خلاصه‌ای از گزارش قبل
وقتی حادثه قطار مشهد-یزد رخ داد چندین پرسش در ذهن تیم رسانه‌ای روزنامه قدس متصور شد و برای بررسی یکی از این موارد که همان وقوع اتفاق‌های مشابه در حوزه ریلی استان بود، پیگیری‌های ما آغاز شد. پس از چند روز تلاش توانستیم با چند لکوموتیوران مشهدی ارتباط برقرار کنیم. آن‌ها که تمایل نداشتند هویتشان فاش شود به موضوعات جنجالی در این زمینه اشاره کردند که در صورت یک خطای انسانی سیستم‌های کنترلی الکترونیکی که قرار بود حوادث را به صفر برسانند با خطایی که دارند منجر به فاجعه انسانی خواهند شد. از همین رو جمع‌بندی ماجرا در تاریخ 28 تیرماه یعنی حدود هشت روز پیش منتشر شد.
در قسمت‌هایی از این گزارش یکی از لکوموتیورانان بیان کرد: قطار مسافری مشهد به یزد در مورخ 18خرداد با یک بیل مکانیکی در مجاور خط راه‌آهن برخورد می‌کند و 14 نفر از هموطنان و زائران امام هشتم(علیه‌السلام) فوت می‌کنند و تعدادی هم زخمی می‌شوند.
اما مشابه این حادثه چند سال پیش، در ناحیه راه‌آهن خراسان رضوی، در بین بلاک ابومسلم به تربت در برخورد قطار با یک گریدر به وقوع پیوسته بود و منجر به خروج تنها لکوموتیو از خط آهن شد که خوشبختانه زخمی و فوتی در پی نداشت. 
 این فرد ادامه داد: در راه‌آهن برای اینکه بتوان بر سقف سرعت قطارها و وسایل نقلیه ریلی نظارت نمود و در صورت تخطی راهبران وسایل ریلی به هر دلیل، بتوان شرایط سیر قطارها را در محدوده ایمن حفظ کرد از سامانه‌ای با عنوانATC  استفاده می‌شود.
مثلاً اگر در فاصله بین دو ایستگاه به علت وضعیت هندسی خط و یا وجود موانع محدودکننده سرعت، نیاز باشد تا قطار تحت یک سرعت مشخص حرکت نماید، با نصب یک وسیله الکترونیکی با نام «بالیز» در ابتدا و انتهای ورود و خروج از آن دو ایستگاه و یا منطقه، سرعت ایمن را برای وسایل نقلیه ریلی قطعی می‌نماید به طوری که حتی در صورت بی‌توجهی راهبران(لکوموتیوران) به رعایت حد سقف مجاز سرعت، سامانهATC  پس از عبور از روی «بالیزها» وارد عمل شده و با انجام ترمز به‌اصطلاح تنبیهی خودکار قطار، سرعت سیر را به محدوده سرعت مجاز و تعریف شده کاهش می‌دهد و از بروز حوادث جانی و مالی جلوگیری می‌کند.
جالب است که سامانه ATC از سال 1393 راه‌اندازی شده بود اما هنوز در چند نقطه در استان اقدام به نصب بالیز نکرده‌اند. 
این فرد ادامه داد: اگر بالیز به حکم قانون در محل‌های اعلامی نصب می‌شد احتمال وقوع حادثه بسیار کم و نزدیک به صفر می‌شدو حتی در اثر برخورد احتمالی لکوموتیو با مانعی یک نفر فوتی هم نخواهیم داشت. 
همچنین از سوی دیگر تصاویری از داخل کابین راهبر در اختیار رسانه قرار داده شد که بازبینی آن نشان می‌داد در چند نقطه در استان که همان نزدیکی پیچ‌های تند و خطرآفرین است و باید سرعت قطار مناسب با تحمل فشار روی خط آهن باشد مثلاً روی تابلو سرعت مجاز 120 کیلومتر درج شده در صورتی که سامانه ناوبری هوشمندATC  پیش چشم لکوموتیوران اجازه حرکت تا 140 کیلومتر را به او بدهد و نظارت شخص راهبر هم نباشد و با سرعت سیستم هوشمند یک قطار با وزن چند هزارتنی از محل عبور کند امکان احتمال فاجعه‌ای دیگر متصور است.
از طرفی این ماجرا در چند نقطه دیگر هم وجود دارد که مستندات آن در اختیار رسانه قرار گرفته است و دلیل این ماجرا عدم نصب بالیز در محل‌هاست چراکه سامانه ناوبری هوشمند آخرین بالیز و مجوز سرعت صادره خروج از محدودیت کاهش سرعت را مبنا قرار می‌دهد و این مشکل می‌تواند حادثه‌آفرین باشد.
مدیرکل راه آهن خراسان رضوی در این باره گفت: سامانه ATC چند فاز دارد، این سامانه در واقع کنترل اتوماتیک قطار نامیده می‌شود و نخستین بار هم در استان خراسان نصب شد و در حال نصب در محورهای پرتردد است. 
پای هر چراغ و... یک بالیز نصب است و اگر چراغی قرمز باشد اجازه حرکت به قطار نمی‌دهد. اگر در محلی سرعت قطار 80 کیلومتر مشخص شده باشد اجازه حرکت با سرعت بیشتر داده نمی‌شود. این فاز اول بوده است و هنوز کل شبکه مجهز به سامانه ATC نیست که آن‌ها هم در دست اقدام است.
مصطفی نصیری ورگ گفت: بالیز‌هایی داریم با نام موقت که در فاز بعدی و در محل‌های تقلیل سرعت نصب می‌شوند که اگر لکوموتیوران سرعت را رعایت نکرد سرعت را کاهش می‌دهد.
مدیرکل راه‌آهن خراسان رضوی در واکنش به این موضوع که اگر هوشیاری لکوموتیوران از دست رفت وجود بالیز می‌تواند از حادثه جلوگیری کند و در سه قوس تابلو تقلیل سرعت دائم وجود دارد، اما خبری از نصب این سیستم نیست، بیان کرد: این‌ها در فاز بعدی ATC نصب خواهد شد، موضوع را هم ستاد مرکزی به ما اعلام کرده است. این سامانه ایمنی خوبی ایجاد می‌کند. 
این موضوع درحالی بود که در انتهای گزارش، رسانه از دادستان مشهد درخواست داشت به عنوان مدعی‌العموم پیش از آنکه شاهد حادثه‌ای دیگر در این حوزه باشیم به ماجرا ورود کند. 

