​​​​​​​در قرن‌های گذشته وقف‌ها عمدتاً به حسینیه، مسجد، آب‌انبار و کتابخانه یا مدرسه اختصاص داشت، اما امروزه می‌بینیم وقف در حوزه‌های فناوری و ورزشی نیز با محورهایی از جمله جهاد تبیین و صیانت از موقوفات زوایای بیشتری پیدا کرده و به آن، ابعاد گسترده‌تری اضافه کرده است.
با توجه به اینکه در هفته وقف هستیم با حجت‌الاسلام محمدمهدی الهی‌پور، مدیر دفتر وقف و امور حقوقی وقف حوزه علمیه خراسان در خصوص این مناسبت‌ها و اهمیت و جایگاه وقف گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که مشروح آن در ادامه آمده است.

از اهمیت و جایگاه وقف بگویید.
برای مسئله وقف در تاریخ اسلام نمونه‌هایی عملی وجود دارد، مثلاً اینکه خداوند در کنار بعثت پیغمبر(ص) حضرت خدیجه(س) را فراخواندند تا ثروت ایشان بتواند به عنوان یک سرمایه در خدمت دین قرار بگیرد. یا حضرت محمد(ص) سرمایه فدک را برای توسعه و خدمت به دین در اختیار دختر نازنینشان حضرت فاطمه(س) قرار دادند. این شواهد نشان‌دهنده این است که وقف سرمایه و اقتصاد پایدار است که وقتی در خدمت دین قرار می‌گیرد می‌تواند نقش مهمی ایفا کند.

عملیاتی کردن نیت واقفان با چه چالش‌هایی روبه‌روست؟
در پاسخ به این پرسش باید گفت، لازم است به سابقه مدیریتی متولیان وقف از بعد از انقلاب تاکنون نگاه عمیقی شود و نقاط قوت و ضعف وقف طی این مدت بررسی شود. اگر این نوع از مدیریت درست باشد همچنان ما در جامعه شاهد دیدگاه مثبت مردم به وقف می‌شویم.این نگاه عمیق می‌تواند مردم را به سمت گسترش وقف هدایت کند، زیرا اگر آن‌ها بدانند محصول وقف‌هایی که انجام شده چه بوده است و با توجه به موقوفات عظیمی که انجام شده، از این ظرفیت چه نتایجی حاصل شده، بیشتر به سوی وقف و برکات آن می‌روند و مشارکت بیشتری در وقف خواهند کرد. شاید در حال حاضر یکی از چالش‌هایی که واقفان برای اجرای نیت خود با آن مواجه هستند این است که متأسفانه فقط اسمی از برخی از موقوفات باقی مانده است.

منظورتان از مشارکت چیست؟
به عنوان مثال، می‌توان از بخش خصوصی خواست تا اگر زمین وقف شده‌ای وجود دارد، بخش خصوصی برای ساخت آن مشارکت کند و مثلاً۱۰درصد از سود آن را به عنوان سهم کار خود بردارد. به این صورت می‌توان از مشارکت بخش خصوصی برای بهره‌وری بهتر وقف استفاده کرد.

مسئله صیانت از موقوفات چگونه امکان‌پذیر است؟
همان طور که پیشتر هم اشاره کردم، باید شکل مدیریتی و تفکر این بخش چه اداره موقوفات و چه موقوفات خاص و چه بخش‌های مختلف وقف مورد بررسی قرار بگیرد و به صیانت از موقوفات نیز توجه شود. در این حوزه انصافاً کارهای فاخری انجام شده، اما نیاز است با رفع ضعف‌ها و توجه بیشتر به نقاط قوت، وقف به عنوان یک اقتصاد پویا و پایدار ارتقا یافته و این موضوع که وقف ضرورت جامعه است مورد توجه متولیان و واقفان قرار بگیرد.

ارتباط میان جهاد تبیین و مقوله وقف چیست؟
جهاد ساحت‌های مختلفی دارد، ما هم جهاد در میدان جنگ داریم هم جهاد در میدان علم. در این برهه لازم است ابعاد مختلف وقف تبیین شود تا مردم با برکات و اهمیت این موضوع بیشتر آشنا شوند. بدانند که وقف در بسیاری از موضوعات می‌تواند مشکلات را رفع کند، این کار می‌تواند نوعی جهاد تبیین در جامعه باشد.
ما برای رفع مشکلات در بخش‌های مختلف فرهنگی، اقتصادی و... نیازمند بودجه هستیم، به عنوان مثال در حوزه فرهنگی و برگزاری عزاداری‌ها در مناسبت‌های گوناگون اگر وقف‌های بزرگی که برای برگزاری عزاداری‌ها انجام شده، نبود چگونه می‌توان این عزاداری‌ها را با چنین حجم بالایی برگزار کرد؟ بنابراین همان طور که گفتم وقف یک ضرورت است، وقتی ضرورت و فواید آن برای مردم تبیین شود مشکلات بیشتری را می‌تواند رفع کند.

نقش خانواده در توسعه فرهنگ وقف چگونه است؟
من با بسیاری از واقفان که در همین زمینه صحبت می‌کردم، می‌گفتند یکی از مهم‌ترین دلایلی که فرزندان و خانواده خود را در وقفی که انجام دادند سهیم کردند این است که خانواده‌شان در مسیر وقف قرار بگیرد و در این مسیر پیش برود. بسیاری از واقفان معتقدند وقف می‌تواند از خانواده و هویت خانوادگیشان صیانت کند بنابراین در گسترش و توسعه فرهنگ وقف، خانواده نقش مهم و مؤثری ایفا می‌کند. وقتی پدر و مادر به عنوان مدیران خانواده فرزندانشان را به وقف کردن تشویق کنند این فرهنگ توسعه می‌یابد و وقتی نتیجه یک کار خوب برای فرزندان مشخص شود آن‌ها تمایل بیشتری برای وقف کردن پیدا می‌کنند.

خبرنگار: مهدیه قمری