موضوع تولید بار اول از سال 97 اجرایی شد اما تاکنون پشتوانه قانونی و اجرایی نداشته است. با پیگیری‌های معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، مجلس شورای اسلامی در قانون جهش تولید دانش‌بنیان به این موضوع پرداخت و رئیس‌جمهور نیز این قانون را ابلاغ کرد. 
در ماده10 قانون جهش تولید دانش‌بنیان آمده است که به منظور رونق بازار محصولات دانش‌بنیان در مواردی که به تشخیص بالاترین مقام دستگاه اجرایی متقاضی خرید، محصول دانش‌بنیان برای بار اول در کشور ساخته می‌شود و دارای مشابه داخلی نیست، با تأیید کارگروهی زیر نظر شورای راهبری فناوری‌ها و تولیدات دانش‌بنیان موضوع ماده(2) قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات متشکل از نماینده معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهور، نماینده وزارت صنعت، معدن و تجارت و نماینده دستگاه اجرایی متقاضی، الزام به برگزاری مناقصه نبوده و موارد مورد معامله موضوع این ماده، با مؤسسات و شرکت‌های دانش‌بنیان، واحدهای فناور مستقر در مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری، سراهای نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی، جهاد دانشگاهی و واحدهای خلاق، بدون انجام تشریفات قانون برگزاری مناقصات انجام می‌شود. 

ایجاد انگیزه با اجرای درست قانون ترک تشریفات
به باور کارشناسان، قانون ترک تشریفات اگر در بستر مناسبی اجرایی شود و به درستی پیش برود، می‌تواند انگیزه قوی‌ای برای صنعتگران به منظور مشارکت در تولیدات بارِ اول به وجود بیاورد. در گفت‌وگو با فرشید سیم‌بر، استاد اقتصاد دانشگاه به این موضوع پرداخته‌ایم.
سیم‌بر با اشاره به این موضوع که صنایع ما شدیداً به واردات ماشین‌آلات و تجهیزات از سایر کشورها وابسته است، تصریح کرد: واقعیت این است که ما تاکنون در زمینه تولید تجهیزات صنعتی راهبردی در کشور کار خاصی انجام نداده‌ایم و از این نظر به‌شدت به واردات وابسته هستیم. با وجود اینکه چند دهه از انقلاب در ایران می‌گذرد اما هنوز چاره‌اندیشی جدی در این زمینه انجام نداده‌ایم. با وجود شرایط تحریمی که کشورمان دارد، لازم است در راستای تولید تجهیزات راهبردی صنعتی با تکیه بر توان داخلی گام برداریم تا به مشکل نخوریم. 

باید از وابستگی خود بکاهیم
وی ادامه می‌دهد: اگر سال‌ها پیش برای این موضوع برنامه‌ریزی‌های لازم انجام می‌شد، امروز تا این حد به مشکل نمی‌خوردیم و بودجه‌های کلان صرف واردات تجهیزات و ماشین‌آلات راهبردی صنعتی نمی‌شد. به طور کلی، چاره‌اندیشی در این زمینه ضروری است و باید تا جایی که می‌توانیم از وابستگی خود به کشورهای صادرکننده این تجهیزات بکاهیم. 

ضرورت ارتباط معاونت علمی ریاست‌جمهوری با صنایع
وی در ادامه گفت: مجلس قوانینی را درخصوص تولیدات بار اول به تصویب رسانده است به طوری که معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری با صنایع بیش از پیش مرتبط شود و حمایت‌هایی از تولیدات بار اول به عمل آید. این نوع قوانین خوب هستند و اگر به‌درستی اجرا شوند می‌توانند بستر مناسبی برای تولید تجهیزات راهبردی صنعتی در کشور به وجود آورند. اما مهم این است که بستر مناسبی به لحاظ اجرایی برای این قوانین به وجود بیاید و آن ها در اجرا با مشکل مواجه نشوند. باید با تمام موانع توسعه صنعتی کشور با جدیت برخورد کنیم. بخش بزرگی از اقتصاد ما دولتی است، بنابراین شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی بزرگ‌ترین خریداران تولیدات بار اول هستند. باید برنامه‌ریزی‌ها به گونه‌ای باشد که این تولیدات با حمایت‌هایی که صورت می‌گیرد با کیفیت به دست خریداران برسند. 
این کارشناس اقتصادی ادامه می‌دهد: البته ممکن است در ابتدای امر تولیدات داخلی کیفیت ماشین‌آلات وارداتی را نداشته باشند، اما باید با حمایت از تولیدات داخلی به آن‌ها کمک کنیم تا به شرایط مطلوب برسند. در این زمینه باید ممنوعیت در واردات ماشین‌آلات و تجهیزات راهبردی صنعتی که در داخل تولید می‌شوند، اعمال شود. تا وقتی نمونه‌های داخلی هنوز تولید نشده‌اند، برای رفع نیازهای داخلی باید واردات صورت بگیرد، اما زمانی که نمونه قابل قبولی در داخل کشور تولید شد، نباید اجازه واردات بدهیم.

نیاز به نهاد تنظیم‌گر داریم
این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: تولید بار اول تجهیزات راهبردی صنعتی در کشور یک ضرورت است و برای تولیدات بار اول نیاز به نهادهای تنظیم‌گر داریم. نهادهایی که نیاز صنایع را بشناسند و از ظرفیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان اطلاع داشته باشند. معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری می‌تواند این وظیفه را ایفا کند و در روند بومی‌سازی تولیدات در کشور مؤثر باشد.

خبرنگار: مهدی پناهی