​​​​​​​هم‌اکنون در ۴۰ ساختگاه و ۱۱ استان کشور پروژه‌های نیروگاهی درحال اجراست. این پراکندگی جغرافیایی تولید برق موجب می‌شود آسیب‌پذیری زیرساخت‌ها در برابر تهدیدها به شکل قابل‌توجهی کاهش یابد . در کنار این روند، سیاست‌گذاری‌ها به سوی افزایش مشارکت عمومی در تولید برق هدایت شده است. به‌زودی طرحی معرفی خواهد شد که به خانوارها امکان نصب نیروگاه‌های خورشیدی ۵ کیلوواتی روی پشت‌بام منازل را می‌دهد؛ اقدامی که ضمن تقویت امنیت انرژی در سطح محله و شهر، نقش مردم را در تولید و تأمین برق افزایش می‌دهد و زمینه‌ساز توسعه تولید پراکنده در کشور خواهد بود.

ضرورت بازطراحی ساختار تولید برق کشور
اسماعیل سیاوشی، نماینده مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با قدس با نگاهی راهبردی، از ضرورت بازطراحی ساختار تولید برق کشور سخن می‌گوید. به باور او، دیگر نمی‌توان بر چند نیروگاه متمرکز تکیه کرد. ساختار آینده‌ انرژی باید متکثر، غیرمتمرکز و مردمی باشد و این امر تنها از مسیر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر می‌گذرد.
وی با یادآوری حمله اخیر دشمن می‌گوید: اگر از این تجربه غافلگیرکننده درس نگیریم، بعید نیست در آینده دوباره غافلگیر شویم. همان‌طور که دیدیم، در عرض چند دقیقه همه‌چیز می‌تواند تغییر کند. ما باید واقع‌بین باشیم. حمله نظامی ممکن است دوباره رخ دهد، ممکن است شدیدتر باشد و ممکن است زیرساخت‌های برق را هدف بگیرد. این واقعیت را باید در برنامه‌ریزی‌های ملی لحاظ کنیم.سیاوشی ادامه می‌دهد: کشور باید برای چنین سناریوهایی آمادگی کامل داشته باشد. نمی‌شود تأمین برق را فقط به چند نیروگاه بزرگ واگذار کرد که اگر هدف حمله قرار گرفتند، تمام شبکه از کار بیفتد. این یعنی وابستگی کامل به یک نقطه و چنین وابستگی‌ای در شرایط بحرانی، خطرناک‌تر از هر تهدید دیگر است.

ضرورت انحصارزدایی از نیروگاه‌های بزرگ در تولید برق 
نماینده مجلس تأکید می‌کند: راه مقابله با این آسیب‌پذیری، ایجاد یک ساختار تولید برق چندلایه و مقاوم است؛ یعنی باید تولید برق را از انحصار نیروگاه‌های بزرگ خارج کنیم و آن را به درون خانه‌ها، مدارس، مساجد، مراکز صنعتی کوچک و حتی اداره‌ها بیاوریم. نیروگاه‌های خورشیدی خانگی، توربین‌های بادی در مناطق بادخیز و سایر منابع انرژی پاک، می‌توانند به‌طور گسترده در سراسر کشور توسعه پیدا کنند.
او با اشاره به ویژگی‌های جغرافیایی ایران می‌افزاید: ایران از معدود کشورهایی است که هم از نظر تابش آفتاب و هم از نظر جریان باد، در شرایط بسیار مناسبی قرار دارد. ما در بسیاری از استان‌ها، بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال داریم. این یعنی خورشید در بیشتر روزها، بی‌هزینه و بی‌وقفه، به ما انرژی می‌دهد. 
جنوب، مرکز و شرق کشور به‌ویژه در این زمینه ظرفیت‌های فوق‌العاده‌ای دارند. همچنین مناطق شرقی، شمال‌شرقی و شمال‌غربی، از بادهای پایداری برخوردارند که می‌توانند سال‌ها منبع تولید برق باشند.

