فناوری‌های جدید چه تأثیری بر ترویج کتاب داشته است؟
آغوش باز فضای مجازی برای کتابخوان‌ها
امروزه امر کتاب‌خوانی در سراسر دنیا با ورود فناوری‌های جدید و امکانات و بسترهایی که ایجاد کرده بیشتر و راحت‌تر شده است.
تولید کتاب در نسخه الکترونیک، توزیع و فروش کتاب در فروشگاه‌های اینترنتی و شبکه‌های مجازی، دیدار و گفت‌وگوی مجازی با نویسندگان، مترجمان و تولیدکنندگان حوزه کتاب، بلاگری کتاب، کارگاه‌های مجازی و دوره‌های صمیمی کتاب‌خوانی و موارد بسیار دیگر از نمونه‌هایی است که با دخالت و تأثیر مستقیم فناوری‌های جدید و امکانات آن‌ها میسر شده است. هر چند که ممکن است هر بستری آثار منفی نیز داشته باشد؛ اما شناختن تأثیر مثبت و روش‌های این اثرگذاری، در بهبود کیفی و کمی آن FVHD توسعه کتاب‌خوانی در ایران به ما کمک می‌کند.
در این گزارش ضمن آگاهی از نظرات سه قشر تأثیرگذار در حوزه کتاب و کتاب‌خوانی مانند ارائه‌دهندگان پلتفرم خرید و مطالعه کتاب، نویسندگان و مروجان کتاب‌خوانی درصدد هستیم تأثیر مثبت و روش‌های آن را که اشاره کردیم بشناسیم تا بتوانیم برای توسعه آن قدمی برداریم؛ زیرا شرط تغییر و رفتن به شرایط جدید، آگاهی درست از وضعیت فعلی است.
افزایش 6 دقیقه‌ای سرانه مطالعه
همان طور که در نمونه‌های تأثیر امکانات فناوری‌های جدید بر توسعه کتاب‌خوانی ذکر شد، امروزه در دنیا، کتاب‌ها دیگر فقط نسخه کاغذی ندارند بلکه نسخه‌های الکترونیک و صوتی نیز به آن‌ها اضافه شده است. پلتفرم «طاقچه» یکی از این اپلیکیشن‌هاست که به عرضه کتاب الکترونیک و صوتی در ایران می‌پردازد و مخاطبان بسیاری نیز دارد.
سیاوش گودرزی، مدیر توسعه کسب‌وکار پلتفرم طاقچه درباره آمار کتاب‌خوانی در طاقچه گفت: در گزارش‌های سالانه‌مان آمار دقیق کتاب‌خوانی در طاقچه را منتشر می‌کنیم؛ مثلاً در سال 1399، 5/4دقیقه سرانه مطالعه را برای جمعیت باسواد کل کشور افزایش دادیم و این از طریق خواندن کتاب الکترونیک و گوش دادن به کتاب صوتی صورت گرفت و در سال 1400 نیز دوباره شاهد بیش از 6دقیقه افزایش سرانه مطالعه بوده‌ایم. این آمارها فقط بر اساس آمارهای طاقچه است؛ طبیعتاً مجموع پلتفرم‌ها بیشتر از این توانسته‌اند سرانه مطالعه را در کشور افزایش دهند.
گودرزی درباره اینکه چه فناوری‌های جدید دیگری در دنیا در بستر اینترنت و شبکه‌های اجتماعی ارائه شده است که ما هنوز در ایران برای توسعه کتاب‌خوانی استفاده نکرده‌ایم بیان کرد: تلاش می‌کنیم از فناوری‌های روز دنیا، جدیدترین مقالات و دانش‌ها استفاده کنیم. البته به هر حال بخشی از این دانش ممکن است متناسب با زبان‌های غیرفارسی، زبان‌های چپ به راست یا حروف لاتین که پیوسته نوشته نمی‌شوند باشد. ما داریم این‌ها را بومی می‌کنیم؛ همچنان که «ای‌پاپ ریدر»مان را خودمان بر اساس اقتضائات زبان فارسی نوشتیم. پس با این دانش روز در ارتباط هستیم. مثلاً فونت نازنین‌تر را طراحی کردیم و در اپلیکیشن گذاشتیم و دانش‌های دیگری نیز وجود دارند که در حال بومی‌سازیشان هستیم. نمی‌شود اسمش را فناوری گذاشت؛ ولی آن چیزی را که در دنیاست و ما مقداری از آن عقبیم در بحث کلیت کسب‌وکارهای مبتنی بر دانش در حوزه کتاب است نه فقط یک پلتفرم. مثلاً بحث شبکه‌های اجتماعی کتاب مطرح است که ما قدم‌هایی را به سمتش در بخش کتاب‌گردی طاقچه برداشتیم.
