​​​​​​​اوراق گواهی سپرده کالایی نفت که بر پایه نفت خام در دهه فجر منتشر خواهد شد با احتساب نوسان قیمت جهانی نفت خام، در بورس عرضه خواهد شد. اوراق مورد نظر در بازار ثانویه یعنی تابلو بورس قابل معامله خواهد بود. متقاضیان در زمان تسویه، می‌توانند اوراق خود را به بشکه‌های نفت تبدیل کنند. مقامات وزارت نفت می‌گویند: انتشار این اوراق با توجه به روند رو به رشد قیمت نفت در بازار جهانی می‌تواند جذابیت‌های لازم را برای جذب سرمایه از بورس داشته باشد. گفته شده نقدینگی جمع شده از این طریق به پروژه‌های نفتی تزریق خواهد شد. از سویی کارشناسان معتقدند پیشنهادی که مدیران شرکت نفت آن را به عنوان نسخه نجات‌بخش صنعت نفت ایران قلمداد می‌کنند ممکن است چندان کارآمد نباشد، چراکه گواهی سپرده کالایی نفت هیچ سود تضمین شده‌ای ندارد و با توجه به شرایط کشور کفه سود و زیان آن می‌تواند برابر باشد. 

سود اوراق نفتی جدید دولت از دو بازار نفت و ارز
میلاد یزدان‌پور، تحلیلگر بازار بورس در گفت‌وگو با قدس با اشاره به اینکه فروش اوراق «گواهی سپرده کالایی نفت» به بورس رونق داده و  نقدینگی سرگردان جامعه را جمع می‌کند، می‌گوید: دولت قصد دارد سرمایه‌های راکد و سرگردانی که در بازارهای موازی مانند ارز، سکه، خودرو و... سرمایه‌گذاری شده‌اند را با عرضه اوراق گواهی سپرده جمع‌آوری کند. اما پرسشی که مطرح می‌شود آن است که بازدهی این اوراق در مقایسه با سایر بازارها به چه صورت خواهد بود تا بتواند برای صاحبان سرمایه از جذابیت کافی برخوردار باشد؟ یزدان‌پور در این باره می‌گوید: یکی از جذابیت‌های این اوراق این است که مردم با خرید گواهی سپرده کالایی نفت هم می‌توانند از رشد قیمت نفت سود ببرندو هم از افزایش قیمت دلار، چراکه صادرات نفت به صورت دلاری خواهد بود و طبیعی است که سرمایه‌گذاران موقع صدور و معامله نفت درصورت صعودی بودن بازارهای نفت و ارز، هم از رشد قیمت جهانی نفت و هم از افزایش قیمت دلار منتفع شوند.

تفاوت ماهیت اوراق سلف و گواهی سپرده کالایی 
آن طور که یزدان‌پور توضیح می‌دهد در اوراق سلف که پیش از این در دوره دولت گذشته در دسترس مردم قرار گرفته بود یک سررسید مشخص‌شده بود که در آن زمان یا باید نفت تحویل گرفته می‌شد و یا تسویه نقدی صورت می‌گرفت، ولی در گواهی سپرده کالایی نفت که قرار است در دهه فجر منتشر شود، خریدار مالک نفت است و علاوه بر امکان فروش این اوراق در بازار ثانویه، هر موقع آمادگی داشته باشد، نفت از سوی شرکت ملی نفت به وی تحویل داده می‌شود. البته شخص می‌تواند این اوراق را به نفت تبدیل نکند و پس از سررسید با پرداخت هزینه انبارداری، دوباره اعتبار اوراق را تمدید کند.

کسب درآمد نفتی بدون پرداخت سود تضمینی
یزدان‌پور می‌گوید: اوراق سلف نفتی ‌می‌تواند پیش از سررسید و براساس قرارداد، به خریدار جدید فروخته شود. همچنین خریداران این اوراق به دلیل تضمین کف قیمت از سود خوبی معادل 25درصد سالانه در پایان سررسید دوساله برخوردار می‌شدند، ولی براساس دستورالعمل‌های بازار سرمایه، گواهی سپرده کالایی نفت فقط منجر به تحویل فیزیکی نفت خواهد شد.
وی با بیان اینکه فروش اوراق سلف نفتی در گذشته به نوعی پیشخور کردن درآمدهای دولت بعدی بود و هدف اصلی از انتشار آن‌ها تأمین کسری بودجه  بود، می‌افزاید: در عین حال در طرح گواهی سپرده کالایی تعهداتی برای دولت در آینده به‌منظور پرداخت سود تضمینی ایجاد نمی‌شود، بلکه بدین شکل است که دولت درآمد دو ساله آینده را الان بدست آورده و نیازی هم ندارد دوسال دیگر متعهد به پرداخت سود تضمین شده باشد.

گواهی سپرده کالایی نفت برای مخاطبان خاص
این تحلیلگر بازار بورس با بیان اینکه در طرح گواهی سپرده کالایی چون کف تضمین‌شده مشخص نمی‌شود، جذابیت بالایی برای عموم مردم در مرحله نخست ندارد، می‌گوید: اینکه دولت کف قیمت را نبسته سبب می‌شود تا متخصصان بازار نفت و فعالان سرمایه‌دار این حوزه  و کسانی که می‌توانند نفت را تحویل گرفته و بفروشند در این پروسه شرکت کنند. با این حال اگر قرار باشد کف را  نبندند یا سازوکاری برای تضمین ایجاد نکنند با توجه به ابهام‌های سیاسی کشور، باید گفت مردم زیاد از این طرح استقبال نخواهند کرد. آن طور که وی توضیح می‌دهد: برای اینکه ریسک خریداران قابل مدیریت باشد، امکان هجینگ برای این خریداران وجود خواهد داشت، بدین شکل که در طرح گواهی سپرده کالایی شما وقتی دارایی را می‌خرید اختیار فروش آن را نیز در یک قیمت مشخص خریداری می‌کنید. 

پول حاصل از اوراق کجا می‌رود؟
وی معتقد است فروش این اوراق منجر به کاهش قدرت صادرات نفت در دولت آینده می‌شود. از طرف دیگر ممکن است در دو سال آینده قیمت نفت افزایش یابد و دولت مجبور است نفتی که می‌توانسته با قیمت بالاتر بفروشد را با قیمت کمتری به مردم بدهد. این در حالی است که نفتی هم که به مردم تحویل داده می‌شود به واسطه تحریم‌ها امکان فروش ندارد. وی می‌افزاید: این طرح واقعاً در صورتی  می‌تواند جذاب باشد که حتماً مصوب شود این پولی که دارد حاصل می‌شود، دقیقاً کجا می‌خواهد برود. اگر به سمت توسعه پالایشگاه‌ها، پتروشیمی‌ها و توسعه پروژه‌های عمرانی برود، مالکان این اوراق هم می‌توانند از ظرفیت‌های ایجاد شده استفاده کرده و نفت را به چرخه اقتصاد کشور در این بخش وارد کنند، اما اگر مقصد خرج‌کردها مشخص نباشد به سمت تأمین کسری بودجه دولت خواهد رفت.

خبرنگار: زهرا طوسی