باتوجه به قرابت فرهنگی و تاریخی دو کشور و تعاملات سازنده سال‌های اخیر و همچنین تمهیدات و روی گشاده‌ای که امام علی رحمان، رئیس جمهور این کشور برای مردم ایران در چند ماه اخیر از خود نشان داده، باید دید اوضاع تجارت و بازرگانی استان ما با این کشور بهتر از قبل می‌شود؟

افزایش 34 درصدی صادرات خراسان رضوی به تاجیکستان
براساس آمار گمرک خراسان رضوی از 9 ماه ابتدایی سال 1403، صادرات استان به این کشور از نظر وزنی 45درصد و از نظر ارزشی 34درصد افزایش داشته است.
به گفته ناظر گمرکات استان، خراسان رضوی در مدت مشابه سال 1402، به میزان 190میلیون و 452هزارو264کیلوگرم به ارزش 11میلیون و 248هزارو648دلار به کشور تاجیکستان صادرات داشته که امسال به 275میلیون و 206هزارو612کیلوگرم به ارزش 158میلیون و 646هزارو681 دلار افزایش یافته است.
جواد جعفری درباره واردات از این کشور نیز گفت: واردات ما نیز در 9 ماه ابتدای سال با 21میلیون و555هزارو 911کیلوگرم به ارزش 48میلیون و 532هزارو 705دلار نسبت به مدت مشابه سال گذشته که 17میلیون و 661هزارو610 کیلوگرم به ارزش 44میلیون و 829هزارو762 دلار بوده با افزایش 22درصدی به لحاظ وزنی و 8درصدی به لحاظ ارزشی روبه‌رو بوده است.

در حال حاضر روابط ایران و تاجیکستان در بهترین شرایط خود قرار دارد
رئیس اتاق مشترک ایران و تاجیکستان نیز در گفت‌وگو با قدس خراسان در این باره بیان کرد: در دوره ریاست جمهوری شهید رئیسی با سفرهایی که رؤسای جمهور دو کشور به کشورهای یکدیگر داشتند، کدورت‌هایی که میان دو کشور ایران و تاجیکستان به‌وجود آمده بود، رفع و رابطه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی به نحو بسیار خوبی برقرار شد.
محمدحسین روشنک با اشاره به احترام متقابل مردم و دولت دو کشور ایران و تاجیکستان برای یکدیگر، افزود: این رابطه در سفر امامعلی رحمان به تهران و نیز سفر آقای پزشکیان به تاجیکستان تقویت شد و الان روابط دو کشور در بهترین شرایط در طول دوران استقلال کشور تاجیکستان است و تاکنون هیچ‌گاه روابط دو کشور به این خوبی نبوده است.

کالای رقابتی برای صادرات به تاجیکستان نداریم
وی با بیان اینکه فرهنگ دو کشور بسیار به‌هم نزدیک است، خاطرنشان کرد: وقتی مردم ایران و تاجیکستان به کشورهای یکدیگر سفر می‌کنند گویی به بخشی از کشور خود سفر کرده‌اند. از نظر سیاسی در حال حاضر در بهترین شرایط قرار داریم و راه برای مبادلات اقتصادی ما با این کشور نیز فراهم است. اما مشکل مهم این است که ما در حوزه صادرات به این کشور کالایی که از نظر کیفیت و قیمت بتواند در مقابل کالای کشورهای چین، ترکیه، روسیه و ازبکستان رقابت کند، نداریم؛ در نتیجه نمی‌توانیم صادرات و مبادلات اقتصادی و تجاری خود را به حجم مورد انتظار که بیش از یک میلیارد دلار است، برسانیم.
رئیس اتاق مشترک ایران و تاجیکستان با اشاره به مشکل قدیمی حمل و نقل، در این باره نیز تأکید کرد: متأسفانه راه آهن جمهوری اسلامی زمینه تأمین واگن صادراتی برای صادرکنندگان را فراهم نمی‌کند؛ این یک مسئله 20ساله است که همیشه تکرار کرده‌ایم و راه‌آهن و وزارت راه‌وشهرسازی نیز به آن اهمیت نمی‌دهد و بازرگان ما با مشکل نبود واگن و بازار سیاه نوبت روبه‌رو است.

