به گزارش خبرگزاری شبستان، کرسی «رویکرد حکومتی به فقه از دیدگاه امام خامنه‌ای» با ارائه حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسجاد ایزدهی، رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد.
حجت‌الاسلام ایزدهی در این نشست با اشاره به پیشینه فقه حکومتی گفت: ایده فقه حکومتی مربوط به پس از انقلاب است که توسط حضرت امام(ره) مطرح شد و در واقع مؤسس و راهبر فقه حکومتی ایشان هستند. البته آنچه در زمان حضرت امام مطرح شد، به‌صورت اجمالی بود و در دوره آیت‌الله خامنه‌ای شاهد طرح تفصیلی این گفتمان هستیم. در واقع رهبر معظم انقلاب راهبری این جریان را پس از حضرت امام بر عهده گرفتند و اگر اهتمام و طرح و پیگیری ایشان در سطح حوزه نبود، شاید به موفقیت لازم در این زمینه نمی‌رسیدیم.
رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه در مورد نقش آیت‌الله خامنه‌ای در توسعه گفتمان فقه حکومتی گفت: عمدتاً ادبیات فقه حکومتی، راهبری و تفصیل این امر از جهاتی مربوط به رهبر معظم انقلاب است. در واقع این را از جهات مختلفی می‌توان تحلیل کرد. استاد خارج فقه سیاسی ادامه داد: یکی از این جهات، جهت «راهبری» گفتمان فقه حکومتی است. توضیح آنکه، راهبری رهبری باید ناظر به گستره فراگیری باشد که یکی از آن‌ها نرم‌افزار اداره جامعه است که در حکومت اسلامی، این نرم‌افزار فقه است. مرحوم حضرت امام هم این امر را مطرح و پیگیری کردند، اما آیت‌الله خامنه‌ای در سطح راهبری آن را تفصیل و امتداد داده و حوزه علمیه را به این سمت کشانده‌اند که فقه باید، فقه حکومتی باشد تا بتواند پاسخگوی نیازهای جامعه و نظام اسلامی باشد.
وی به‌عنوان جهت دوم، به «ذکر تراث و گفتمان‌سازی» اشاره کرد و گفت: از جنبه دیگر، ذکر تراث برای فقه حکومتی و تبدیل آن به گفتمان در حوزه‌های علمیه، از جمله فعالیت‌های رهبری در این زمینه است. ایشان در فضایی که رویکرد فردی حاکم است، برای موجه کردن گفتمان فقه حکومتی، به تبیین تراث و تبار فقه حکومتی پرداخته‌اند در ادواری که برای فقه برشمرده و جنبه‌های سیاسی و حکومتی فقه در دوره‌های مختلفی از قبیل دوره کرکی و نراقی و … را به رخ کشیده‌اند. ایزدهی طرح فقه‌های مضاف و تخصصی را از دیگر جهات کنشگری آیت‌الله خامنه‌ای درزمینه فقه حکومتی برشمرد: در زمان‌های پیشین، حتی در زمان حضرت امام و پیشتر از آن در زمان آیات عظام حائری و بروجردی، خیلی این بحث‌ها مطرح نبود. در زمان حضرت امام اندکی بحث فقه‌های تخصصی و مضاف مطرح شد اما در دوره آیت‌الله خامنه‌ای شاهد رشد روزافزون این بحث‌ها هستیم. در 40-30 سال گذشته شاهد توفیقات فراوانی در این زمینه هستیم که اساساً قابل مقایسه با گذشته نیست.

نقش رهبری در توسعه گفتمان فقه حکومتی
رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه، نقش رهبر انقلاب در توسعه گفتمان فقه حکومتی را به چهار کارویژه تقسیم کرد و گفت: می‌توان گفت رهبر معظم انقلاب در قالب چهار کارویژه اساسی به توسعه گفتمان فقه حکومتی پرداخته است: یک؛ «راهبری گفتمان فقه حکومتی» در حوزه‌های علمیه و به‌خصوص در میان طلاب و استادان انقلابی و دغدغه‌مند حوزه‌های علمیه کشور. 
دو؛ «موجه‌سازی گفتمان فقه حکومتی» از طریق تبیین تبار و تراث مکتوب و شخصیتی در این زمینه. سه؛ پشتیبانی از گفتمان فقه حکومتی. چهار؛ استنباط و فقاهت در حوزه فقه حکومتی.
ایزدهی در بخش دیگری از سخنان خود به بحث پیشینه فقه حکومتی در شیعه و اهل سنت اشاره کرد و گفت: سابقه فقه حکومتی در فقه اهل سنت زیاد است و ما در این زمینه از آن‌ها عقب هستیم. البته این حرف لزوماً به معانی عمق فقه حکومتی آن‌ها نیست. جلو بودن آن‌ها در این زمینه نیز به مسئله حکومت برمی‌گردد که در طول این سالیان متمادی اهل سنت دارای حکومت بوده و به‌طور طبیعی به این مباحث و در قالب‌های مختلفی همچون احکام السلطانیه‌ به تولید در این زمینه پرداخته‌اند، اما شیعه این‌طور نبوده، حکومتی نداشته و گوش شنوایی هم از سوی حکومت‌ها نبوده تا بخواهند در این زمینه ورود تفصیلی داشته باشند.
ایشان در توضیح این مهم ادامه داد: طبیعت حضور در حکومت ورود در عرصه مصلحت و تزاحمات و منازعات است، اما وقتی حکومتی نباشد، این‌ها هم پررنگ نمی‌شود. درعین‌حال به مناسبت حضور برخی فقها در حکومت‌ها و ارتباطاتی که با برخی حکومت‌ها بود، مباحث متعدد، اما پردامنه‌ای را در منابع و تراث فقهی در این زمینه‌ها داریم.

