در حالی که گمانه‌زنی‌ها درباره نوع تماس احتمالی میان طرفین (گفت‌وگوی مستقیم یا غیرمستقیم)، محل انجام مذاکره، محورهای احتمالی مورد بررسی (انحصاری درباره پرونده هسته‌ای یا موضوع موشکی و منطقه‌ای هم هست)، زمان‌بندی مد نظر برای گفت‌وگوها و... همچنان ادامه دارد، سخنان تازه دونالد ترامپ توجهات را به سوی خود کشاند. رئیس‌جمهور ایالات متحده که شامگاه دوشنبه میزبان نخست وزیر رژیم صهیونیستی بود، مدعی شد کشورش در حال انجام مذاکرات مستقیم با ایران است. او گفت: مذاکرات مستقیمی با ایران در جریان است. شنبه دیدار مهمی خواهیم داشت و همگی می‌دانیم رسیدن به توافقی تازه، بهتر خواهد بود. راه جایگزین برای آمریکا یا حتی اسرائیل خوب نخواهد بود. امیدوارم بتوانیم از راه جایگزین دوری کنیم اما در حال نزدیک شدن به شرایط خطرناکی هستیم.
همزمان با بازی ترامپ با کلیدواژه مذاکره، در سوی مقابل منابع عبری این خط خبری را برجسته کردند که دیدار نتانیاهو و مقام آمریکایی ممکن است ناموفق‌ترین دیدار تاریخ باشد؛ چراکه همزمان با آغاز مذاکرات ایران و آمریکا، نتانیاهو دست خالی از واشنگتن بازگشت. منابع صهیونیست اعلام کردند نخست‌وزیر رژیم خواستار توافقی است که برنامه هسته‌ای ایران را به‌ کلی از میان بردارد، «مانند آنچه در لیبی اتفاق افتاد!». با این حال آن‌ها تأکید کردند او مجبور شد در جواب موضوعاتی مانند توقف جنگ غزه، اجرای مذاکرات میان ایران و آمریکا در خصوص مسائل هسته‌ای و موضع‌گیری واشنگتن در قبال سوریه و ترکیه را بشنود. بر این اساس سایت عبری زبان واللا اذعان کرد نتانیاهو با دست خالی واشنگتن را ترک کرد. 

عراقچی: قراری بر تبدیل سریع مذاکرات غیرمستقیم به مستقیم نگذاشتیم
البته ساعاتی پس از ادعای رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر آغاز مذاکرات مستقیم با جمهوری اسلامی ایران، روزنامه «نیویورک ‌تایمز» روایت دیگری از ماجرا مطرح کرد. خبرنگار این رسانه با بیان اینکه درک ایران از مذاکرات با آمریکا تا حدودی با آنچه ترامپ به خبرنگاران توضیح داد، متفاوت است، نوشت: «نمایندگان تهران و واشنگتن در نظر داشتند روز شنبه در عمان برای گفت‌وگوهای غیرمستقیم دیدار کنند که در آن نمایندگان هر کشور در اتاق‌های جداگانه می‌نشینند و دیپلمات‌های عمانی پیام‌هایی را به این طرف و آن طرف می‌برند». خبرنگار نیویورک ‌تایمز همچنین ادعا کرد: «مقامات ایرانی گفتند اگر مذاکرات غیرمستقیم خوب پیش برود، راه برای گفت‌وگوهای مستقیم با آمریکا باز خواهد بود و این تغییر موضع است».
پس از اظهارات حاشیه‌ساز ترامپ و البته تحلیل‌های رسانه‌ای متفاوت پیرامون این مسئله، سرانجام وزیر امور خارجه کشورمان برای شفاف‌سازی درباره روند پیش رو، به بیان جزئیاتی درباره گفت‌وگو‌های احتمالی میان تهران و واشنگتن پرداخت. سیدعباس عراقچی که به الجزایر سفر کرده با رد ادعای ترامپ، در پاسخ به این پرسش که گفته شده دور نخست مذاکرات دو طرف غیرمستقیم خواهد بود و سپس به مذاکرات مستقیم تبدیل خواهد شد، گفت: ما چنین قراری نگذاشتیم. در مورد محور مذاکرات هم طبیعی است که هر کسی ممکن است گمانه‌زنی یا آرزوهای خود را مطرح کند. آنچه مقامات رژیم صهیونیستی گفته‌اند (مدل مذاکراتی لیبی)، آرزوهای آن‌هاست که هرگز محقق نخواهد شد. ما به دنبال تأمین منافع مردم ایران هستیم و برنامه هسته‌ای ما کاملاً صلح‌آمیز و مشروع است. قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت نیز بر مشروعیت برنامه ما صحه گذاشته است. وی ادامه داد: دلیل این انتخاب این است مذاکراتی که آن‌ها به وسیله فشار و تهدید نکات خود را تحمیل کنند، در واقع دیکته کردن است و ما به این شیوه اعتقادی نداریم. مذاکره غیرمستقیم می‌تواند تضمین‌کننده یک گفت‌وگوی واقعی و مؤثر باشد. عراقچی خاطرنشان کرد: هیچ پیش‌شرطی از سوی ما قابل پذیرش نیست. هدف اصلی ما در مذاکرات، احقاق حقوق مردم ایران و رفع تحریم‌هاست. اگر اراده واقعی در طرف مقابل وجود داشته باشد، این هدف قابل دستیابی است و به شیوه آن هم ارتباطی ندارد چه مستقیم باشد و چه غیرمستقیم. اکنون توپ در زمین آمریکاست.

