​​​​​​​پس از رأی عدم اعتماد مجلس ملی به عمران‌خان (20 فروردین) که نخست‌وزیر پیشین، آن را توطئه‌ای طراحی شده از سوی آمریکا قلمداد کرد، خان طرفدارانش را به خیابان فراخواند. تنش‌ها هنگامی بالا گرفت که رئیس حزب سیاسی تحریک انصاف (پی‌تی‌آی) در راهپیمایی حامیانش که پنجشنبه 12 آبان در «گوجرانواله»، یکی از شهرهای استان پنجاب واقع در شرق پاکستان برگزار شد هدف سوءقصد مسلحانه قرار گرفت. در این تیراندازی، خان از ناحیه ساق پا و ران پای راست مورد اصابت گلوله قرار گرفت و یک نفر کشته و ۹ تن دیگر زخمی شدند.با این حال، روز گذشته عمران‌خان در تجمع حامیان خود سخنانی بر زبان راند که می‌تواند آغازگر فصل جدید در نزاع سیاسی میان احزاب پاکستانی تلقی شود. او در حالی که از پشت شیشه ضدگلوله سخنرانی می‌کرد با اعلام کناره‌گیری از رقابت‌های سیاسی، خروج نمایندگان حزبش از همه مجالس قانون‌گذاری محلی و استانی را رسانه‌ای کرد. خان همچنین تأکید کرد تجمعات را لغو و راهپیمایی اعتراضی به اسلام‌آباد را متوقف می‌کند؛ زیرا نگران آن است این اقدام موجب ویرانی در کشور شود. در گفت‌وگو با محمدرضا منافی، کارشناس مسائل پاکستان چالش‌های پیش روی همسایه شرقی را به بحث گذاشته‌ایم.

تحلیل شما از رفتار اخیر عمران‌خان چیست؟ عقب‌نشینی او از مطالبات گذشته چه معنایی دارد؟
من سخنان اخیر نخست‌وزیر پیشین پاکستان را عقب‌نشینی از مطالباتش نمی‌دانم. اینکه چنین حرکتی از سوی خان به عنوان یک سیاستمدار مطرح می‌شود خود به خود مهم و دارای معناست. او چند روز پیش در جمع طرفداران خود از یک شگفتانه برای آن‌ها سخن گفته بود تا اینکه سخنان جدیدش بیان شد. نخست‌وزیر پیشین پاکستان دلیل خروج نمایندگان حزبش را هم مشارکت نکردن در «نظام فاسد» حکومت عنوان کرده است. هر چند عملی شدن یا نشدن این موضوع جای بحث دارد ولی به نظر می‌رسد خان از این اقدام دو هدف مهم را دنبال می‌کند. نخست اینکه وی با این مهره‌چینی در صفحه شطرنج پاکستان به دنبال احیای سیاسی خود است. به عبارت دیگر پس از رأی عدم اعتماد پارلمان به او، خان با این حرکت که به ظاهر عقب‌نشینی معنی می‌شود، دورخیزی را برای بازگشت پر قدرت‌تر به سیاست برنامه‌ریزی کرده است. نخست‌وزیر پیشین از پایگاه مردمی قدرتمندی برخوردار است و علاوه بر این به لحاظ مالی هم فردی ثروتمند محسوب می‌شود و این دو عامل می‌تواند به او کمک کند بار دیگر در انتخابات پیروز شود. نکته دوم، پیامی است که خان با این اقدام می‌خواهد به ارتش و سپهبد «عـاصـم منیر»، فرمانده جدید آن مخابره کند. فرمانده ارتش در پاکستان محور قدرت محسوب می‌شود و دولت‌ها تلاش دارند برای حفظ جایگاه، تا می‌توانند خود را به این نهاد نزدیک و نزدیک‌تر کنند. خان هم با این حرکت گوشه چشمی به این موضوع دارد.

در موضع‌گیری متفاوت نخست‌وزیر پیشین پاکستان چه نکته مهمی وجود دارد؟
پیش از هر چیز باید توجه داشته باشیم سخنان خان برای کناره‌گیری از سیاست در تجمع اعتراضی بیان شد که در راولپندی برگزار شده بود. اگر بخواهیم موقعیت این شهر را با کشور خودمان مقایسه کنیم مانند کرج در کنار تهران است. اینکه نخست‌وزیر پیشین پاکستان سخنانش را در این مکان بیان کند نوعی خط و نشان کشیدن برای حکومت است یعنی وقتی من می‌توانم بیخ گوش پایتخت تجمع بزرگی برگزار کنم می‌توانم در اسلام‌آباد نیز همچنین حرکتی انجام دهم و این، نوعی اعمال فشار بر دولت است. دوم اینکه راولپندی مقر اصلی ارتش پاکستان است و بیشتر مراکز این نهاد نظامی در آن قرار دارد. پس این، نوعی رجزخوانی برای ارتش به عنوان مهم‌ترین نهاد اثرگذار در سیاست پاکستان نیز قابل تعبیر است.

عمران‌خان حتی از درخواست خود برای برگزاری انتخابات زودهنگام هم صرف‌نظر کرده؛ تحلیل شما در این باره چیست؟
من این موضوع را تاکتیکی می‌دانم. حتی اگر خان چیزی را مطرح می‌کند باز هم ابتکار وی برای خارج کردن نمایندگان حزبش از پارلمان محلی و منطقه‌ای نشان می‌دهد وی علاقه‌مند است با از حد نصاب انداختن آن‌ها ایده انتخابات زودهنگام را دنبال کند. پس هدف وی همچنان برگزاری انتخابات زودهنگام است. اما اگر انتخابات پاکستان بخواهد در موعد مقرر هم برگزار شود زمانش 13 آگوست 2023 است و این تاریخ چندان دور نیست. پس به نظر می‌رسد تحرکات خان برای آماده شدن جدی در ورود به این کارزار است؛ سخنانش هم این نکته را تأیید می‌کند. او گفته حزبش در انتخاباتی که برنامه‌ریزی شده پیروز خواهد شد. 

خبرنگار: مهدی خالدی