هر محله ایستگاه مقاومت انرژی در برابر خاموشی
سیاوشی با بیان اینکه توسعه انرژی تجدیدپذیر فقط یک اقدام زیست‌محیطی نیست، اظهار می‌کند: ما باید این موضوع را از دریچه امنیت ببینیم. اگر به هر دلیلی، شبکه سراسری برق از کار بیفتد، مردم باید بتوانند دست‌کم مصرف روزمره خود را از منابع محلی تأمین کنند. هر خانه‌ای که پنل خورشیدی و هر منطقه‌ای که مزرعه بادی داشته باشد، درواقع یک سنگر مقاومتی در برابر قطع برق است. این‌ها نه‌تنها به استقلال خانوارها کمک؛ بلکه ساختار کلی کشور را هم ایمن‌تر می‌کند.
وی خاطرنشان می‌کند: امروز بسیاری از کشورهای دنیا به این سمت رفته‌اند. نه از سر اجبار؛ بلکه از سر عقلانیت؛ چون می‌دانند در دنیای پیچیده امروز، آسیب‌پذیری انرژی می‌تواند منجر به بحران‌های امنیتی، اجتماعی و حتی فروپاشی در مقیاس محلی شود. ما هم نباید صبر کنیم تا تهدید عملی شود بعد به فکر راه‌حل بیفتیم.
وی با اشاره به اقدام‌های مجلس در این زمینه می‌گوید: ما در مجلس تلاش کرده‌ایم با تصویب مشوق‌های قانونی و حمایت‌های مالی، مسیر توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر را هموار کنیم. خوشبختانه وزارت نیرو هم در این دوره نسبت به گذشته نگاه فعال‌تری دارد، اما این کافی نیست. ما به یک حرکت ملی نیاز داریم. باید بانک‌ها، استانداری‌ها، شهرداری‌ها، شرکت‌های خصوصی و مردم، همه وارد میدان شوند.

امنیت انرژی در مشارکت مردم و پراکندگی زیرساخت‌ها
او به نقش مردم در این فرایند اشاره می‌کند و می‌گوید: اگر مردم بدانند می‌توانند نه‌تنها برق خود را تأمین کنند؛ بلکه مازادش را هم بفروشند، هم امنیت خانوار تقویت می‌شود و هم اقتصاد خانواده. دولت باید سامانه‌ای طراحی کند که فروش برق مازاد خانوارها به شبکه، آسان و شفاف باشد. این یعنی اعتمادسازی و مشارکت واقعی.
سیاوشی در ادامه می‌افزاید: ما باید از همین حالا برای بدترین سناریوها آماده باشیم. اگر برق کشور قطع شود، هیچ‌کدام از سامانه‌های دفاعی و خدماتی ما نمی‌توانند کار کنند. یعنی همه‌چیز مختل می‌شود. این یعنی پدافند غیرعامل به معنای واقعی کلمه. باید آن را با انرژی خورشیدی و بادی بسازیم، نه فقط با سیم‌خاردار و تونل.
نماینده مجلس خاطرنشان می‌کند: آینده امنیت انرژی، در مشارکت مردم و در پراکندگی زیرساخت‌هاست. کشوری که هزاران نقطه تولید برق پراکنده دارد، هیچ‌گاه خاموش نمی‌شود. به طور خلاصه؛ ما باید خودمان را برای حملات احتمالی دشمن آماده کنیم؛ همان‌طور که حمله اخیر غافلگیرانه بود، ممکن است دوباره تکرار شود. در چنین شرایطی، تأمین برق نباید مختل شود و این با گسترش نیروگاه‌های تجدیدپذیر و پراکنده ممکن است.

اهمیت توجه به سازوکارهای غیرمتمرکز در تأمین انرژی کشور 
سپهر مهرابی، کارشناس اقتصاد توسعه درباره اهمیت توجه به سازوکارهای غیرمتمرکز در تأمین انرژی کشور به خصوص در شرایط جنگ می‌گوید: یکی از اقدام‌های اساسی در جهت پدافند غیرعامل کشور، توجه ویژه به ظرفیت تولید برق از نوع تجدیدپذیر آن است. 
این موضوع از آن جهت اهمیت پیدا می‌کند که در شرایط جنگی نیروگاه‌ها، پتروشیمی‌ها و همه صنایع اقتصادی کشور ممکن است ضربه بخورند و همین امر نیازمندی جدی در زمینه کاهش وابستگی به‌خصوص در موضوعی مانند انرژی که مصرف همیشگی خانواده‌ها و بخش‌های تجاری است را به خوبی نشان می‌دهد. 
از همین رو بهترین پدافند غیرعامل در راستای تحقق کاهش وابستگی به انرژی مرکزی، مدل توزیع شده تأمین انرژی مبتنی بر ایجاد نیروگاه‌های برق خورشیدی خانگی است که هر خانه، سقف مسقف خود و محل‌هایی از محیط پیرامونی هر طبقه مسکن که در برابر آفتاب مستقیم  قرار می‌گیرد، به عنوان یک سطح مشخص برای تولید برق خورشیدی در نظر گرفته شود.
وی در ادامه می‌افزاید: مهم‌ترین گام در راستای تحقق این امر، همراهی نظام بانکی در اعطای تسهیلات هدفمند با حمایت مستقیم دولت است به نحوی که تأمین مالی مستقیم در راستای تولید برق تجدیدپذیر صورت پذیرد که نمونه‌ کوچکی از آن در طرح‌های حمایتی کمیته امداد نتایج بسیار مثبتی داشته است و باید این طرح‌های اقتصادی در کشور پیاده و توجه ویژه‌ای به آن شود تا امنیت انرژی و پدافند انرژی کشور تأمین شود.

