حوزه علمیه مجموعه‌ای از علم و تربیت و کارکردهای اجتماعی و سیاسی
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت‌‎الله خامنه‌ای در ابتدای پیام خود به بیان تاریخچه شکل‌گیری حوزه مبارک قم در میانه‌ حوادث بزرگ و سهمگینِ طلیعه‌ قرن چهاردهم هجری خورشیدی و نقش آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری در بنیان‌گذاری و ماندگاری و رشد حوزه پرداختند و افزودند: یکی از افتخارات حوزه علمیه قم این است که از آن خورشیدی چون حضرت روح‌الله سر برآورد و این حوزه در کمتر از 6‌دهه، قدرت معنوی و وجهه‌‌ مردمی خود را به آنجا رساند که توانست رژیم خائن و فاسد و فاسق پادشاهی را به دست مردم ریشه‌کن کند و پس از قرن‌ها، اسلام را در جایگاه حاکمیت سیاسی کشور بنشاند.حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تأکید بر اینکه حوزه علمیه فقط یک مؤسسه‌ تدریس و درس‌خوانی نیست بلکه مجموعه‌ای از علم و تربیت و کارکردهای اجتماعی و سیاسی است به تبیین سرفصل‌هایی پرداختند که می‌تواند حوزه را به معنی واقعی «پیشرو و سرآمد» کند.

پاسخگو در مسائل مربوط به حکمرانی اسلامی
ایشان در تبیین نخستین سرفصل، حوزه قم را مرکزی با سرمایه‌ سترگ علمی شیعه دانستند که محصول اندیشه‌ورزی و پژوهشگریِ هزاران عالِم دینی در دانش‌هایی همچون فقه، کلام، فلسفه، تفسیر و حدیث در طول هزار سال است. رهبر معظم انقلاب با اشاره به پدیده‌های پیچیده و پرسش‌های بی‌سابقه‌ای که فقه معاصر باید آماده پاسخ به آن‌ها باشد، خاطرنشان کردند: امروز با تشکیل نظام سیاسی اسلام، سؤال اصلی، چگونگی نگاه کلان شارع به ابعاد فردی و اجتماعی زندگی بشر و پایه‌های اصولی آن است و فتوای فقیه در هر مسئله باید نشان‌دهنده‌ بخشی از این نگاه کلان باشد.حضرت آیت‌الله خامنه‌ای یکی از وظایف مهم حوزه علمیه را به عنوان یک مرکز علمی ارزشمند و دارای پشتوانه علمی 
هزار ساله، پاسخ‌گویی به مسائل مربوط به حکمرانی اسلامی و نحوه اداره جامعه دانستند و افزودند: مسائلی همچون روابط دولت با مردم و با دولت‌ها و ملت‌های دیگر، موضوع نفی سبیل، نظام اقتصادی و پایه‌های اصولی نظام اسلامی، منشأ حاکمیت از نظر اسلام، نقش مردم در آن و موضع‌گیری در قضایای مهم و در مقابل نظام سلطه، مفهوم و محتوای عدالت و ده‌ها موضوع اساسی و بعضاً حیاتی دیگر از جمله مسائلی هستند که باید برای آن‌ها پاسخ فقهی وجود داشته باشد.