نبود واگن و کالای رقابتی و رفع تعهد ارزی؛ سه مشکل عمده در تجارت با تاجیکستان 
روشنک بابیان اینکه مسئله ما در تجارت با کشورهای آسیای میانه، داخلی است، گفت: بخش قابل توجهی از صادرات ما به کشورهای آسیای میانه ازجمله تاجیکستان، قرقیزستان، ترکمنستان، ازبکستان و قزاقستان به دلیل نبود زیرساخت‌های حمل ‌ونقل و واگن در داخل کشور، تعهد ارزی و نبود کالای قابل رقابت از بین می‌رود. ما مشکلی برای تجارت با این کشورها نداریم، مشکلات ما داخلی است.
وی با اشاره به مسئله رفع تعهد ارزی از طریق بانک در تاجیکستان، افزود: در حال حاضر بانک تجارت در کشور تاجیکستان فعال است اما به دنبال فعالیت اقتصادی خودش است و حاضر نیست دلار از تاجر دریافت کند و در ایران تحویل بدهد یا تعهد ارزی تاجر را رفع کند و تأییدیه بدهد. هزینه رفع تعهد ارزی برای یک تاجر از طریق بانک به مراتب بیشتر از ارسال ارز به ایران از طریق کشورهای دیگر است، در نتیجه بازرگانان و فعالان اقتصادی نیز حاضر نیستند این هزینه اضافه که به قیمت تمام شده کالا اضافه می‌شود را پرداخت کنند. در سفر اخیر رئیس‌جمهور به تاجیکستان نیز نایب رئیس اتاق مشترک ایران و تاجیکستان این موضوع را با وزیر اقتصاد و بانک مرکزی مطرح کرد اما تاکنون نتیجه‌ای نداشته است. ما معتقدیم این‌گونه رفع تعهد ارزی جواب نمی‌دهد و خسارت‌زاست.

ایران مبدأ صادرات یا مقصد واردات؟
رئیس اتاق مشترک ایران و تاجیکستان درباره صادرات و واردات انواع کالا به این کشور تأکید کرد: کشور تاجیکستان کالای چندانی برای واردات به کشور ما ندارد؛ میوه خشک و پنبه کالاهایی است که از این کشور وارد می‌شود. اما تاجیکستان به همه کالاهای صادراتی ما در زمینه‌های مختلف موادغذایی، مصالح ساختمانی و کالاهای صنعتی نیاز دارد؛ اما نکته قابل توجه این است ما باید کالایی صادر کنیم که توان رقابت با سایر کشورهای حاضر در تاجیکستان را داشته باشد.
روشنک همچنین به گران بودن قیمت تمام شده کالا در داخل کشور به عنوان یک مشکل دیگر در این زمینه اشاره کرده و افزود: وقتی در کشوری رسماً واردات 2هزارو400 قلم کالا ممنوع اعلام می‌شود و بقیه کالاها نیز 70 تا 100 درصد تعرفه دارد، در نتیجه این کشور در عمل دیگر مبدأ صادرات نیست بلکه مقصد واردات است و کالایی که در کشور ما مبادله می‌شود گران‌تر از همه جاست، پس ما کالایی نداریم که قابلیت رقابت در این کشورها را داشته باشد.

سفارتخانه ایران به مسائل اقتصادی کمتر بها می‌دهد
وی با اشاره به ویژگی رفتار محترمانه میان مردم ایران و تاجیکستان، بیان کرد: مردم تاجیکستان به‌شدت به مردم ایران علاقه‌مند بوده و برای مردم ما و فرهنگ ایران احترام قائل‌اند و بیش از ۲۰سال است که تجار تاجیک با مردم ایران کار می‌کنند.
رئیس اتاق مشترک ایران و تاجیکستان بر ضعف سفارتخانه‌های ایران در همه کشورها در حوزه اقتصادی تأکید کرد: متأسفانه سفارتخانه‌های ما بیشتر به جنبه‌های سیاسی و فرهنگی توجه دارند و کمتر به فعالیت تجاری، رونق اقتصاد و توسعه بازرگانی بها داده‌اند، دولت نیز هیچ‌گاه از سفرای وزارت خارجه درباره این موضوع سؤال نمی‌کند، در نتیجه آن‌ها نیز دلیلی برای ارتباط با فعالان اقتصادی و اتاق‌های مشترک بازرگانی و بخش خصوصی نمی‌بینند و این یکی از اشکالات مهمی است که ما در ارتباط با تمام کشورها داریم.

زبان فارسی؛ مهم‌ترین عامل پیوند دو کشور
زبان فارسی یکی از مهم‌ترین عوامل پیوند میان این دو کشور است که در ایران و تاجیکستان به شکل‌های مختلفی صحبت می‌شود و این کشور از معدود کشورهایی است که ایرانیان در صورت سفر به آنجا در زمینه زبان مشکلی نخواهند داشت. 
در سال‌های اخیر، ایران و تاجیکستان تلاش کرده‌اند روابط سیاسی و اقتصادی خود را در قالب فعالیت‌های اقتصادی، تبادل فرهنگی و تحصیلات عالی تقویت کنند و به‌طور کلی، قرابت فرهنگی و تاریخی ایران و تاجیکستان به عنوان یک سرمایه بزرگ برای هر دو کشور محسوب می‌شود که می‌تواند به تقویت روابط بین‌المللی آن‌ها نیز کمک کند. 
با وجود این، ضرورت دارد برخی از مشکلات تجار در زمینه رفع تعهد ارزی در کشور تاجیکستان، قیمت تمام شده کالا و تأمین واگن هر چه سریع‌تر برطرف شود تا از این ظرفیت ویژه، آن‌طور که شایسته است بهره ببریم.

خبرنگار: عفت رضوی