ابوالقاسم مقیمی حاجی، معاون پژوهش حوزه‌های علمیه و رئیس این همایش بین‌المللی با اشاره به اینکه موضوع اربعین به عنوان یک همایش جهانی و قدرت‌نمایی شیعه در آن بر کسی مخفی نیست، گفت: درست است که اربعین برای تعظیم شعائر حسینی است، اما باید در کنار آن، تأملی صورت گیرد تا بیشترین استفاده را از این اجتماع بزرگ مردمی داشته باشیم. همایش «اربعین و تمدن نوین اسلامی» محلی برای گفت‌وگو در این زمینه میان اندیشمندان اسلامی است تا بتوانیم در سیاست‌گذاری فرهنگی از این حضور میلیونی بهره ببریم.

مدعیان ایجاد تمدن نوین اسلامی
سخنران ابتدایی این نشست جاسم حلو الموسوی الجزایری، یکی از اساتید الحشدالشعبی بود. او با اشاره به تعریف تمدن گفت: تمدن جمع همه نیازهای مادی و معنوی برای زندگی انسانی است که ویژگی‌های مختلفی برای آن بیان شده است. هم مکاتب مختلف و هم ادیان خاص، تمدن‌هایی را به وجود آورده‌اند. در زمان پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) فرصتی برای تحقق تمدن نوین اسلامی ایجاد نشد و هنوز هم این تمدن محقق نشده که این، وظیفه ما را سنگین‌تر می‌کند.
وی با اشاره به توسعه و گسترش اربعین در سال‌های اخیر افزود: اربعین پس از سقوط صدام از ۵۰۰هزار زائر شروع شد و امسال حدود ۲۰میلیون نفر به زیارت سیدالشهدا(ع) در اربعین آمده‌اند.
این پژوهشگر با تأکید بر اینکه چهار گروه مدعی ایجاد تمدن نوین اسلامی هستند، گفت: گروه نخست جریان وهابیت است، گروه دیگر، طرفداران اسلام لیبرالی که فقط ظاهر اسلامی دارند، گروه دیگر هم مسلمانان غرب‌گرا هستند که همان شعارهای تمدن غربی را به نام تمدن اسلامی می‌دهند، اما جریان چهارمی که قدرت احیای تمدن نوین اسلامی را دارد همان اسلام اصیل است که انقلاب اسلامی ایران پرچمدار آن است.
او در پایان سخنانش مهم‌ترین دستاورد اربعین را ایجاد امیدواری به تشکیل حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) دانست و افزود: در اربعین، آن جامعه آرمانی به شکل کوچکی تحقق پیدا می‌کند و این مهم‌ترین دستاورد تمدنی اربعین است.