وظیفه تربیت نیروی مهذّب و کارآمد
ایشان در تبیین دومین سرفصل از حوزه «پیشرو و سرآمد» با تأکید بر اینکه حوزه نهادی برون‌گراست که خروجی آن در همه‌ سطوح، در خدمت فکر و فرهنگ جامعه و انسان‌هاست، مهم‌ترین وظیفه حوزه را «بلاغ مبین» دانستند و خاطرنشان کردند: لازمه انجام این وظیفه تربیت نیروی مهذّب و کارآمد است.
رهبر معظم انقلاب اسلامی دامنه‌ بلاغ مبین را گستره‌ای عظیم از معارف والای توحیدی تا وظایف شخصی شرعی و از تبیین نظام اسلامی و شاکله و وظایف آن تا سبک زندگی و محیط زیست و حمایت از طبیعت و عرصه‌ها و زوایای دیگر حیات بشری دانستند و با تأکید بر اینکه یکی از اشکالات حوزه عدم تناسب میان آورده‌های تبلیغی آن با واقعیت‌های فکری و فرهنگی در میان مردم به ویژه جوانان است، خاطرنشان کردند: صدها مقاله و مجله و گفتارهای مجلسی و تلویزیونی و امثال آن در حوزه، در برابر سیل القائات مغالطه‌آمیز، نمی‌تواند وظیفه‌ «بلاغ مبین» را چنان‌که نیاز و شایسته است، به انجام رساند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای انجام صحیح وظیفه «بلاغ مبین» در حوزه را نیازمند دو عنصر کلیدی «تعلیم» و «تهذیب» دانستند و افزودند: رساندن پیامی که به‌روز و پُرکننده‌ خلأ و برآورنده‌ هدف دین باشد، حتماً نیازمند آموزش و فراگیری است و باید روش‌های اقناع قوی، آشنایی با شیوه‌ گفت‌وگو، آگاهی از نوع تعامل با افکار عمومی و فضای رسانه‌ای و مجازی و انضباط در مواجهه با عنصر مخالف، به طلبه آموزش داده و با تمرین و ممارست، او آماده‌ ورود به این میدان شود.

حوزه باید «مجاهد فرهنگی» تربیت کند
ایشان با تأکید بر اینکه موضع ایجابی و حتی تهاجمی در کار تبلیغ مهم‌تر از موضع دفاعی است، افزودند: برای برآورده شدن
 این هدف، حوزه باید «مجاهد فرهنگی» تربیت کند و در کنار تربیت چنین نیروهایی باید تربیت نیرو جهت وظایف خاص در نظام و اداره‌ کشور و نیز سامان دادن به درون حوزه‌ علمیه نیز مورد توجه قرار گیرد. رهبر معظم انقلاب شناخت و حفظ و تقویت «هویت جهادی» حوزه را سومین سرفصل «حوزه سرآمد و پیشرو» برشمردند و با اشاره به پیام پرمحتوا و تکان‌دهنده امام خمینی(ره) به روحانیت در اواخر سال ۱۳۶۷، افزودند: امام راحل در آن پیام، علما را پیشگام در میدان جهاد و حمایت از میهن و حمایت از مظلومان معرفی و در عین حال نگرانی خود را از اینکه جریان تحجر و تقدس‌نمایی، حوزه‌ علمیه را دچار وسوسه‌ جدایی دین از سیاست و فعالیت‌های اجتماعی کند و راه درست پیشرفت را مسدود سازد، اعلام کردند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، این دغدغه امام بزرگوار را ناشی از جریان خطرناکی دانستند که دخالت حوزه در مسائل اساسی مردم و ورود در فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی و مبارزه‌ آن با ظلم و فساد را منافی با قدسیت دین می‌داند و روحانیت را به صلحِ‌ کل بودن و دوری کردن از مخاطرات ورود در سیاست سفارش می‌کند. ایشان در این خصوص تأکید کردند: قدسیت دین بیش از همه‌ جا در میدان‌های جهاد فکری و سیاسی و نظامی بروز می‌کند و با فداکاری و جهادِ حاملانِ معارف دین و نثار خون پاک آنان تثبیت می‌شود، بنابراین حوزه‌ علمیه برای حفاظت از اعتبار معنوی و وفاداری به فلسفه‌ وجودی‌اش هرگز نباید از مردم و جامعه و مسائل اساسی آن جدا شود و جهاد را در همه‌ گونه‌هایش در هنگام نیاز، وظیفه‌ قطعی خود بداند.

