بررسی راهکارهای بهبود مطالعه دانش‌آموزان
مدرسه باید کانون کتاب‌خوانی شود
یکی از مسائلی که ادبیات کودک و نوجوان این روزها با آن دست به گریبان است، به محاق رفتن آثار نویسندگان داخلی و سایه افکندن کتاب‌های ترجمه است، کتاب‌هایی که حتی تعداد زیادی از آن‌ها از کیفیت و قوام خوبی هم برخوردار نیستند و روی آوردن نوجوانان به این آثار دست‌کم سبب تنزل سلیقه ادبی آن‌ها خواهد شد.
اما چطور می‌توان فضای مطلوب‌تری برای نگارش کتاب‌های داستانی ویژه این گروه سنی فراهم آورد تا هم بازار کتاب از تنوع بیشتری برخوردار شود و هم بچه‌ها شناخت بهتری از آثار نویسندگان داشته باشند. عباس جهانگیریان؛ نویسنده، پژوهشگر و مدرس ادبیات داستانی در گفت‌وگوی پیش رو با مطرح کردن راهکارهایی در راستای بهبود وضعیت کتاب‌خوانی کودکان و نوجوانان و شیوه‌هایی برای ارتباط بهتر میان نویسندگان و مخاطبانشان همراه ماست.
جهانگیریان درباره اهمیت فعالیت نویسندگان کودک و نوجوان و چگونگی تسهیل ارتباط میان آن‌ها و مخاطبان می‌گوید: برای حصول چنین موقعیتی باید دید اساساً شرایط اجتماعی چقدر زمینه‌های لازم را فراهم می‌آورد. آموزش و پرورش در این زمینه می‌تواند نقش مؤثری داشته باشد، اما متأسفانه طی این سال‌ها نشان داده دغدغه بسیاری از مسائل همچون تجهیز کتابخانه مدارس، آشنایی کودکان و نوجوانان ایرانی با نویسندگان، توسعه ادبیات کودک و نوجوان و... را ندارد و تا زمانی که این سیاست‌های انزوایی در آموزش و پرورش وجود داشته باشد، ارتباط پدیدآورندگان با مخاطبان آنچنان که باید رخ نخواهد داد و جریان تعامل میان نویسندگان، خانوادهها، مدرسه‌ها و کودکان و نوجوانان شکل نخواهد گرفت.
سیاست‌های انزوایی آموزش و پرورش
«این در حالی است که وزارت آموزش و پرورش باید با نهادهای مرتبط در این حوزه تعامل و همکاری داشته باشد و بداند که این نهادها می‌توانند به تجهیز کتابخانه‌ها و آشنایی کودکان و نوجوانان با ادبیات و فرهنگ کشورشان کمک کنند. چنین تجربههایی در کشورهای پیشرفته و برخی کشورهای اطراف ما هم هست»، این را جهانگیریان می‌گوید و تصریح می‌کند: در حال حاضر در کشور ما نهاد معتبری مانند کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان انتشاراتی دارد که در طول بیش از نیمقرن عمر خود کتاب‌هایی منتشر کرده که خاطرهآفرین بودهاند. علاوه بر این، خود آموزش و پرورش هم چند ناشر فعال مانند انتشارات مدرسه و منادی تربیت دارد اما با همین انتشاراتیها هم تعامل و پیوند پایداری برای تجهیز کتابخانه‌های مدرسه‌ها ندارد.
ضرورت تجهیز کتابخانه‌های مدرسه‌ها با کتاب‌های خوب
وی با اشاره به فعالیت‌های ضروری برای بهبود این وضعیت تأکید می‌کند: به نظرم نخستین گام تجهیز کتابخانه‌های مدرسه‌ها با کتاب‌هایی متناسب با سن دانش‌آموزان و تنوع موضوع است. این کتابخانه‌ها، کتاب‌هایی متناسب با نیازهای مخاطبان و مورد علاقه کودکان و نوجوانان لازم دارند، نه کتاب‌هایی که پدیدآورندهها برای بزرگسالان نوشتهاند و تناسبی با علاقهمندیها و نیازهای کودکان و نوجوانان ندارند. در بعضی کشورها خواندن کتاب‌های داستان به همان شکلی که منتشر شده و نه در دل کتاب درسی، در برنامه درسی پایههای گوناگون تعریف شده است، اما در کشور ما حتی به تنوع استفاده از آثار پدیدآورندگان متخصص این گروه سنی در کتاب‌های درسی توجه چندانی نمیشود.
وی متذکر می‌شود: آموزش و پرورش باید یک کارگروه برای تجهیز کتابخانه‌ها ایجاد کند و سپس با تشکلهای تخصصی این حوزه وارد تعامل شود تا در این زمینه تجربهها و دانش خود را در اختیار مدارس بگذارند.
