گفت‌وگویی درباره یک روز بزرگ الهی، روزی که در آسمان‌ها مشهورتر از زمین است، روزی که خداوند در آن بر ما فضل می‌کند، غفران می‌دهد و عنایت می‌کند. امام رضا(ع) در حدیثی الهام‌بخش از این روز مقدس سخن گفت و ما را دعوت کرد در این روز با قلبی شاد، دست به دست هم داده و ولایت حق را در وجودمان جا دهیم. این روز، عید ماست؛ عید اسلام ناب، عید ولایت، عید حقیقت.

با توجه به اینکه در آستانه عید بزرگ غدیر قرار داریم، در آغاز صحبت لطفاً درباره اهمیت این روز والای اسلامی و جایگاه آن در میان اعیاد الهی توضیحی بفرمایید.
در ماه ذی‌الحجه‌الحرام دو عید بزرگ از اعیاد بزرگ اسلامی قرار دارد که هر یک اسرار و آداب فراوانی دارد. در میان این دو عید، عید غدیر از اهمیت بسزایی برخوردار است. ما می‌توانیم اعیاد، به‌ویژه عید سعید غدیر را روز زیارتی خاص خدای تبارک و تعالی قرار دهیم، یعنی روزی که خداوند بزرگ بر مسلمانان یک فضل و جود گسترده و عنایت ویژه دارد. حتی در بعضی از روایات وارد شده است تعداد انسان‌هایی که خدای تبارک و تعالی در عید غدیر مورد غفران و بخشش خود قرار می‌دهد بیش از ماه مبارک رمضان و لیله‌القدر است. بنابراین ما باید این عید را بسیار مورد توجه قرار دهیم. روزه‌ عید غدیر بسیار مورد سفارش واقع شده، کفاره‌ 60سال گناه و ثواب 60ماه روزه در طول زندگی انسان را دارد. آدابی وجود دارد که ان‌‌شاءالله مؤمنان با مراجعه به کتب دعا و نوشته‌های بزرگانی که این آداب در آن ذکر شده، حتماً توجه خواهند کرد. روایتی گهربار نیز از امام هشتم حضرت علی بن موسی‌الرضا(ع) درخصوص این روز بزرگ وجود دارد.

اشاره‌ای به یک روایت مهم از وجود مبارک امام هشتم(ع) داشتید. این حدیث را با جزئیات بیشتری روایت کرده و بفرمایید چرا این حدیث نشان‌دهنده اهمیت مضاعف عید غدیر است؟
محمد بن ابی‌نصر بزنطی می‌گوید خدمت امام هشتم(ع) بودیم «والمجلس غاص بأهله» یعنی مجلس پر از افراد بود و جای خالی برای شخص دیگری نبود. او می‌گوید صحبت عید غدیر شد، بعضی از افراد در روز غدیر تردید کردند. امام هشتم(ع) فرمود: «حدّثنی أبی عن أبیه علیهم السلام قال» حدیثی را از جدشان نقل کردند که فرمودند «إنّ یوم الغدیر فی السماء أشهر منه فی الأرض» یعنی ای اهل زمین! فکر نکنید روز غدیر فقط برای شما مردم ساکن در کره زمین است؛ بلکه روز غدیر واقعیت و ملکوتی دارد که در میان اهل آسمان، مشهورتر از زمین است و در این روز، غوغایی در آسمان برپاست. آن وقت می‌فرماید: «إن لله عزوجل فی الفردوس الأعلی قصراً» خدا در فردوس اعلای خود قصری از طلا و نقره، 100هزار خیمه و قبه‌ یاقوت دارد؛ «ترابه المشک و العنبر» خاک آن از مشک و عنبر است؛ «فیه أربعةً أنهار نهرٌ من خمر و نهرٌ من ماءٍ و نهرٌ من لبن و نهرٌ من عسل» چهار رود از آب، شیر، عسل و شراب در آن قصر جاری است؛ «حوالیه اشجار جمیع الفواکه» درختانی دارای تمام میوه‌ها با پرندگان مخصوص در اطراف آن است؛ «فإذا کان یوم الغدیر ورد إلی ذلک القصر أهل السموات» روز غدیر که فرا رسد خدا به برکت این روز، اهل آسمان‌ها را وارد آن قصر می‌کند. «یسبّحون الله و یقدّسونه و یهلّلونه» و در آنجا به تسبیح خدا، تقدیس و تهلیل او می‌پردازند «فتتطایر تلک الطیور» این پرندگان به پرواز درآمده و از مشک و عنبر آن قصر استفاده می‌کنند؛ «إنّهم فی ذلک الیوم لیتهادّون نثار فاطمة علیهاالسلام» در روز غدیر ملائکه و اهل آسمان به یکدیگر نثار فاطمه(س) را هدیه می‌کنند. نثار، برگ‌های درخت طوباست که به میمنت ازدواج حضرت زهرا(س) با امیرالمؤمنین(ع) در آن شب به اهل آسمان اهدا شد.

این حدیث، دستوری عملی هم برای ما امروزی‌ها دارد. لطفاً درباره اعمال و ادعیه‌ای که در روز غدیر باید مورد توجه قرار دهیم، توضیح دهید.
امام هشتم(ع) می‌فرماید: «یابن أبی نصر أینما کنت فحص یوم الغدیر عند أمیرالمؤمنین»؛ روز غدیر هر جا هستی برو کنار قبر امیرالمؤمنین(ع) «فإنّ الله تبارک و تعالی یغفر لکل مؤمنةٍ و مؤمنٍ و مسلمٍ و مسلمةٍ ذنوب ستّین سنة» خداوند در روز غدیر به برکت امیرالمؤمنین(ع) گناهان 60سال را می‌بخشد؛ «و یعتق من النار ضعف ما أعتق من شهر رمضان» دو برابر کسانی که در ماه رمضان از آتش جهنم آزاد کرده در روز غدیر آزاد می‌کند، پاداش یک درهم صدقه در این روز به اندازه‌ هزار درهم در روزهای دیگر است و شاد کردن مؤمنان در این روز ثواب بسیار دارد.

