​​​​​​​به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد رهدار، استاد حوزه و دانشگاه در نشست علمی مجازی «از اربعین تا ظهور» با بیان اینکه ادیان در قالب مناسک، لباس هنر می‌پوشند، گفت: هنر قدرت دارد برای دین نماد بسازد و کتاب‌های زیادی درباره نقش هنر در شکل‌دهی معرفت انسان‌ها نوشته شده است. هنر قابلیت ماندگاری دارد و وجه ماندگاری آن هم به خاطر این است که انتزاعیات دین را تبدیل به محسوسات می‌کند.
وی افزود: به همین دلیل کسانی که نمی‌توانند از جنبه اندیشگی و معرفتی به دین نگاه کنند می‌توانند از زاویه هنری و مناسکی به آن گرایش پیدا کنند. تجربه شخصی ملت ایران الگوی عزاداری امام حسین(ع) و مراسم پیاده‌روی اربعین است. میلیون‌ها انسان در اربعین حضور دارند و نباید انتظار داشت همه به یک نحو با امام حسین(ع) ارتباط برقرار کنند. پیر و جوان و زن و مرد همه با این مناسک ارتباط می‌گیرند و ارتباطشان هم در حد بازیگری است و خودشان بخشی از پازل مناسک اربعین هستند. هنر دینی چون زبان عاطفه و احساس و اخلاق دارد دارای ظرفیت زیادی در جذب و دعوت مردم است.

استفاده ادیان از هنر
رهدار بیان کرد: همین ویژگی‌ها برای ادیان وسوسه‌انگیز است که از آن بهره ببرند؛ البته اینکه ادیان به یک اندازه شانس تبدیل شدن به هنر و استفاده از آن را دارند امر متفاوتی است و ادیان توحیدی به خاطر بن‌مایه‌ها و ریشه‌های عمیق از شانس بیشتری برخوردار هستند. البته معنای این حرف آن نیست که ادیان باطل، شانس تبدیل شدن به احساس و اخلاق را ندارند ولی ما معتقدیم اسلام به خاطر جاودانگی و آخرین دین بودن، استعداد و ظرفیت بیشتری دارد که به لباس هنر در بیاید.
وی در پاسخ به این پرسش که مناسک چگونه می‌توانند تمدن ایجاد کنند، اضافه کرد: تمدن امر خلق‌الساعه نیست و از آسمان نمی‌آید بلکه از دل تاریخ می‌آید، بنابراین اندیشه‌ای که تبار و تاریخ دارد شانس بیشتری برای تمدنی شدن دارد. ما اربعین را پدیده مستحدثی نمی‌دانیم و متصل به کربلاست؛ روح ایثار، تعاون، اخلاق، طاعت و اطاعت در متن کربلا و به تبع آن اربعین وجود دارد و ما برای یافتن این فضائل در حادثه کربلا نیاز به زحمت کشیدن نداریم و از نظر تاریخی هم نمود فضائل کربلایی مانند ایثار در فرهنگ‌های مختلف مانند هندوها، ایرانی‌ها و جنوب شرقی‌ها، تکثر یافته و یکسان نیست، از این رو در صحنه اربعین کسی احساس غربت و تنهایی نمی‌کند.
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) تصریح کرد: درزمینه اربعین در سال‌های اخیر به لحاظ کمیتی شاهد شتاب غیرطبیعی هستیم و ابعاد جدیدی پیدا کرده است ولی هویت و ماهیت آن تغییر نکرده و هنوز هم احساس می‌کنیم ژن جابربن عبدالله انصاری به عنوان نخستین زائر اربعینی پس از ۱۴۰۰ سال تکثیر یافته است.
وی افزود: فضای مجازی عالم و ساحتی جدید مربوط به چند دهه اخیر است، ولی من ندیده‌ام تمدن‌پژوهی با اطمینان بتواند از نسبت فضای مجازی با تمدن حرف بزند، البته ممکن است تحقق تمدن را به فضای مجازی پیوند بزنیم ولی نمی‌توان مدعی شد فضای مجازی منشأ تولید یک تمدن است، ولی ما در مورد کربلا مدعی هستیم منبع تولید تمدن است و یکی از بروزات فرهنگ کربلا، اربعین و پیاده‌روی آن است.