شکاف و نابرابری دسترسی به اینترنت
علی‌اصغر سیدآبادی؛ نویسنده، مروج کتاب‌خوانی و پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان درباره تأثیر فناوری‌های جدید در فضای دیجیتال اظهار کرد: می‌توان دو مدل به این ماجرا نگاه کرد؛ یکی اینکه این ابزار و امکانات را به عنوان رقیب کتاب‌خوانی در نظر گرفت و دیگری اینکه این‌ها را امکاناتی برای ترویج کتاب‌خوانی بدانیم. من مشخصاً کتابخانه‌ها و گروه‌های ترویج کتاب‌خوانی زیادی را در روستاهای ایران می‌شناسم که از این امکانات به خوبی استفاده می‌کنند. مثلاً در سیستان و بلوچستان روستای وشنام دری با استفاده از همین فناوری‌ها اولاً خودشان را شناسانده‌اند و دوماً با کمک دیگران کتابخانه تأسیس کرده‌اند و سوماً کارگاه‌ها و دیدارهای متنوعی نیز بین نویسندگان و بچه‌ها برگزار کرده‌اند. فقط این روستاها نیستند؛ در خراسان‌های شمالی و رضوی، کردستان، خوزستان، لرستان، یزد و خیلی جاهای دیگر کشور نیز این اتفاق افتاده است و این نسل جدید مورجان کتاب‌خوانی که از حدود 10سال اخیر فعالیتشان را شروع کرده‌اند از این ابزارها به خوبی استفاده کرده‌اند.
سیدآبادی در مورد سطوح دسترسی به فناوری‌ها در بین مردم ایران افزود: نخستین نکته که دغدغه ذهنی من شده، شکاف و نابرابری است که در دسترسی به این ابزار وجود دارد. مثلاً پیمایش اینترنت و کودکان که پژوهشگاه فرهنگ و هنر با همکاری یونیسف در ایران و در کشورهای دیگر اجرا کرده است، نشان می‌دهد در ایران تعدادی از بچه‌ها اصلاً دسترسی ندارند یعنی درصد نسبتاً مهمی از بچه‌ها اصلاً به اینترنت از طریق موبایل و غیره دسترسی ندارند. از آن طرف درصدی از بچه‌ها هر وقت که بخواهند این فناوری‌ها در دسترسشان است. بین این دو شکاف است. به نظرم وظیفه حاکمیت و نهادها این است برای آن دسته از افرادی که به این فناوری‌ها دسترسی ندارند، خدماتی ارائه شود. از آن طرف هم قاعدتاً خانواده‌ها به این نکته توجه می‌کنند که دسترسی شبانه‌روزی به اینترنت و استفاده بیش از 8-7ساعت از آن، مسائل خاص خود را به همراه دارد.
جدی‌گرفتن مرور نویسی
مسعود بُربُر، نویسنده و مروج کتاب‌خوانی در صفحه اینستاگرام خود، ایده داستان‌خوانی شبانه را اجرا کرده و هر شب رأس ساعت 22:22 با یک نویسنده یا مترجم در این باره صحبت می‌کند. او به عنوان کسی که در زمینه ترویج کتاب‌خوانی تجربه خوبی دارد در توصیه به مروجان کتاب‌خوانی برای استفاده بهتر از فضای مجازی گفت: طبیعتاً مهم‌ترین توصیه همان توصیه قدیمی است که کتاب بخوانند. یعنی کتاب را صرفاً با دیدن طرح جلد، کنار فنجان قهوه نگذارند و عکس بگیرند؛ چرا که با خواندن آن قطعاً می‌توانند معرفی بهتر و درست‌تری از اثر داشته باشند. صد البته که من بر خلاف بسیاری، حتی با این میزان و این شکل از معرفی کتاب‌ها هم مخالف نیستم؛ چون معتقدم حتی اگر کتاب‌خوانی به یک مد و نمایش شخصی بدل شود به مرور سبب گسترش دایره مخاطبان ادبیات داستانی خواهد شد و بعید می‌دانم خود کسانی که به این شیوه از معرفی کتاب‌ها نقد دارند هم کتاب‌خوانی را با «اولیس» جویس و «نفثه‌المصدور» آغاز کرده باشند. باید نخست مخاطب را جذب کرد و بعد آرام آرام او را در ارتقای سطح مطالعاتش همراهی کرد. دیگر اینکه خوب است مروجان کتاب درباره مرورنویسی هر چه بیشتر بخوانند و اصول کاری را که می‌کنند یاد بگیرند تا به جای مرور، نقد ننویسند و معرفی بهتری از کتاب به مخاطب ارائه کنند و دیگر اینکه شبکه‌های اجتماعی متعددی همچون گودریدز در حوزه کتاب داریم که مخاطب ایرانی هم از آن استقبال کرده اما مرورنویسی حرفه‌ای همچنان در آن جا نیفتاده است.
به باور این نویسنده پیکره مخاطبان کتاب ایران آنچنان نحیف است که فعلاً زمان پیرایش نیست و نخست باید آن را تقویت کنیم. بدیهی است چنین کاری با حذف، نخبه‌گرایی، تحقیر و کوچک‌شماری و تبختر میسر نیست. اتفاقاً با همان عکس‌های زیبا، متن کوتاه، مختصر و ساده و البته با آغوش گشوده و لبخند می‌توانیم مخاطب را به خواندن کتاب دعوت کنیم.
خبرنگار: فاطمه نعمتی
برچسب ها :
ارسال دیدگاه
