چندی پیش بود که اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه درباره چرایی عدم انتشار محتوای دو مرقومه گفت: ما فعلاً بنایی برای انتشار رسانه‌ای نامه ترامپ نداریم اما فحوای نامه با توجه به سخنرانی‌های عمومی ترامپ فاصله چندانی از این سخنرانی‌ها ندارد. در ادامه سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه در حاشیه نماز عید فطر تأکید کرد: مطالب منتشر شده در مورد محتوای نامه ترامپ مورد تأیید ما نیست، زوایای مختلف آن سنجیده و متناسب با آن پاسخ تهیه و به طرف آمریکایی منتقل شده است.
این نوع پیام‌رسانی مبهم و البته قطره‌چکانی از تبادل پیام میان ایران و آمریکا البته با انتقاداتی در فضای درونی کشور مواجه شده است. به طور نمونه عزت‌الله ضرغامی، وزیر پیشین میراث فرهنگی به نامه ترامپ و پاسخ ایران واکنش نشان داد و نوشت: «یه نامه به ما دادن. یه جواب دریافت کردن! ظاهراً هم تنها نامحرم، ملت ایرانه. آخه برای ما که وارث چاپارخانه‌ کوروش و داریوش هستیم، باید کشورهای ریزه میزه اطراف، در مورد مراسلات ما حرف بزنن؟! بابا! اصلش رو منتشر کنید، دیگه!».

پیشینه نامه‌نگاری ها
تبادل پیام در این سطح میان دو کشور بی‌سابقه نبوده و مواردی در دولت‌های اوباما و بایدن هم وجود داشته که در زمان خودش رسانه‌ای هم شده است. رفت و برگشت نامه بین ایران و آمریکا اما با مرقومه دونالد ترامپ در ۲۲ اسفند آغاز شد که تنها دو هفته بعد در ۶ فروردین، ایران به نوشته رئیس جمهور آمریکا پاسخ داد. پاسخ‌ها اما همچنان در پشت پرده در حال رد و بدل شدن است و همین موضوع بازار گمانه‌زنی‌ها را داغ کرده اما آن طور که اسکای نیوز عربی ادعا کرده، رئیس جمهور آمریکا در نامه‌اش اگر چه ایران را تهدید نیز کرده اما خود را خواستار اتمام تنش میان دو کشور نشان داده است. در مقابل دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران تأکید دارد مذاکره زیر فشار تحریم و تهدید متناقض با سیاست تنش‌زدایی محسوب می‌شود و تهران چنین سیاستی را به رسمیت نمی‌شناسد.

جزئیاتی از محتوای پاسخ ایران به نامه ترامپ
اما در حالی که همچنان بازار گمانه‌زنی در مورد پیام‌های منتقل شده میان تهران و واشنگتن داغ داغ است، روز گذشته رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران جزئیاتی از محتوای پاسخ ایران به نامه ترامپ بر زبان راند که توجه به آن خالی از لطف نیست. سرلشکر محمد باقری صبح دیروز در سخنانی در جمع فرماندهان، مدیران و کارکنان ستاد کل نیروهای مسلح و قرارگاه مرکزی خاتم الانبیا(ص)، گفت: ترامپ به تازگی نامه‌ای برای رهبر معظم انقلاب نوشت و پاسخ درخور خودش را با لحاظ تدابیر و اوامر ایشان دریافت کرد. در پاسخ ایران به نامه ترامپ تأکید شده ما آغازگر جنگ نیستیم؛ ما به دنبال آرامش در منطقه هستیم. در مسئله هسته‌ای به دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم و نیازهای ملت خودمان را در هسته‌ای دنبال می‌کنیم. مذاکره مستقیم نخواهیم کرد، اما مذاکره غیرمستقیم ایرادی ندارد، چراکه ایران راه را نمی‌بندد و راه مذاکره غیرمستقیم را باز می‌گذارد تا اگر صادقانه حرکت کنید بشود مذاکره کرد. ولی شما بدقول‌ترین و بدعهدترین طرف در مذاکرات گذشته بودید و لذا هیچ اعتمادی به شما وجود ندارد.
وی افزود: این پاسخ معقول و بسیار حکیمانه به این جهت است که مردم کشور ما و جهانیان بدانند که راهبرد ایران، دفاع از منافع خودش و پیشرفت و حرکت به سمت افق‌های ترسیم شده است. جمهوری اسلامی جنگ‌طلب نیست، اما قلدری و زورگویی را نمی‌پذیرد و در مقابل آن ایستادگی خواهد کرد. پاسخ ما به هر گونه تعرض به حریم و منافع جمهوری اسلامی ایران کوبنده و جبران‌ناپذیر خواهد بود.
بیان اظهارات تازه از سوی سرلشکر باقری از همان ابتدا مورد توجه تحلیلگران قرار گرفته و آن‌ها به ویژه دو بخش از آن را برجسته کرده‌اند؛ نکته نخست اینکه به اذعان برخی طبق این گفته رهبر معظم انقلاب در پاسخ به نامه ترامپ مجوز مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا را صادر کرده‌اند و لذا کلیت نظام در باب نحوه تعامل با کاخ سفید رویکرد واحدی دارد که این مسئله وزن سیاسی جمهوری اسلامی در هر گونه تعامل احتمالی بعدی را بالا خواهد برد. نکته دیگر اینکه تهران در مقطع کنونی مذاکره مستقیم نخواهد کرد، اما مذاکره غیرمستقیم ایرادی ندارد، چراکه به تعبیر رئیس ستاد کل نیروهای مسلح اگر طرف مقابل صادقانه حرکت کرد در آینده بشود مذاکره کرد. با این اوصاف اکنون توپ در زمین ترامپ است و او است که ادامه مسیر تعامل یا تقابل را ترسیم می‌کند. به عبارت دیگر پاسخ ایران به نامه رئیس‌جمهور آمریکا متناسب با محتوا و لحن نامه وی و بر اساس دو فاکتور عقلانیت و اقتدار داده شده و در عین حال فرصت استفاده از دیپلماسی با دستور کار مشخص هسته‌ای نیز حفظ شده است. این همان نکته‌ای است که بر زبان سیدعباس عراقچی هم جاری شده است. وزیر امور خارجه شامگاه شنبه در مراسم بزرگداشت نوروز ۱۴۰۴ که با حضور گسترده سفرا و رؤسای نمایندگی‌های دیپلماتیک مقیم تهران برگزار شد، گفت: علی‌الاصول مذاکره مستقیم با طرفی که مدام تهدید به توسل به زور برخلاف منشور ملل متحد می‌کند و مواضع متناقضی توسط مقام‌های مختلف آن بیان می‌شود، بی‌معنا خواهد بود اما ما همچنان به دیپلماسی پایبندیم و حاضریم مسیر مذاکره غیرمستقیم را بیازماییم. اکنون ما با برخورداری از آن تجربه، حاضریم بر اساس منطق اعتمادسازی به ازای رفع تحریم‌های ظالمانه علیه ایران، گفت‌وگو در مورد برنامه هسته‌ای خود و رفع تحریم‌ها را پی بگیریم. خبرگزاری رویترز هم دیروز با اشاره به همین نکته در جدیدترین گزارش خود تأیید کرد: ایران تنها آماده مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا درباره برنامه هسته‌ای‌اش است. مذاکرات غیرمستقیم فرصتی برای سنجیدن جدیت آمریکا برای به کار بستن راهکاری سیاسی در ارتباط با ایران است. 