دستور بررسی فوری ماجرا از سوی دادستان
پس از چند روز متوجه شدیم قاضی محمدحسین درودی، دادستان مرکز خراسان رضوی به محض مشاهده این گزارش و مطالعه آن به ماجرا ورود کرده است.
پیگیری‌های دقیق‌تر ما حاکی از آن بود که دادستان مشهد گزارش روزنامه قدس را پیوست دستور قضایی کرد و از معاون خود در حوزه پیشگیری از وقوع جرم دادسرای عمومی و انقلاب مشهد خواست نظر به اهمیت موضوع و در راستای دفاع از حقوق عمومی و پیشگیری از حوادث احتمالی ریلی اقدام‌های لازم را با قید فوریت در چارچوب قوانین و مقررات در دستور کار قرار دهد. دادستان مشهد همچنین از معاون خود خواست در پایان، نتیجه اقدام‌های قضایی صورت گرفته به حوزه دادستانی منعکس شود.
این ماجرا در حالی بود که طبق شنیده‌ها یک نهاد نظارتی هم به ماجرا ورود کرده و کارشناسان آن‌ها نیز در حال پیگیری و رصد موضوع هستند.

مستندات تازه در اختیار رسانه
از سوی دیگر درحالی ورود دادستان مشهد به ماجرا جای قدردانی دارد که روز گذشته اسناد دیگری از چند نقطه حادثه‌خیز جدید در مسیر ریلی استان که در آن محل‌ها هم قطعه الکترونیکی کنترل‌کننده سرعت نصب نشده است در اختیار تیم رسانه‌ای قدس قرار گرفت. بررسی این موارد نشان می‌داد در این نقاط که بنا به دلایلی رسانه از ذکر نام مناطق خودداری می‌کند، سامانه ناوبری هوشمند(ATC) قطار در حالی به لکوموتیوران اجازه عبور با سرعت 80 و90 کیلومتر را می‌دهد که به ترتیب باید از محل‌ها با سرعت 15 و 30 کیلومتر عبور کرد که بازهم اگر هوشیاری راهبر قطار نباشد می‌تواند در این مناطق فاجعه‌ای دیگر رخ دهد.

خبرنگار: عقیل رحمانی