​​​​​​​این دعا نه تنها ناله‌ای عاشقانه است که از دل‌های تنگ برمی‌خیزد، بلکه پلی بوده میان دل‌ها و حضرت و درخواستی است برای گشایش درهای رحمت الهی و پایان غیبت. در این روزهای خاص، یاد امام زمان(عج) در دل‌ها بیش از هر زمانی جان می‌گیرد و دعای ندبه به عنوان ناله‌ای از سر نیاز راهی برای اتصال روحانی با آن حضرت می‌شود. در این راستا در گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام مصطفی امینی‌خواه، استاد حوزه و دانشگاه به عمق معنای این دعا و اهمیت آن در روزهای ویژه‌ای چون روز جمعه پرداخته‌ایم.

ندبه در روز عید، گریه‌ای از سر محبت و نیاز به امام زمان(عج)
حجت‌الاسلام امینی‌خواه در ابتدای گفت‌وگو با اشاره به دعای ندبه می‌گوید: در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به ویژه در صبح‌های جمعه شاهد جمع‌های بسیاری از مؤمنان هستیم که با شور و نشاط در مساجد و حسینیه‌ها گرد هم می‌آیند و دعای ندبه می‌خوانند. این دعا که مشتمل بر عقاید شیعه و اظهار تأسف بر غیبت امام زمان(عج) است، همواره در چهار عید مهم از جمله جمعه، عید فطر، عید قربان و عید غدیر توصیه شده است. علامه مجلسی(ره) در کتاب بحارالانوار به نقل از مصباح الزائر سید بن طاووس و در کتاب تحفه الزائر و در کتاب مشهور زاد المعاد نیز دعای ندبه را نقل کرده و در مطلعِ آن چنین می‌گوید: و اما دعای ندبه که مشتمل است بر ذکر عقاید حَقه و تأسف بر غیبت حضرت قائم(عج)، در سند معتبری از حضرت امام جعفر صادق(ع) چنین نقل شده که سنتی نیکو است که این دعای ندبه را در چهار عید بخواند، عید قربان، عید غدیر، عید فطر و روزهای جمعه.
ایشان در پاسخ به این پرسش که چرا در ایام شادی و عید که روزهای سرور مسلمانان است، باید دعایی خوانده شود که در آن ناله و گریه وجود دارد؟ نیز توضیح می‌دهد: درست است که واژه «ندبه» در لغت به معنای گریه و زاری است اما این گریه نه به عنوان یک حالت ضعف، بلکه به عنوان یک نوع استغاثه و درددل با امام زمان(عج) است. در این دعا ما از خدا می‌خواهیم غیبت ایشان را به پایان برساند و این تأسف از غیبت، خود نوعی بیان نیاز و محبت است که در دل عاشقان به معشوق نهادینه شده است.

تجدید عهد با امام زمان(عج) در لحظات شادمانی
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه می‌دهد: روزهای عید جمعه، عید فطر، عید قربان و عید غدیر ویژگی خاصی دارند که باید مورد توجه قرار گیرد. در این روزها مسلمانان علاوه بر نماز خاص خود که به صورت عمومی برگزار می‌شود، باید توجه ویژه‌ای به حضور در محضر امام زمان(عج) داشته باشند. درست است که در حال حاضر بحمدالله ما شاهد اقامه نماز جمعه و نمازهای عید فطر و عید قربان در شهرها و روستاهای سراسر کشور هستیم اما باید بدانیم در حقیقت امام زمان(عج)، امام جمعه و امام نمازهای عید همه ما هستند، زیرا این نمازها باید زیر نظر ولی عصر اقامه شود. عید غدیر هم که اصلاً عید ولایت است. در این چهار روز بیش از هر زمان دیگر باید به یاد بیاوریم که غیبت امام زمان(عج) ما را از چه نعمتی محروم کرده، اگر امام زمان غائب نبودند، آخر هفته‌ها و آخر ماه‌های رمضان‌ منتظر خطبه‌هایی بودیم که امام زمان(عج) برایمان می‌خواندند. همان ‌طور که می‌‌دانید حضور در نمازهای جمعه نه فقط یک عبادت فردی، بلکه یک نوع حضور اجتماعی در محضر امام زمان(عج) است. همه مسلمانان نه یک گروه خاص بلکه تمام افراد جامعه باید در این روزها حضور یابند تا این بیعت و تجدید عهد را با حضرت ولی‌عصر(عج) داشته باشند.
حجت‌الاسلام امینی‌خواه تصریح می‌کند: در عین حال در این روزهای شاد و عید، آن درددل‌هایی که در دل عاشقان امام زمان(عج) است، تازه می‌شود. فردی که در فراق امام زمانش ذوب شده و همیشه برای درد و رنج انسان‌ها در دوران غیبت می‌سوزد، در چنین روزهایی که همه مردم در حال خوشحالی هستند، غم و اندوه او برای غیبت حضرت بیشتر می‌شود. این همان حال عاشقی است که از معشوقش دور مانده و در روزهای خوشحالی دیگران، تنها به یاد او می‌سوزد و اشک می‌ریزد. به بیانی دیگر، اسلام خواسته است این درددل‌های عاشقانه را در قالب دعای ندبه بیان کنیم. دعایی که در آن هم ادب الهی رعایت شده و هم برای ابراز این اشتیاق و غم از الفاظی استفاده شده که از هر نوع افراط و تفریط دور است. این دعا زبان عاشقانه‌ای است که در عین حال که از غیبت حضرت می‌گرید، همواره به ادب و احترام نسبت به مقام امام زمان(عج) پایبند است.