هدایت اعتبارات به سمت ایجاد نیروگاه‌های خورشیدی پرتابل و قابل حمل خانگی
این کارشناس اقتصاد توسعه با اشاره به اثرگذاری ویژه آن در رشد تولید برق کشور به شکل غیرمتمرکز خاطرنشان می‌کند: رویکرد کلیدی در هدایت اعتبارات بانکی به سمت ایجاد نیروگاه‌های خورشیدی پرتابل و قابل حمل خانگی موجب خواهد شد که اولاً رشد جدی در تولید برق داشته باشیم و به دلیل گستردگی و پخش شدن آن در سطح کشور، پدافند غیرعامل مناسبی برای کشور ایجاد خواهد کرد و از سوی دیگر موجب تحقق مدل جدیدی از حکمرانی مردمی نیز خواهد شد و در صورت تأمین برق مازاد، امکان صادرات آن در شرایط فعلی و میان کشورهای همسایه که عمدتاً نیازمند برق هستند؛ خواهد بود و به این ترتیب، ایران علاوه بر دفع شر و جنگ رژیم صهیونی، علاوه بر متنوع کردن سبد تولید برق خود، ظرفیت اسمی و واقعی برای صادرات برق ایجاد خواهد کرد و سیستم تأمین برق دی��ر فقط به صورت متمرکز نخواهد بود.
مهرابی گفت: در همین راستا نیز مبتنی بر رویکرد الگوی بهینه توزیع‌شده در سطح کشور، علاوه بر تأمین امنیت انرژی و خودکفایی در تولید برق توسط خانواده‌ها نیز اثرگذاری ویژه‌ای بر کنترل مصرف و بهینه‌سازی مصرف خواهد داشت به‌خصوص که امکان درآمدزایی از طرح‌های برق تجدیدپذیر در این مدل در زمان پس از جنگ و پیروزی کشور فراهم خواهد شد و به این ترتیب این سیاست یک دوگان مهم در راستای تحقق درآمدزایی و تحقق پدافند غیرعامل کشور در شرایط جنگ خواهد بود و امنیت انرژی کشور را نیز فراهم خواهد کرد که در راستای تحقق رفاه جامعه نیز خواهد بود.

چالش‌ها و موانع توسعه تجدیدپذیرها چیست؟
گویا دولت قصد دارد تا چهار سال آینده ظرفیت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر را به ۳۰ هزار مگاوات برساند، اما تأمین مالی و مشکلات زیرساختی همچنان از موانع بزرگ به شمار می‌آیند.
 از سوی دیگر، تحریم‌ها و کمبود منابع ارزی سرعت پیشرفت این پروژه‌ها را کاهش داده است؛ به طوری که بسیاری از پروژه‌های بزرگ نه از محل جذب سرمایه‌گذاری خارجی که بیشتر با منابع داخلی و در مقیاسی محدود تأمین مالی می‌شوند.
 براساس گزارش‌ها، صندوق توسعه ملی قرار است تا 5 میلیارد دلار در چهار سال آینده برای انرژی‌های تجدیدپذیر اختصاص دهد، اما اجرایی شدن این وعده‌ها، مستلزم رفع موانع اقتصادی و ثبات سیاست‌گذاری است.
انرژی تجدیدپذیر می‌تواند سالانه ۱۱ میلیارد مترمکعب صرفه‌جویی سوخت و کاهش 5/7 میلیارد دلار هزینه ارزی در کشور ایجاد کند، اما تا تحقق این اهداف، همچنان چالش‌هایی جدی پیش رو است؛ از جمله تأمین مالی، انتقال فناوری، بروکراسی اجرایی و فرهنگ‌سازی عمومی؛ چراکه حتی با وجود مشوق‌ها هنوز بسیاری از خانوارها با دغدغه‌هایی از قبیل هزینه اولیه نصب تجهیزات، تعمیر و نگهداری یا بازگشت سرمایه روبه‌رو هستند. بر این اساس، رفع این موانع و نگاه رو به آینده، می‌تواند مسیر توسعه تجدیدپذیرها را هموارتر و نقش این انرژی‌ها را در تاب‌آوری اقتصاد و امنیت کشور، بیش از پیش پررنگ کند.