نارضایتی رهبر انقلاب از چگونگی اجرای سند تحول آموزش و پرورش محدود به این سخنان در اردیبهشت امسال نیست. ایشان بارها در دیدارهای خود با مسئولان آموزش‌و‌پرورش ضمن ابراز نارضایتی خود در این خصوص، از اهمیت این سند و حتی به‌روز کردن آن گفته‌اند.
هر چند پس از همین تأکیدات، مسئولان وزارت آموزش و پرورش نیز به‌گونه‌ای نارضایتی خود را از چگونگی اجرای سند عنوان کرده‌اند. چنان‌که محسن حاجی میرزایی، وزیر پیشین آموزش‌وپرورش در گزارشی به رهبر معظم انقلاب اسلامی گفته بود: باوجود همه اقدامات اشاره شده هنوز نمی‌توانیم جذابیت‌ها و ویژگی‌های شوق‌انگیز و ‏برانگیزاننده سند را در میدان واقعی نشان دهیم و مدعی شویم سند تحول ‏و اهداف بلند آن به گفتمان اجتماعی دست‌کم در میان عناصر اصلی و تعیین‌کننده تبدیل ‏شده است.‏‬
یوسف نوری، وزیر آموزش و پرورش نیز 29مرداد امسال گفته بود: ممکن است در بخش یا بخش‌هایی از سند تحول قوانین غیرضروری آورده شده باشد که به کمک قوه مقننه می‌توان آن‌ها را بررسی و برخی را بازبینی کرد. در ۱۱سال گذشته زحمات زیادی در راستای اجرایی و عملیاتی شدن سند تحول بنیادین کشیده شد اما ناخرسندی رهبر معظم انقلاب نشان می‌دهد همچنان از تحقق اهداف این سند فاصله زیادی داریم. 
به هر حال به نظر می‌رسد آنچه پس از این تأخیر اهمیت دارد ضرورت ترمیم این سند پس از این مدت است. همان‌گونه که رهبر انقلاب می‌فرمایند: «در خود این سند، این ذکر شده است که هر پنج سال این سند ترمیم بشود. به نظر من [هم] باید ترمیم بشود؛ یعنی یک مقداری یک نگاه تکمیلی [داشته باشیم]».

سندی آرمانی
علیرضا رحیمی، پژوهشگر حوزه تعلیم و تربیت با اشاره به اینکه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش دستپخت اقدامی سریع در اوایل دهه90 بوده است که باید اصلاح و بازبینی شود، در گفت‌وگو با ما اظهار می‌کند: این سند پیش‌نویسی است که اگر قرار باشد به عنوان سند برنامه درسی ملی ارائه شود، می‌توان از آن استفاده کرد، اما به هیچ عنوان نمی‌توان آن را به عنوان سندی برای تحول در آموزش و پرورش به‌کار برد و در صورت اراده جدی برای اجرا باید تغییر کند زیرا این مجموعه؛ مبانی فلسفی، اجتماعی و روان‌شناختی کلی نظام آموزش و پرورش را تدوین کرده است و ضرورت دارد دست‌کم هر دو یا سه سال یک بار به کمک متخصصان بازبینی شود، همان‌طور که در همه کشورهای دنیا اسناد فرادستی همواره ویرایش و به‌روز می‌شود. 
این تربیت‌پژوه ادامه می‌دهد: متن این سند آرمانی نوشته شده و به معنای واقعی قابل اجرا نیست، زیرا 90درصد آن نیازمند تفسیر است و همین مسئله موجب شده در 11سال گذشته هر یک از مسئولان براساس تفسیری که از متن آن داشته‌اند درزمینه اجرای آن اقدام کنند، درحالی که باید سندی شفاف و صریح باشد که همه برداشتی یکسان از مفاهیم آن داشته باشند تا به عنوان سندی بالادستی قابلیت اجرا پیدا کند. 

اولویت‌ها مشخص نشده است
علیرضا صادق‌زاده قمصری، مسئول کمیته مطالعات نظری سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نیز در این خصوص به ما می‌گوید: این سند که از سوی شورای عالی آموزش و پرورش و شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده باید حد قابل اجرا و تحقق تحول بنیادین آموزش و پرورش را در افقی مشخص دنبال کند. وی ادامه می‌دهد: واقعیت این است نگاه آرمانی در تدوین سند حاکم بوده و در متن آن اشاره‌ای به اولویت‌ها نشده است. البته در بخش مبانی نظری می‌توان  ایده‌آل‌ها را در نظر گرفت؛ اما در حوزه اجرا، نیازمند واقع‌بینی است تا براساس امکانات، محدودیت‌ها و ظرفیت‌های نظام اجتماعی کشور تحول آموزشی ایجاد شود که متأسفانه مورد توجه قرار نگرفته و پیش از اجرا باید این نواقص برطرف شوند. 
این عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس تصریح می‌کند: مهم‌ترین عامل معطلی این سند پس از گذشت 11سال این بوده که نظام اجتماعی و سیاسی کشور تصمیم جدی برای اجرای آن نداشته و در واقع آموزش و پرورش برای نظام سیاسی و اجتماعی کشور اولویت ندارد. در غیر این‌صورت می‌شد در 11سال گذشته از پژوهشگران و مؤلفان دست‌اندرکار تدوین سند برای اجرای آن استفاده کرد تا مشخص شود چه بخش یا بخش‌هایی قابلیت اجرا دارد و چگونه می‌توان نظام آموزش و پرورش را جراحی کرد. 

قابلیت اجرا در مدارس را ندارد 
ناصر کوهستانی، پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش نیز با ویرایش متن سند تحول بنیادین آموزش و پرورش موافق است و به ما می‌گوید: بازبینی این سند ضروری و نیاز امروز نظام آموزشی کشور است و اکنون پس از گذشت 11سال باید به یک بازبینی برسیم تا مشخص شود موانع اجرای این سند چه بوده که نتوانسته‌ایم اهداف آن را در مدارس دنبال کنیم. بنابراین ضرورت دارد شورای عالی آموزش و پرورش برای تغییر و بازبینی آن با دعوت از کارشناسان حوزه تعلیم و تربیت این بحث را آغاز کند تا با ویرایش متن سند بتوان امکان اجرای آن در کف مدارس را فراهم کرد. 
از همان ابتدای دهه 90 که این سند تدوین شد، بسیاری از کارشناسان با انتقاد از متن آن اعلام کردند این سند فلسفی و انتزاعی نوشته شده و نیازمند ادبیات اجرایی است، اما متأسفانه طی 11سال گذشته مسئولان به آن بی‌توجه بوده‌اند. اکنون زمان آن رسیده این متن بازبینی شود زیرا در حال حاضر همه فهم مشترک از این سند ندارند به همین دلیل طی این مدت قابلیت اجرا در مدارس را نداشته است.

خبرنگار: اعظم طیرانی