جزئیات مذاکرات پیش رو
طبق نکات گفته شده از سوی عراقچی، واسطه در این مذاکرات عمان خواهد بود، کشوری که ایران از طریق آن، پاسخ نامه ترامپ را به ایالت متحده ارائه کرد. بر اساس آنچه منابع خبری گزارش کردند ریاست هیئت ایران در مذاکرات غیرمستقیم در عمان بر عهده عراقچی و ریاست هیئت آمریکایی با «استیو ویتکاف» مذاکره‌کننده ارشد آمریکایی و نماینده ویژه ترامپ در امور منطقه غرب آسیا خواهد بود و «سید بدر البوسعیدی» وزیر خارجه عمان نقش واسط را ایفا می‌کند. ویتکاف، کارآفرین و توسعه‌دهنده املاک آمریکایی که هیچ تجربه دیپلماتیکی ندارد، از حامیان سرسخت اسرائیل است و نظرات جنگ‌طلبانه‌ای در مورد ایران دارد. او مخالف توافق هسته‌ای برجام بوده و معتقد است فشار بر ایران می‌تواند حمایت این کشور از گروه‌های به زعم خودش تروریستی را کاهش دهد.
جالب آنکه همزمان با داغ شدن موضوع مذاکره میان ایران و آمریکا، مذاکرات سه‌جانبه ایران، روسیه و چین درباره برنامه هسته‌ای ایران نیز روز گذشته در مسکو آغاز شد، اقدامی که بسیاری آن را تلاشی از سوی جمهوری اسلامی برای درگیر کردن طرف‌های سوم در گفت‌وگو‌های مذکور می‌دانند. پیش‌تر در حالی که مذاکرات کارشناسی ایران و سه کشور اروپایی عضو برجام شامل انگلیس، فرانسه و آلمان پس از تعویق ایجاد شده قرار بود در اسفند ماه برگزار شود، در اوایل نوروز ۱۴۰۴ در ژنو برگزار شد. از دیگر سو قرار است به ‌زودی یک نشست در سطح معاونین با مسئولان جدید سیاست خارجی اتحادیه اروپا برگزار شود. این نخستین دیدار میان ایران و مقامات جدید سیاست خارجی اروپاست.

رسالت مهم دولت، مذاکره کنندگان و من ایرانی
در جمع‌بندی تحولات اخیر باید گفت ترامپ با اظهارات اخیرش جهان را به واقع شوکه کرده است. او به صراحت گفت شنبه به طور مستقیم با ایران مذاکره خواهند کرد. با این حال عراقچی به سرعت پاسخ داد و گفت مذاکره هست اما نه مستقیم فقط غیرمستقیم. در این شرایط واقعیت صحنه منطقه‌ای و بین‌الملل نیز حاکی از سرعت بسیار بالای تحولات و پیچیدگی بی‌نظیر شرایط پیش آمده بر سر پرونده هسته‌ای ایران است. بر این اساس تفکر هوشمندانه و مدیریت راهبردی باید مطابق با تحولات جدید، اقدام‌های مبتکرانه و جدیدی در پیش گیرد که این مسئله رسالت مهمی روی دوش دولت، تیم مذاکره‌کننده و فرد فرد جامعه قرار می‌دهد.
در این مسیر توجه به چند نکته مهم به نظر می‌رسد.