اربعین برساخت رسانه‌ها نیست
رهدار بیان کرد: برخی می‌گویند پدیده اربعین امروز برساخت رسانه است و واقعیت اربعین به اندازه‌ای که رسانه‌ها آن را بزرگ می‌کنند نیست؛ پاسخ بنده این است امکانات رسانه‌ای ما که در خدمت اربعین است شاید یک درصد امکانات رسانه‌ای دشمنان اربعین باشد ولی چرا نمی‌توانند پدیده‌ای مشابه اربعین خلق کرده و در آن بدمند. دلیل اصلی این است که جان‌مایه کربلا در اختیار آن‌ها نیست. رسانه نقش دارد ولی رسانه‌ها نمی‌توانند عدم را بازتولید و بازتفسیر کنند؛ عاشورا بن‌‌مایه قوی دارد و رسانه می‌تواند در این بن‌مایه بدمد و آن را تکثیر کند.
وی اضافه کرد: من در برابر مخالفان ظرفیت اربعین معتقدم اربعین پدیده‌ای است که امکان بازتفسیر دارد؛ قرآن یک کتاب تک جلدی است، در دوره‌ای از تاریخ تمامی پرسش‌های مسلمین از قرآن، 100 پرسش بوده و تفاسیر مختصری برای پاسخگویی به آن کافی بود، ولی وقتی پرسش‌های مسلمین به ۵۰۰ عدد رسید تفسیر مختصر تبدیل به چند جلد تفسیر شد و به تدریج هم این مقدار رشد کرده تا مثلاً به تفسیر تسنیم نزدیک به 100 جلد رسیده است؛ این به معنای آن است تا قیامت اگر از قرآن بپرسیم به بن‌بست نمی‌رسد و پاسخ جدید برای ما دارد. اگر قرآن کتاب معمولی بود هرقدر هم پرسش داشتیم در جایی ظرفیت آن تمام می‌شد و پس از مدتی بشر به آن اقبالی نشان نمی‌داد که نمونه‌های آن متعدد است. مثلاً دیده‌ایم یک کتابی در دوره زندگی مؤلف و مدتی پس از آن جذابیت داشته و خوانده شده ولی پس از مدتی خاصیت خود را از دست داده ولی قرآن این‌طور نیست؛ اربعین این‌گونه نیست.
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) اظهار کرد: یک پدیده خیلی سفید را هرقدر هم هنرمند باشیم نمی‌توانیم به سیاهی تبدیل کنیم، اگر پدیده‌ای خودش ظرفیت بازتفسیر داشته باشد رسانه هرقدر هم بخواهد بازتفسیر کند، تمام نمی‌شود بلکه روز به روز مقبول‌تر می‌شود زیرا مانند قرآن بطن و درون‌مایه دارد. اربعین مادامی که پاسخ جدید برای پرسش‌های ما دارد، همچنان دز تمدنی آن تشدید می‌شود.

اربعین در هم‌افزایی با انقلاب اسلامی
رهدار در پاسخ به این پرسش که اربعین در هم‌افزایی با انقلاب اسلامی چگونه می‌تواند به تحقق تمدن اسلامی کمک کند، گفت: ما ابتدا باید مختصات تمدن اسلامی را شناسایی و تبیین کنیم و بعد سراغ این برویم که اربعین چقدر می‌تواند در تمدن اسلامی نقش‌آفرین باشد. معتقدم یکی از مختصات هر تمدنی، شور‌آفرینی است؛ افرادی که مخالف ظرفیت اربعین هستند می‌گویند شور اربعین حجاب بازنمایی واقعیت است و چون شور اربعین زیاد است به غلط فکر می‌کنیم شعور اربعین هم زیاد است، ولی بنده معتقدم تمدن بیش از آنکه بسته معرفتی باشد بسته زیستی است، تمدن تجربه زیسته است یعنی فرهنگی است که به عمل و کنش و زیست تبدیل می‌شود؛ آن چیزی که تمدن را تمدن می‌کند جلوه بیرونی آن است و این جلوه بیرونی هم تنها معرفت نیست بلکه معرفتی است که تبدیل به رفتار می‌شود.
وی اضافه کرد: شور تأمین‌کننده تنوع و تکثر تمدن است و نمی‌تواند همیشه ثابت باشد و باید لباس‌های متنوع بپوشد و همیشه جذاب باشد، مثلاً برای شور دادن بیشتر به اربعین می‌توان کارهای جدیدی کرد ولی ممکن است جذاب نباشد، اربعین و شور آن مانند کاتالیزور عمل می‌کند. اگر می‌خواستیم فقط از طریق سخنرانی مردم را پای کار بیاوریم این‌قدر نمی‌توانستیم ولی شور اربعین میلیون‌ها نفر را به سمت پیاده‌روی اربعین دعوت می‌کند. انقلاب هم چون بنیاد معرفتی دارد شور هم دارد. انقلاب خود ما در جایی زیاد رشد کرده که با پدیده‌های شورآفرین همراه شده است.