دعوت از نویسندگان برای حضور در مدارس و پیامدهای مثبت آن
جهانگیریان همچنین اشاره می‌کند: آموزش و پرورش باید درهای مدارس را به روی کتاب و نشریات ویژه کودک و نوجوان و همچنین به روی نویسندگان کتاب کودک و نوجوان باز کند و زمینه ارتباط و گفت‌وگوی مخاطبان با نویسندهها را فراهم کند.وی با اشاره به اینکه می‌توان شرایطی را فراهم کرد که نویسنده کتابش را پیش از چاپ برای بچه‌ها در مدرسه بخواند و بازتابش را ببیند، تأکید می‌کند: من این مسئله را تجربه کرده و شاهد بودهام گاهی بچه‌ها پیشنهادهای خوبی به نویسنده می‌دهند. این اتفاق از هر دو جهت مثبت و سازنده است؛ از یک سو نویسنده پیش از چاپ کتاب در چند مدرسه حاضر می‌شود و آن را برای دانش‌آموزان می‌خواند و ضمن اینکه فضای خشک مدارس را مفرح می‌کند، خلاقیت بچه‌ها هم شکوفا می‌شود و از سویی دیگر اگر این تعامل بین نویسنده و مخاطب استمرار داشته باشد، قطعاً می‌تواند به نویسندگان ما کمک کند تا از ذائقه مخاطبان خودشان هم دور نشوند. این نویسنده در توضیح بیشتر این پیشنهاد می‌افزاید: برخی می‌گویند فلان کتاب حقیقت‌نمایی‌اش کمرنگ است یا باورپذیری ندارد، طبیعی است وقتی نویسنده‌ای با مخاطبش ارتباطی ندارد ممکن است مقداری به بیراهه برود اما برقراری تعامل و گفت‌وگو میان نویسندگان و کودکان و نوجوانان موجب عمیق‌‍‌تر شدن این ارتباط می‌شود.
اجازه ندهیم ترجمه روی تألیف سایه بیندازد
این نویسنده در بخش دیگری از این گفت‌وگو درباره تغییر ذائقه و سلیقه مخاطب در نتیجه ایجاد محدودیت و یا سودجویی غیرمنطقی می‌گوید: نکته مهم این است در وضعیتی که مشکلات اقتصادی هزینه انتشار آثار تألیفی و همچنین آثار ارزشمند ترجمه را بالا می‌برد، دستگاهها و نهادهای مسئول باید به کمک این حوزه بیایند و نگذارند روند تولید و انتشار آثار تألیفی تضعیف شود.
به گفته وی؛ ما به نسبت بسیاری از کشورهای دیگر، نویسندگان خوبی داریم که بسیاری از آن‌ها آثارشان قابلیت جهانی شدن دارند و به لحاظ کمی و کیفی این توانایی را داریم که آثار خوب و جذابی عرضه کنیم؛ آثاری که امکان رقابت با آثار خارجی را دارند، اما متأسفانه تاکنون بازار نشر ما نتوانسته ارتباط مناسبی با بازار نشر در کشورهای دیگر برقرار کند و زمینه معرفی و عرضه آثار نویسندگان ایرانی را در بازار کتاب در عرصه بینالمللی فراهم سازد. وی با تأکید بر اینکه پیوستن ایران به کپیرایت هم نکته دیگری است که باید مورد توجه قرار گیرد، می‌گوید: در صورت پیوستن ما به کپیرایت امکان ارتقای جایگاه کشور ما در بازار نشر جهانی فراهم می‌شود، نگاه منفی فعلی به ناشران و بازار نشر کشور ما اصلاح خواهد شد، روند انتشار آثار ترجمه بهبود پیدا می‌کند و هر کسی با حداقل توان دست به ترجمه و نشر کتاب‌های با کیفیت پایین نمیزند و علاوه بر این تعامل بازار نشر کتاب ایران با بازار نشر دیگر کشورها روند سالمتری خواهد یافت.
نقش ادبیات در همبستگی ملی
به باور این نویسنده و پژوهشگر؛ به واسطه ادبیات، همبستگی ملی، شناخت از وطن و اقلیم‌ها و ظرفیت‌های فرهنگی ایجاد می‌شود و ذائقه کودک و نوجوان ایرانی شکل می‌گیرد، اما در کشور ما این بخش به نوعی به حاشیه رانده شده و در سایه به سر می‌برد. ایجاد محدودیتهای نامعقول، نبود یا کمبود کتابخانه در مدرسه‌ها، بسته بودن درهای مدارس به روی پدیدآورندگان و آثارشان، برخوردهای سلیقهای در برقراری ارتباط با تشکلها و نویسندگان و مواردی از این دست بخش عمده انرژی پدیدآورندگان و نویسندگان را صرف خود می‌کند و توش و توان آن‌ها را به تحلیل می‌برد.
جهانگیریان به این موارد، کمبود و گرانی کاغذ و دیگر مواد لازم برای چاپ کتاب را هم می‌افزاید و می‌گوید: در این زمینه هم کتاب کودک و نوجوان به حمایت و پشتیبانی خیلی جدیتری نیاز دارد، به خصوص که در سالهای اخیر ناشران و پدیدآورندگان کتاب به دلیل همهگیری کرونا هم بسیار متضرر شدند.
خبرنگار: صبا کریمی
برچسب ها :
ارسال دیدگاه