قطعات پازل تعامل یا تقابل در حال تکمیل شدن
در نهایت اینکه تهران برای مقابله با دسیسه‌های دشمن، مذاکره مستقیم را اتخاذ کند یا غیرمستقیم این مسئله تصمیم کلیت تصمیم‌گیران نظام را طلب می‌کند با این حال اصل مطالبه انتشار نامه ترامپ و جزئیات پاسخ تهران به آن موضوعی مهم است. آنچه روشن به نظر می‌رسد این است که با اظهارات تازه مقام ارشد نظامی جمهوری اسلامی قطعات پازل تعامل یا تقابل با دولت ترامپ در حال تکمیل شدن است. رئیس‌جمهور آمریکا در مارس 2025 نامه‌ای به ایران ارسال کرد که طبق اخبار منتشر شده ترکیبی از تهدیدات نظامی و مطالبات فراهسته‌ای بود بنابراین شفاف‌سازی درباره اصل مرقومه ترامپ می‌تواند بسیاری از ابهام‌ها را برطرف کرده و راه انجام تحلیل‌های درست و دقیق‌تر را فراهم کند. رویکرد تهاجمی ظاهری ترامپ علیه ایران در حالی است که او در کارزار انتخاباتی خود وعده پایان دادن به جنگ‌های آمریکا را داده بود، اما اکنون با ناکامی در مذاکرات آتش‌بس اوکراین و شعله‌ور شدن دوباره جنگ در غزه، این ادعا محقق نشده است. در این شرایط به نظر می‌رسد اولویت اصلی ترامپ کسب دستاورد سیاسی از طریق تهدید و تحمیل است، نه آغاز جنگی جدید که برای آمریکا هزینه‌بر خواهد بود ولی او با استفاده از رسانه‌های بزرگ جهانی و به راه انداختن جنگ روانی تلاش می‌کند تهدیداتش را معتبر جلوه دهد و با وادار کردن ایران به پذیرش مطالباتش، بدون هزینه «پیروزی بدون جنگ» بدست آورد که به شکست کشاندن این رویه در داخل نیازمند کار رسانه‌ای قوی است. 
در فضای رسانه‌ای و سیاسی ایران نیز در چند هفته اخیر از مواضعی که در رسانه‌ها ابراز می‌شد، استنباط این بود که باب مذاکره با آمریکا بسته است و احتمال تقویت تنش و رویارویی بیشتر شده است. به‌ ویژه که ترامپ هم اعلام کرد ایران باید بین دو گزینه مذاکره و برخورد نظامی یکی را انتخاب کند. اما برخلاف تفسیر صورت گرفته، تحلیل محتوای دقیق و ناظر به گفتمان در سال‌های اخیر نشان می‌دهد رهبر معظم انقلاب به‎‌طور مطلق با مذاکره با آمریکا مخالفت ندارند، چنانچه در سال گذشته نیز اجازه مذاکره به مقامات مربوط داده شده بود. نکته مهم دیگر این است که برخلاف تصور برخی، رویکرد رهبر معظم انقلاب در قبال مذاکره با آمریکا در شرایط کنونی کاملاً واقع‌گرایانه و عاری از ملاحظات صرفاً ایدئولوژیک و احساسی است و در راستای منافع آتیه کشور ترسیم و مطرح شده است.

خبرنگار: جاوید