همه ما می‌دانیم اصفهان یک شهر تاریخی با دست‌کم 6 هزار سال قدمت است که به گفته کارشناسان باستان‌شناسی هر جایی که در این شهر قدم می‌گذارید -حتی در عمق 5‌متری شهر- به داده‌های تاریخی می‌رسید؛ برای شهری با این قدمت این موضوع چیز عجیبی نیست اما نحوه برخورد ما و حفاظت از این آثار است که اهمیت پیدا می‌کند. عبور جنجال‌برانگیز خط یک مترو اصفهان از زیر پل تاریخی 33‌پل که هنوز مورد انتقاد کارشناسان میراث فرهنگی است، تخریب شهر زیرزمینی خیابان عبدالرزاق برای توسعه شهری و بسنده کردن به نمایش یکی دو کوزه شکسته در ایستگاه مترو به‌ عنوان میراث این منطقه و از میان رفتن سرمایه‌ صدها کاسب اصفهانی با تخریب میدان میوه و تره‌بار اصفهان به بهانه بازسازی میدان امام علی(ع) که البته به گفته کارشناسان میراث فرهنگی با وجود تبلیغات بسیار زیاد شهری رونقی نیز ندارد، تنها بخشی از آسیب‌های وارده به بافت میراثی اصفهان است.
اگر از کم‌کاری برای حفاظت از خانه‌های تاریخی اصفهان و حتی ممانعت نکردن از تخریب آن‌ها بگذریم؛ تخریب شبانه حمام خسروآغا در ابتدای خیابان حکیم، تخریب بافت قدیمی و خانه‌های محله و گذر آقانجفی و بازسازی نمایشی برخی خانه‌ها - به دلیل عدم اجازه میراث فرهنگی در ساخت خیابان به ‌جای خانه‌های ویران ‌شده- و از میان رفتن کسب ‌و کار شهروندان در میدان امام حسین(ع) برای ساخت مجتمع تجاری جهان‌نما با این ادعای غلط که در این محل پیش ‌از این کاخ جهان‌نما قرار داشته، تنها بخش کوچکی از آسیب‌رسانی مدیریت شهری اصفهان به میراث فرهنگی نصف جهان در سال‌های اخیر محسوب می‌شود و این نکته قابل‌ ذکر است که با وجود کشف پایه‌های کاخ جهان‌نما در ابتدای چهارباغ عباسی پروژه ساخت مجتمع تجاری ادامه یافت و آخرین اقدام شهرداری در سال گذشته تخریب بافت تاریخی گذر کمر زرین بود که هزاران سفال شکسته از آن بدست‌ آمده است و به گفته باستان‌شناسان اجرای این پروژه به معنای از میان رفتن صدها اثر تاریخی با بی‌توجهی مطلق شهرداری بود. 
اکنون نیز در دور جدید از تخریب‌های میراثی، پروژه خط دوم مترو با فاصله تنها 20 متر از مسجد جامع عتیق اصفهان در دست ساخت است؛ موضوعی که میراث فرهنگی اصفهان را به مددخواهی از یونسکو برانگیخته و یونسکو نیز خواستار تفحص در این‌ خصوص شده است.

دغدغه حفاظت از مسجد جامع 
مشاور وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی در گفت‌وگو با ما می‌گوید: وزارت میراث به‌ هیچ ‌وجه به دنبال ایجاد مانع برای توسعه شهری، فعالیت‌ها و پروژه‌های عمرانی نبوده و نیست اما باید به این مهم توجه داشته باشیم که بناهایی همچون مسجد جامع که در فهرست جهانی ثبت‌ شده‌اند به ‌عنوان یک عنصر جهانی باید مورد توجه قرار گیرند و نوع نگاه ما نسبت به حفظ و حراست از آن‌ها متناسب با حساسیت‌ها، پیچیدگی‌ها و دوره‌های تاریخی‌ای که این بناها پشت سر گذاشته‌اند، باشد و ضرورت دارد نگاهی منطبق بر واقعیت‌ها و در حد و اندازه یک عنصر جهانی به این آثار داشته باشیم. 
علیرضا ایزدی ادامه می‌دهد: برای این نوع فعالیت‌ها در دنیا نسخه‌های تخصصی و علمی تهیه ‌شده است و ما همواره مسئولان شهرداری را ترغیب کرده‌ایم در پروژه‌های مذکور استانداردها و قوانین بین‌المللی را رعایت کنند؛ چراکه بی‌تردید در استانداردهای تعیین ‌شده جهانی افزون بر استفاده از سازه‌های استاندارد، به رعایت فاصله پروژه تا این اثر تاریخی جهانی نیز اشاره‌ شده است و ضرورت دارد این فاصله رعایت شود.   