ایجاد فرهنگ جدید جهان با اربعین
حجت الاسلام والمسلمین سیدمهدی میرباقری، استاد حوزه و دانشگاه یکی دیگر از سخنرانان این همایش بود. او در ابتدا با تأکید بر اینکه برای داشتن یک تمدن معنوی به یک رؤیا و نگاه آرمانی نیاز داریم، گفت: این نگاه آرمانی باید با مطالبات فکری بشر هماهنگ باشد. برای حرکت دادن بشر به سوی این تمدن هم به ایمان و داده‌های انگیزشی در مقیاس همان رؤیا نیاز است؛ به علاوه عقلانیت بنیادین و فلسفی و نیز عقلانیت راهبردی و کاربردی.
وی با اشاره به وضعیت تمدن‌های مادی افزود: تمدن‌های مادی هم که می‌توانند کاری را پیش ببرند، معمولاً از این‌گونه لایه‌های ایدئولوژیک و ساخت فلسفی به سمت یک آرمانشهر و رؤیا برخوردار بوده‌اند، البته بخشی از آن‌ها با ناکامی، رؤیای خود را تغییر داده‌اند؛ مانند آنچه در آمریکا اتفاق افتاده است.
میرباقری با تأکید بر اینکه آنچه در دنیای اسلامی می‌بینیم، رؤیای عصر ظهور است، افزود: ظهور، حقیقتی فرا تمدنی است. در واقع جهان دیگری است که مختصات خاص خودش را دارد و از جنس حیات‌الاخره است.
او تمدن‌های مادی را بازار مکاره‌ای دانست که می‌خواهد انسان را از راه انبیا دور کند و در ادامه گفت: فرهنگی که می‌خواهد یک امت بسازد، باید سازوکار مقابله با رقیب را داشته باشد. بنابراین در مقابل آنچه در برابر امت اسلام شکل گرفته، امامی لازم است که فضا را از فرهنگ بت‌پرستی تطهیر کند و قواعد امت را بالا ببرد.
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به طراحی گردشگری جهانی گفت: متأسفانه گردشگری جهانی در خدمت فرهنگ مادی است. در برخی از دولت‌های ما هم شرایط به‌گونه‌ای شد که سفر به برخی از اماکن غربی برای شهروندان ما مجانی تمام می‌شد، بلکه درآمدی هم برای مسافران داشت. این‌ها برای فریفتگی، تحقیر و استحاله فرهنگی است. آنچه در ساحت امت اسلامی به آن نیاز داریم، هجرت برای زیارت است، برای رحل از دنیای مادی.
میرباقری در ادامه افزود: در کشورهای اسلامی چون ترکیه، لبنان، عراق و ایران تلاش می‌شود غرب‌گرایانی که تمدن مادی را قبول دارند و می‌خواهند پوششی اسلامی به آن دهند، تقویت شوند. در برابر این جریان، ما باید تمدن اسلامی خود را بسازیم که ایده رهبر بزرگوار انقلاب اسلامی است.
وی با اشاره به اینکه رنسانس در غرب توانست مظهری چون فرهنگ نقاشی آن‌ها را منقلب کند، افزود: رویدادی چون آیین اربعین ما هم می‌تواند یک فرهنگ جدید در جهان ایجاد کند. به همین دلیل سعی می‌شود آن را بایکوت خبری و بعد هم علیه‌ آن توطئه کنند تا وحدت ایجاد شده توسط آن را بی‌اثر کنند.

حرکت شیعیان در مغناطیس اهل‌بیت(ع)
ابوالقاسم مقیمی حاجی، معاون پژوهش حوزه‌های علمیه و رئیس این نشست بین‌المللی سخنران دیگر این مراسم بود. او با اشاره به اینکه در غرب یک سرنوشت محتوم برای تمدن‌سازی قائل هستند، افزود: هر چند در همان غرب هم کسانی هستند که با این نگاه مخالف‌اند. قرائت اول، جنگ تمدن‌ها را به وجود می‌آورد و قرائت دوم، رقابت تمدن‌ها را.
مقیمی با اشاره به اینکه در باور دوم، یک پایه تمدن اصلی تمدن‌ساز، وجوه فرهنگی است، افزود: در ارتباط نظریه‌ها با اربعین، سه کلان مؤلفه داریم؛ نخست مؤلفه‌های شناختی از منظر هستی، انسان و ابزار معرفت، دوم مؤلفه‌های هویتی و سوم مؤلفه‌های زیستی. همه این‌ها در ارتباط با اربعین شواهد واضح و مشخصی دارند.
مجید امامی، دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور نیز در ادامه این نشست به موضوع تغییرات فرهنگی ناخواسته در جامعه اشاره کرد و گفت: تغییرات فرهنگی ناخواسته از مؤلفه‌های برون‌زا یا از کژکارکردی مؤلفه‌های درون‌زا برمی‌آید. اگر جلو ناامنی فرهنگی یا همان تغییر ناخواسته را نتوانیم بگیریم، اساساً همه چیز تمام می‌شود. برای انبیای پیشین هم همین اتفاق افتاد، اما تقدیر امت دین خاتم این است که به مدد واقعه عاشورا امکان این تحریف منتفی شده است.
او با تأکید بر اینکه با نهاد زیارت، ائمه ما تلاش کردند ابتکار عمل را در جریان تغییرات فرهنگی به‌دست بگیرند، افزود: از این طریق، شیعیان در مغناطیس جدید به سمت اهل بیت(ع) قرار می‌گیرند. با گردشگری الهی، احیای فرهنگی آغاز می‌شود که کمترین دستاوردش جلوگیری از تبلیغات سوء و مخرب است.