مبانی فقه حکومتی از دیدگاه رهبر معظم انقلاب
در بخش دیگری از ارائه، استاد ایزدهی به‌ضرورت و مبانی فقه حکومتی از دیدگاه رهبر انقلاب اشاره کرد و گفت: در اندیشه رهبری مبانی مختلفی منجر به لزوم و اهمیت فقه حکومتی می‌شود: جامعیت شریعت و ضرورت پاسخگو بودن دین و جامعیت دین در همه زمینه‌ها از جمله این مبانی است. همچنین مسئله ضرورت حکومت و حکومت دینی از دیگر مبانی این مهم است.
ضرورت‌ها و اقتضائات وضعیت کنونی جامعه و حکومت در ایران، مسئله دیگری بود که از نگاه رهبری، به‌عنوان عامل ضرورت ورود در گفتمان فقه حکومتی مورد اشاره حجت‌الاسلام ایزدهی قرار گرفت.
رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه، «تغییر موضوعات» را عاملی دیگر در اهمیت و ضرورت ورود در فقه حکومتی قلمداد کرد: فقه حکومتی ناشی از تغییر موضوعات است. پیشتر حکومت نبود، رویکرد ما هم حکومتی نبود، الان حکومت آمده و در پرتوی آن موضوعات دچار تغییر و تحول شده و طبیعتاً باید با رویکرد حکومتی به تبیین احکام موضوعات بپردازیم. اقتضای زمان کنونی این چیزهاست. ما هزار سال فردی بودیم، اما امروز فضا تغییر کرده است.
ایزدهی در تبیین تفاوت‌های فقه حکومتی و فقه فردی گفت: در فقه فردی، مکلف به‌عنوان یک فرد مدنظر است اما در فقه حکومتی، به‌عنوان شهروند مورد ملاحظه قرار می‌گیرد. همچنین «حکم» در فقه فردی تبدیل به «قانون» در فقه حکومتی می‌شود. «فتوا» نیز به «نرم‌افزار اداره جامعه و فرد و حکومت» مبدل می‌شود. این‌ها لوازم و اقتضائات فقه حکومتی است.
وی در توصیف فقه حکومتی با توجه به مباحث مطرح شده گفت: فقه حکومتی، فقهی شرعی، عقلایی، عرفی، تاریخی و روزآمد است.

فقه حکومتی نمی‌تواند از فقه نظام بی‌نیاز باشد
ایزدهی در تبیین نسبت فقه حکومتی و فقه نظام گفت: فقه حکومتی، فقهی است که توانایی اداره حکومت را دارد و باید بتواند نظام‌های مختلف را در این زمینه طراحی و فعال کند؛ بنابراین فقه حکومتی نمی‌تواند از فقه نظام بی‌نیاز و یا بی‌توجه به آن باشد.
حجت‌الاسلام ایزدهی در بخش پایانی ارائه به بحث آسیب‌شناسی فقه حکومتی پرداخت و به دو آسیب اشاره کرد و افزود: یکی از آسیب‌های موجود، بحث موضوع‌شناسی است که باید به‌طور تخصصی به آن پرداخته شود.
موضوع دیگر، ساختارسازی و نهادسازی و طراحی ساختارها و ابزارهاست که در این زمینه نیز باید ورود تفصیلی داشته باشیم. وی با اشاره به جامعیت دین اظهار کرد: لازمه جامعیت دین دخالت در سیاست است که لازمه آن فقه حکومتی است و بین فقه حکومتی و فقه نظام‌ساز تفاوت وجود دارد.