«فقهِ امت‌ساز» محدود به احکام عبادی و وظایف فردی نیست
رهبر معظم انقلاب مشارکت در تولید و تبیین نظامات اداره جامعه را  چهارمین سرفصل از «حوزه پیشرو و سرآمد» برشمردند و خاطرنشان کردند: این خلأ را حوزه باید پُر کند و این در شمار وظایف حتمی حوزه‌ علمیه است و امروز نمی‌توان فقاهت را همچون ناآگاهان، غرق شدن در احکام فردی و عبادی دانست زیرا «فقهِ امت‌ساز» محدود به احکام عبادی و وظایف فردی نیست. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای آشنایی حوزه با یافته‌های روز جهان و همچنین همکاری با دانشگاه را از ضروریات طراحی و تنظیم نظامات اجتماعی برشمردند.
ایشان، پنجمین سرفصل «حوزه پیشرو و سرآمد» را 
نوآوری های تمدنی در چارچوب پیام جهانی اسلام دانستند و تأکید کردند: برجسته‌ترین انتظار از حوزه علمیه زمینه‌سازی برای «استقرار تمدن اسلامی» است، تمدنی که در آن، علم و فناوری و منابع انسانی و منابع طبیعی و همه‌ توانایی‌ها و همه‌ پیشرفت‌های بشری و حکومت و سیاست و نیروی نظامی و هر آنچه در اختیار بشر است، در خدمت عدالت اجتماعی و رفاه عمومی و کاستن از فواصل طبقاتی و افزودن بر پرورش معنوی و ارتقای علمی و شناخت روزافزون طبیعت و استحکام ایمان به کار می‌رود.
رهبر معظم انقلاب، تمدن اسلامی را نقطه‌ مقابل تمدن کج‌نهادِ مادی کنونی خواندند و تأکید کردند: این تمدنِ باطل بر اساس سنت حتمی آفرینش رفتنی است و وظیفه‌ ما کمک به ابطال این باطل و تدارک تمدن جایگزین در نظر و عمل است و حوزه‌‌ علمیه در این بخش وظیفه‌ای خطیر بر دوش دارد که در 
درجه‌ اول، ترسیم خطوط اصلی و فرعی تمدن نوین اسلامی و سپس تبیین و ترویج و فرهنگ‌سازی آن در جامعه است و این از جمله‌ برترین مصادیق «بلاغ مبین» است.

حوزه‌ قم مجموعه‌ای زنده و پویاست
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تأکید بر توجه به دو عنصر زمان و مکان در اجتهاد و مراقبت از اینکه نوفهمی تبدیل به ناخالص‌سازی شریعت نشود، درباره شرایط امروز حوزه علمیه قم خاطرنشان کردند: حضور هزاران مدرس و مؤلف و محقق و نویسنده و گوینده و متفکر در معارف اسلامی و انتشار مجلات علمی و تحقیقی و نگارش مقالات تخصصی و عمومی،  تعداد بالای طلاب و فضلای صاحب فکر، حضور فعال در همه‌ میدان‌های انقلاب و حتی در میدان نظامی، گشودن راه به عرصه‌ تبلیغات جهانی و تربیت هزاران طالب علم از ملت‌های گوناگون، توجه فقهای تازه‌نفَس به مباحث مبتلا‌به معاصر، اقبال فضلای جوان به دقت در نکات معرفتیِ متون معتبر اسلامی به ویژه کلام‌الله مجید و ابتکار مهمِ تشکیل حوزه‌های علمیه‌ بانوان، همه نشان می‌دهد حوزه‌ قم مجموعه‌ای زنده و پویاست.ایشان بخش پایانی پیام خود را به توصیه‌هایی برای تحقق حوزه «پیشرو و سرآمد» اختصاص دادند. از جمله توصیه‌هایی که رهبر معظم انقلاب در این بخش به آن‌ها اشاره کردند، عبارت‌اند از: «لزوم به‌روز بودن حوزه»، «اهمیت دادن به تربیت نیرو در همه‌ بخش‌ها»، «افزایش رابطه حوزویان با مردم»، «مقابله مدبرانه مدیران حوزه با القائات مغرضانه‌ای که طلاب جوان را از آینده ناامید می‌کند»، «نگاه همراه با خوش‌بینی به نسل جوان و تعامل با آن‌ها»، «تدوین دروس حوزه بر مبنای فقه روشن‌بین و پاسخگو و به‌روز همراه با فلسفه‌ روشن و دارای امتداد اجتماعی و دانش کلام رسا و استوار و دارای قدرت اقناع» و «تقویت روحیه زهد، تقوا، قناعت، استغنا از غیر خدا، توکل، پیشرفت و آمادگی برای مجاهدت».