مردم‌شناسی ادبی به شیوه آقای نویسنده

به انگیزه سالروز تولد جلال آل‌احمد

مردم‌شناسی ادبی به شیوه آقای نویسنده

علی‌الله سلیمی، نویسنده و منتقد

جلال آل‌احمد از جمله نویسندگان نام‌آشنای ایرانی است که در بخش‌های گوناگون نویسندگی قلم زده و در بسیاری از حوزه‌ها صاحب آثار خواندنی و ماندگاری است.


​​​​​​​ بسیاری از خوانندگان آثار این نویسنده، او را با داستان‌هایش مانند «مدیر مدرسه» می‌شناسند، گروهی هم علاقه‌مند آثار نظری او از جمله «غرب‌زدگی» هستند. خوانندگان آثار ترجمه‌ای آل‌احمد هم بخشی از مخاطبان نوشته‌های وی هستند. در این میان، تک‌نگاری‌های جلال آل‌احمد هم جزو آثار خواندنی این نویسنده هستند که ارزش‌های ادبی و مردم‌شناسی قابل توجهی دارند. از کتاب‌های شاخص وی در این زمینه می‌توان به کتاب «تات‌نشین‌های بلوک زهرا» اشاره کرد که در زمان حیاتش چاپ شد. این کتاب حاصل سفرهای متعدد آل‌احمد به این روستاهاست و با ازدواج خواهرش با ملایی که قرار بود به این روستاها برود، از دوران کودکی او شروع می‌شود و 20سال ادامه پیدا می‌کند و به قول خودش هر دو سه تابستانی، سری به آنجا می‌زده و در این میان، یادداشت‌های پراکنده در ابتدا و بعد یادداشت‌های منسجم و منظم‌تری را تهیه کرده و پس از چند سال با تدوین و تنقیح این یادداشت‌ها این «رساله» را منتشر کرده است. بسیاری از کارشناسان حوزه مردم‌شناسی معتقدند آل‌احمد هر چند به معنای آکادمیک یک مردم‌شناس نبود، اما در اغلب کارهای او به ویژه مجموعه تک‌نگاری‌ها که در باب فرهنگ ایران زمین به خصوص فرهنگ روستایی نوشته، نگاه دقیق او که حاکی از بینش انسان‌شناختی عمیقی است، دیده می‌شود. آل‌احمد در تک‌نگاری‌هایش به خوبی تجربه مردم‌شناسی در زمینه تحقیق را حس کرده و اینکه زمینه تحقیق و میدان تحقیق به جزئی از وجود او بدل شده و او تعلق خاطر انسان‌شناسانه‌ای به موضوعش پیدا کرده است به خوبی در نوشته‌اش نمایان است. در تک‌نگاری دیگر آل‌احمد، اورازان که نوعی تک‌نگاری (مونوگرافی) از ده اورازان در منطقه طالقان است، به علت پیشگام بودن از لحاظ سنت مونوگرافی و تحقیق کامل و جامع درباره یک منطقه یا روستا در عرصه‌های مردم‌شناسی و فولکلور مورد اعتناست. همچنین یکی از سفرنامه‌های آل‌احمد، «جزیره خارک، در یتیم خلیج» در بازدیدی از خارک در حال ساخت و تغییر؛ گزارشی از منطقه، مردم و موقعیت این جزیره بدست می‌دهد.

برچسب ها :
ارسال دیدگاه