جمعه روز تجدید عهد با امام زمان(عج) و تحقق قیام جهانی
این کارشناس دینی یادآور می‌شود: چرا می‌گوییم غیبت امام زمان(عج)، غیبت امام جمعه است و نبودنش را در این روز بیشتر حس می‌کنیم؟ شما نماز جمعه رهبر معظم انقلاب را ببینید. از وقتی اعلام می‌شود نماز جمعه به امامت ایشان است همه برای حضور لحظه‌شماری می‌کنند و مشتاق هستند تا رهنمودهای معظم‌له را بشنوند. حالا اگر خود امام زمان(عج) خطبه‌ها را بخوانند چطور؟ روزی که امام زمان(عج) پشت منبر قرار می‌گیرند و برای بشریت خطبه می‌خوانند این خطبه‌ها نه فقط یک سخنرانی ساده بلکه شامل پیش‌بینی و برنامه‌ریزی برای آینده بشریت و دنیاست. امام زمان(عج) می‌خواهد بگوید در هفته‌ گذشته چه اتفاقی افتاده است و در هفته آینده چه باید بشود. این است که می‌گوییم روز جمعه نه فقط از نظر معنوی، بلکه از نظر تاریخی و آینده‌ای که در پیش داریم اهمیت دارد.
استاد امینی‌خواه اضافه می‌کند: وقتی می‌گوییم امام زمان(عج) خطبه می‌خوانند، منظورمان خطبه‌ معمولی نیست. این سخنرانی حضرت(عج) مثل یک اعلامیه جهانی است که به تمام جهان و انسان‌ها تعلق دارد. یک سخنرانی که تعیین تکلیف برای تمامی انسان‌ها در تمام نقاط کره زمین است اما متأسفانه ما از این نماز جمعه و این حضور امام زمان(عج) محرومیم. حتی در روایت‌ها داریم که وقتی امام زمان(عج) حاضرند و در حال قیام هستند، مردم به علت غفلت یا دلمشغولی‌های روزمره، از جای خود برنمی‌خیزند. ما باید خود را به جمعه و به امام جمعه برگردانیم. باید یادمان باشد که جمعه روز جمع شدن است و روزی است که امام زمان(عج) خطبه‌ خود را می‌خوانند و ما باید آماده باشیم که پای آن بنشینیم. این روز اهمیت بسیاری دارد و به همین دلیل در طول تاریخ، نه تنها پیامبر اکرم(ص) بلکه ائمه معصومین(ع) همواره نسبت به برگزاری نماز جمعه تأکید داشتند، زیرا نماز جمعه یکی از ارکان اصلی در حکومت اسلامی است.

مسیری برای اتصال به امام زمان(عج) و گشایش درهای رحمت
ایشان بیان می‌کند: حضور امام جمعه و اقامه نماز جمعه همانند روز ورود پیامبر(ص) به مدینه که نخستین عمل آن ساخت مسجد بود، یکی از نشانه‌های آغاز حکومت و ولایت اسلامی است. این نماز مانند خطبه‌های جمعه‌ای است که در زمان ظهور امام زمان(عج) برگزار می‌شود. امام زمان(عج) در روز جمعه وارد میدان می‌شوند و این روز، روزی است که بشریت منتظر آن است. در دعای ندبه، ما به طور ویژه از امام زمان(عج) یاد می‌کنیم و ناله می‌زنیم که چرا امام زمان(عج) از ما غایب است و چگونه دلمان برای آن حضرت تنگ شده است. دعای ندبه نه تنها دعایی است برای ظهور امام(عج)، بلکه در خود گنجینه‌ای از استجابت دعا نیز دارد. این دعا یکی از بزرگ‌ترین فرصت‌ها برای ارتباط با امام زمان(عج) است. وقتی این دعا را می‌خوانیم، در واقع فضای دلمان برای استجابت دعا باز می‌شود. در این لحظه، حضرت توجه ویژه‌ای به دعای ما دارند. آن لحظه، لحظه‌ وصل است و همین طور که در دعای ندبه از حضرت می‌خواهیم ما را از فراق خود رهایی بخشند، در دلمان این امید است که دعای ما مستجاب شود.
حجت‌الاسلام امینی‌خواه در پایان تأکید می‌کند: در دعای ندبه اگرچه ما خطاب به امام زمان(عج) می‌گوییم: «ای صاحب الزمان، جانم فدای تو» اما باید بدانیم این دعا از طرف ما به سمت امام است، در واقع این دعا موجب می‌شود در دلمان جایی برای استجابت تمام دعاها و خواسته‌هایمان باز شود. در آن لحظه است که به واسطه امام زمان(عج)، درهای رحمت خدا به سویمان گشوده می‌شود. امید آن داریم روزی برسد که در نماز جمعه امام زمان(عج)، پشت سر حضرت(عج) نشسته و خطبه‌های ایشان را بشنویم و در خدمت حضرت(عج) و در مسیرشان گام برداریم.

خبرنگار: مریم احمدی شیروان