این حدیث، فراتر از یک داستان یا توصیف از بهشت است. چه پیام‌ها و درس‌های بنیادینی در این روایت نهفته است؟ چه چیزهایی از این حدیث برای درک عمیق‌تر از ولایت و مقام اهل‌بیت(ع) می‌توان فهمید؟
در این روایت نکات مهمی است که باید به آن اشاره کنیم. مهم‌تر از هر چیز این است که امامت به تصریح قرآن کریم از اصول دین ماست. خداوند می‌فرماید: «يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَه‏»؛ ای رسول ما، آنچه از ناحیه‌ خدا به تو نازل شده را به مردم ابلاغ کن و اگر این کار را انجام ندهی اصلاً رسالت خدا را انجام نداده‌ای. به این معنا که پیامبر(ص) با آن همه زحمات، تلاش‌ها، مجاهدت‌ها و جنگ‌ها که برای خدا انجام داد، اگر مسئله‌ ولایت را مشخص نمی‌کرد رسالت ناتمام می‌ماند. با اینکه قبلاً از همان ابتدا مثل روز انذار و در مناسبت‌های مختلف مسئله ولایت را درباره امیرالمؤمنین(ع) بیان فرموده بود، اما باید در این اجتماع و با این خصوصیت هم بیان می‌کرد که مردم از حج برمی‌گردند و پیامبر(ص) دستور می‌دهد همه بایستند و جمع شوند و خطبه‌ مفصلی را ایراد کنند. من همین جا توصیه می‌کنم مردم عزیز حتماً به خطبه‌ رسول خدا(ص) در روز غدیر مراجعه کنند. اگر مسلمانی خطبه‌ رسول خدا(ص) را در روز غدیر ببیند هیچ تردیدی برای او درباره ولایت امیرالمؤمنین(ع) باقی نمی‌ماند، مگر اینکه کسی باشد که بخواهد انصاف و منطق را کنار بگذارد. 

پیامبر(ص) خطبه‌ای ایراد کردند و فرمودند: «من کنت مولاه فهذا علیٌ مولاه». در این آیه هم خداوند می‌فرماید: ای رسول ما، اگر این حکم الهی را به مردم نگویی رسالت خدا را انجام ندادی، یعنی انجام ندادن این وظیفه مساوی است با از بین رفتن تمام زحمات رسالت رسول خدا(ص). اعتقاد ما شیعیان این است که نماز بدون ولایت امیرالمؤمنین(ع) نماز نیست، روزه بدون ولایت امیرالمؤمنین(ع) روزه نیست، اصلاً عبادت بدون ولایت امیرالمؤمنین(ع) و اولاد او، عبادت نیست.

در پایان، چه پیامی از این حدیث برای پیروان اهل‌بیت(ع) چه در داخل کشور و چه در دیگر نقاط جهان وجود دارد؟ چطور می‌توانیم این روز را نقطه آغازی برای عمیق‌تر کردن ایمان و ولایت در وجود خود قرار دهیم؟
براساس آیه 67 سوره مائده وقتی بنا باشد اگر رسول خدا(ص) ولایت را ابلاغ نکند رسالت او کالعدم تلقی شود، به طریق اولی نماز بدون ولایت، کالعدم و مثل نخواندن نماز است و اثر ندارد. نماز مهم‌تر است یا رسالت؛ روزه مهم‌تر است یا رسالت؟ پس ما می‌توانیم از همین آیه شریفه نتیجه بگیریم تمام روح دین، ولایت است؛ تمام جوهر دین و حقیقت دین، ولایت است. ما در روز عید غدیر باید ولایت را بیشتر و بهتر بشناسیم، حقیقت ولایت را، تمسک به ولایت را بیشتر بفهمیم. عید برای انسانی عید است که حقیقت ولایت را در قلب خود بیشتر متجلی کند. این روزها باید این دعا را فراوان بخوانیم: «اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي نَفْسَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي نَفْسَكَ لَمْ أَعْرِفْ رَسُولَكَ، اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي رَسُولَكَ، فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي رَسُولَكَ، لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَكَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي حُجَّتَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي حُجَّتَكَ ضَلِلْتُ عَنْ دِينِي‏» ما در روز عید غدیر به خدا عرض می‌کنیم خدایا حجت حی و زنده ما را، امام زمان ما را بیشتر به ما بشناس و ولایت را در اعماق وجود ما قرار بده. عجیب این است که در روایات ما وارد شده، پیامبر(ص) به امیرالمؤمنین(ع) دستور دادند روز غدیر را به عنوان روز عید قرار بده. باز در همین روایات وارد شده تمام انبیای گذشته به اوصیای خود سفارش می‌کردند روز غدیر را -با اینکه هنوز آن زمان به حسب ظاهر نه پیامبر اسلامی بوده و نه امیرالمؤمنینی- روز عید بدانند. همه پیروان اهل‌بیت(ع) در روز عید غدیر، باید مراتب ارادتشان را به صاحب ولایت کبری امیرالمؤمنین(ع) افزایش دهند که ولایت و بندگی خدا دو جوهری است که مرتبط با یکدیگرند، بندگی خدا بدون ولایت امیرالمؤمنین(ع) امکان‌پذیر نیست.

خبرنگار: مریم احمدی شیروان