حجاب هستم باید جامعه را  قانع کنم این پوشش درست و برتر است. حالا یا می‌توانم یا نمی‌توانم. اگر بتوانم که بهترین اتفاق از منظر منِ معتقد به حجاب افتاده و اگر نتوانم و قرار باشد از طریق حاکمیت این مسئله را حل کنم، نتیجه آن این اتفاقی است که در جامعه ما افتاده است.

نگرانی از ایجاد تنش در ساحت‌های دیگر دین
در گزارش خود خطاب به هم‌میهنانی که معتقد به امر به معروف و نهی از منکر هستند عرض کردیم توجه کنید اگر با فعالیت‌های مستقل فرهنگی و اقناعی برای حجاب کار نکنید نتیجه عکس خواهید گرفت. این را هم در نظر بگیرید که ممکن است اصلاً جامعه اقناع نشود. فرض کنید بخشی از جوانان ما به این جمع‌بندی رسیدند که این پوشش را نمی‌خواهیم. در آن صورت باید چکار کنیم؟ از سوی دیگر ممکن است تنشی که در موضوع حجاب هست در موضوعات دیگری تکرار شود. باز هم می‌خواهیم همین‌طور که در مسئله حجاب رفتار کردیم در آن مسائل هم ورود کنیم؟ یک نگرانی ما این است که تنش از موضوع حجاب وارد ساحت‌های دیگر دینی شود. مثلاً وارد حوزه عزاداری شود. اگر نتوانیم این مسئله را فرهنگی حل کنیم و تنها از ابزار قانون استفاده کنیم قابل پیش‌بینی است این مشکل تشدید می‌شود. در آن صورت مشکلی را که می‌توانستیم با هزینه کمی حل کنیم باید با هزینه بیشتری حل کنیم.