مذاکره برای مذاکره نباشد: نباید از یاد برد که برخلاف تأکیدات چندباره دونالد ترامپ مبنی بر اینکه وی تنها به دنبال آن است که جمهوری اسلامی به سلاح هسته‌ای دست پیدا نکند، او اما قطعاً نیات پلید پشت پرده دیگری از طرح مذاکره با ایران دارد. در این راستا برخی مقامات آمریکایی ابایی ندارند که موضوع توان نظامی و سیاست منطقه‌ای ایران را هم در قالب گفت‌وگوها گنجانده و در موضوع هسته‌ای هم به چیزی جز لیبی‌سازی ایران راضی نیستند. در مقابل چنین رویه‌ای جمهوری اسلامی سیاست عقلانی در پیش گرفته و به صراحت گفت‌وگو در موضوع هسته‌ای را به عنوان سرفصل رایزنی‌ها پیش کشیده است. از سویی تهران پیش‌تر تجربه مذاکرات هسته‌ای را داشته، گفت‌وگوهایی که چندین سال به درازا کشید و نوعی بازی با اعصاب مردم بود. در این شرایط ایران حتماً به این مسئله هم واقف است که با در پیش گرفتن فرایندی نتیجه‌گرا، از به حاشیه بردن این مذاکرات جلوگیری و تنها بر موضوع رفع تحریم در مقابل مسئله هسته‌ای تمرکز کرده و از به راه انداختن بازی مذاکره برای مذاکره از سوی غرب جلوگیری کند.
در اطلاع‌رسانی دقیق باشیم: یکی از نکاتی که در موضوع هسته‌ای انتقادهای زیادی به دنبال داشته، عدم اطلاع‌رسانی دقیق و یا اطلاع‌رسانی دیرهنگام درباره موضوعات مورد رایزنی با طرف غربی است. به طور نمونه هنوز هم از سوی مقامات کشورمان در باب محتوای نامه ارسالی دونالد ترامپ و جواب ایران به این مرقومه اطلاع‌رسانی دقیقی نشده و چنین روندی جلو تحلیل و پیش‌بینی درست وقایع را می‌گیرد. نباید از یاد برد در دنیایی که شهروندان بسیاری از اطلاعات خود را از توییتر، تلگرام، اینستاگرام و فضای مجازی می‌گیرند هر گونه کم‌کاری در این زمینه زمین بازی را در اختیار دشمن قرار خواهد داد. رئیس جمهور آمریکا به عنوان فردی پوپولیست هم بدش نمی‌آید در موضوع ایران برای خودش دکانی باز کرده و مخاطب جمع‌آوری کند و لذا بسیار بهتر و پسندیده‌تر خواهد بود که مسئولان امر و دستگاه‌های مسئول با اطلاع‌رسانی دقیق مانع از آن شوند که مردم برای دریافت اطلاعات خود به بی‌بی‌سی، فکس‌نیوز و فیک‌نیوزهای دیگر مراجعه کرده و از توییت‌های ترامپ بفهمند چه شده و چه قرار است بشود که این به معنای باخت کارزار رسانه‌ای به طرف مقابل خواهد بود. 
دوقطبی‌سازی نکنیم: قطعاً نه تنها درباره مذاکره با آمریکا، بلکه درباره هر نوع موضوع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... هر کدام از ما نقطه نظراتی داشته و بر همین اساس سلیقه‌ای داریم. با این حال در عرصه سیاسی امکان دخیل کردن همه موضوعات نیست بنابراین درباره تحولات جاری هم بهترین کار ممکن اعتماد به تصمیم‌گیران نظام و فشار وارد نکردن به تیم مذاکره‌کننده است. طبق گفته سرلشکر باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و آن گونه که به تازگی مسعود پزشکیان، رئیس جمهور هم گفته، گفت‌وگوی غیرمستقیم با دولت ترامپ از سوی رهبر معظم انقلاب تأیید شده و لذا کلیت نظام در این باره هم‌قسم هستند. بر این اساس بهتر است من نوعی به عنوان کارشناس، روزنامه‌نگار، اصول‌گرا و اصلاح‌طلب و کلیت آحاد جامعه از دوقطبی‌سازی دست برداشته و کشور را در شرایط جنگی وارد حاشیه نکنیم؛ چراکه هر گونه خلل در جبهه داخلی در این شرایط تنها به ضرر خودمان تمام خواهد شد.
مسائل داخلی را به مذکراه گره نزنیم: تجربه گذشته نشان داده گره زدن مسائل داخلی به موضوع مذاکرات خارجی نه تنها مشکلی را حل نکرده بلکه با شرطی‌سازی جامعه موجب ایجاد بحران و شوک روانی می‌شود. ناترازی در حوزه انرژی قطعاً با مذاکره حل نمی‌شود همان گونه که باید پذیرفت بخش بزرگی از مشکلات داخلی نه به سبب فشار و تحریم‌های خارجی بلکه به سبب ناکارآمدی در تصمیم‌گیری داخلی است. در یک کلام اگر اقتصاد داخلی منسجم و قوی باشد از دشمن هیچ کاری ساخته نیست. پس دولت هم باید با پرهیز از تکرار تجربه گذشته مسائل داخلی را به مذاکرات گره نزده و از یک سوراخ دو بار گزیده نشود. البته توقعات جامعه در باب مذاکرات هم باید واقع‌گرایانه و منطقی باشد و بپذیریم قرار نیست با مذاکره تمام مشکلات کشور حل شود.

خبرنگار: هدایت جاوید