نباید کمترین آسیبی به بناهای تاریخی وارد شود 
مدیر کل ثبت حریم آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث فرهنگی با تأکید بر اینکه رفتار ما در ساخت پروژه‌های شهری باید به ‌گونه‌ای باشد که کمترین آسیب به بناها و آثار تاریخی وارد نشود، اضافه می‌کند: در سال‌های گذشته نیز ساخت خط مترو از دو مسیر مختلف در اصفهان مطرح شد که یکی از این مسیرها به‌ هیچ‌ عنوان ممکن نبود و در مورد مسیر دیگر نیز قرار شد نقشه‌ها و ویژگی‌های سازه اجرایی منطبق با ضوابط جهانی بررسی و مطالعه شود که به نظر می‌رسد تاکنون این مهم تحقق ‌نیافته است. 
دکتر ایزدی ادامه می‌دهد: اکنون نیز میراث آمادگی همکاری با متولیان اجرای این پروژه را دارد مشروط بر آنکه مجریان طرح در نظر داشته باشند که مسجد جامع اصفهان یک اثر جهانی بوده و نگاه‌های جهانی به آن معطوف است و عملکرد ما نسبت به این اثر جهانی تصویری از ایران در اذهان عمومی جهانیان ایجاد می‌کند و ما موظف هستیم از آثار تاریخی و میراث فرهنگی کشورمان حفاظت کنیم. اکنون نیز اداره کل میراث فرهنگی استان برای حفاظت از مسجد جامع عتیق، محدوده‌ای مشخص با فاصله ایمن تعیین کرده است که باید مسیر مترو خارج از آن طراحی و اجرا شود.

ضرورت تهیه پیوست فرهنگی برای مترو 
مدیرکل پیشین میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی استان اصفهان می‌گوید: طی دوران خدمتش در اصفهان چند بار مدیران پروژه قطار شهری اصفهان با مراجعه به سازمان میراث فرهنگی در خصوص چگونگی ریل‌گذاری، نوع حفاری و فناوری‌هایی که قرار است در ساخت این پروژه استفاده کنند توضیحاتی دادند و گفتند قبلاً موارد مشابه این پروژه در فرانسه اجرا شده و مسبوق به سابقه است، با این ‌حال قرار شد از مجموعه‌های مشورتی کمک بگیرند، اما واقعیت این است که تاکنون مطالعه یا بررسی‌ای از سوی آن‌ها به میراث ‌ارائه نشده است و امید می‌رود این مطالعات انجام و به سازمان میراث فرهنگی ارائه شود تا با بررسی در شورای فنی و تخصصی این سازمان بتوان با حفظ اصل حفاظت و حراست از آثار جهانی همکاری بین‌بخشی مناسبی با دیگر نهادها و سازمان‌ها داشته باشیم.
وی می‌افزاید: باید این حق را به میراث فرهنگی بدهند که ما موظف به حفاظت از بناهای تاریخی - که میراث نسل‌های گذشته و امانت‌ نسل‌های آینده در دست ماست- هستیم. ایزدی در پاسخ به این پرسش که آیا پروژه‌های شهری در شهرهایی همچون اصفهان که دارای آثار تاریخی متعدد هستند ملزم به داشتن پیوست فرهنگی هستند، می‌گوید: واقعیت این است که همه پروژه‌ها به ‌ویژه پروژه‌های بزرگی همچون مترو باید دارای پیوست فرهنگی باشند، زیرا پیوست فرهنگی ضامن حیات بلندمدت پروژه‌هاست و در مورد این پروژه نیز باید افزون بر مجموعه فعالیت مترو، برای آنچه مترتب بر آن -یعنی مسجد جامع- است نیز پیوست فرهنگی تهیه شود، اما متأسفانه تاکنون من پیوست فرهنگی هیچ ‌یک از پروژه‌های شهری اصفهان را ندیده‌ام، حتی اگر پیوستی تهیه ‌شده به میراث فرهنگی ارائه نشده است، در حالی ‌که اصل حیات‌بخش همه پروژه‌ها، پیوست فرهنگی است.

ضرورت رعایت حریم مسجد جامع 
این دانش‌آموخته دکترای مدیریت گردشگری ادامه می‌دهد: بناهای تاریخی امانت‌هایی هستند که علاوه بر توسعه صنعت گردشگری و در پی آن توسعه اقتصادی، معرف فرهنگ معماری و حتی بسیاری از عناصر اجتماعی جامعه ما نیز هستند و می‌توانند معرف کشور ما برای جهانیان باشند، اما اگر ما حریم و عرصه این بناها را بر اساس ضوابط علمی و بین‌المللی رعایت نکنیم ممکن است تصویری نادرست و مبهم ایجاد کنند مانند آنچه در سال‌های گذشته در میدان نقش ‌جهان و ارگ اتفاق افتاد و برای مدت‌ها تصویر نادرستی از شیوه رفتاری ما در اذهان علاقه‌مندان و گردشگران ایجاد کرد، در حالی ‌که اگر برای پروژه‌های اطراف این میدان با همکاری و همفکری میان دستگاه‌ها پیوست فرهنگی تهیه می‌شد هرگز این اتفاق نمی‌افتاد. 
وی با تأکید بر اهمیت تهیه پیوست فرهنگی برای پروژه‌های شهری در اصفهان و دیگر شهرهای کشور می‌گوید: تهیه پیوست فرهنگی در فضاهای تعاملی میان دستگاه‌ها به تأیید و تجدید حیات بناهای تاریخی و همچنین توسعه اقتصادی شهرها کمک می‌کند و تهیه آن نه‌ تنها حائز اهمیت بوده بلکه یک ضرورت است. 

خبرنگار: اعظم طیرانی