چه آن صحن‌ها و رواق‌هایی که ارادتمندان حضرت(ع)، شخصاً در قالب نذر یا وقف ساخته‌اند و چه آن‌هایی که طی سال‌ها از محل نذورات مردمی اندک اندک ساخته شده است.
علیرضا اسماعیل‌زاده، مدیرکل نذورات آستان قدس رضوی در گفت‌وگو با خبرنگار روزنامه قدس، اقدامات و خدمات آستان قدس رضوی درخصوص نیت نذر توسعه و عمران حرم مطهر رضوی و دیگر نیات حوزه زیارت را تشریح کرد.

در بنای حرم مطهر سهیم می‌شوند
بسیاری از زائران و مجاورانی که برای ادای نذر به دفاتر نذورات حرم مطهر سر می‌زنند، نیاتی را انتخاب می‌کنند که به نوعی به تسهیل امر زیارت کمک می‌کند. نیت «نذر توسعه و عمران حرم مطهر رضوی» نیز یکی از این نیات است که همواره مورد توجه ناذرانی بوده که خواسته‌اند به قدر وسعشان، سهمی در آبادانی و گسترش حرم مطهر داشته باشند. مدیرکل نذورات آستان قدس رضوی با اشاره به این موضوع گفت: «این نیت یکی از نیات مهم محسوب شده و همیشه مورد استقبال زائران و مجاوران بوده است. مبالغ جمع‌آوری شده با این نیت از محل نذورات مردمی، مطابق خواست ناذران برای ساخت صحن‌ها، رواق‌ها، بست‌ها و سایر ابنیه حرم مطهر رضوی و گسترش خدمات به منظور آسایش و تسهیل زیارت صرف می‌شود».
حرم مطهر رضوی در سال‌های آغازین، بنایی ساده بود که با مصالح ویژه و مرسوم در هر دوره تاریخی بنا شده بود؛ اما این بنا طی قرون مختلف به‌تدریج گسترش یافت و اماکن متبرکه زیادی به آن افزوده شد تا جایی که اکنون مساحت آن به بیش از یک میلیون مترمربع توسعه یافته است. اسماعیل‌زاده با ذکر این نکته گفت: «این توسعه و گسترش اماکن و خدمات درطول سالیان مختلف در نتیجه موقوفات، نذورات و ارادت مردمی بوده است. پس از انقلاب اسلامی ایران هم با توجه به نیاز روزافزون به بهبود و توسعه امکانات حرم مطهر، اقدامات گسترده‌تری آغاز شد. بسیاری از صحن‌ها، رواق‌ها و فضاهای خدماتی جدید به مجموعه حرم مطهر اضافه شده است که همه این موارد از طریق موقوفات و نذورات ارادتمندان تأمین شده است».
وی هدف از این اقدامات را تسهیل دسترسی زائران، بهبود کیفیت زیارت و ایجاد فضایی مناسب برای عبادت و نیایش زائران برشمرد و ادامه داد: «سال گذشته نذورات مردمی یکی از بیشترین نقش‌ها را در هزینه‌های عمرانی حرم مطهر رضوی داشته است و هزینه‌هایی مانند ساماندهی پشت‌بام‌های حرم مطهر، سنگفرش صحن انقلاب، ورودی شیرازی، انتهای ورودی طبرسی، زیباسازی دوربرگردان، دیوارچینی پارکینگ‌ها، آبخوری‌ها، وضوخانه‌ها و کتابخانه‌ها، از محل نذورات مردمی در نیت عمرانی با نیت‌های عام بوده است».
اسماعیل‌زاده همچنین در ادامه توضیحات خود افزود: «در همین راستا از سال گذشته تاکنون بیش از 6هزارو700  میلیارد ریال از طریق نذورات حرم مطهر تأمین شده است. عمده هزینه پروژه شیخ بهایی و پوشش صحن جمهوری نیز از محل نذورات تأمین شده است. همچنین کل بازسازی ضریح، طلا و نقره و تعویض سنگ‌ها نیز از محل نذورات بوده است».
​​​​​​​
نیاتی که برای تسهیل زیارت است
بنای حرم مطهر در طول تاریخ و به‌تدریج ساخته شد و گسترش یافت، به‌گونه‌ای که در هر دوره‌ای از تاریخ آستان قدس رضوی، مریدان و ارادتمندان حضرت(ع) نقشی ایفا کرده و در این صحن و سرا یادگاری از خود به‌جا گذاشته‌اند. مدیرکل نذورات آستان قدس رضوی هم با اشاره به قدمت مشارکت ناذران در ساخت بناهای مختلف در حرم مطهر، توضیح داد: «منابع تاریخی و اسناد بایگانی شده نذورات این آستان مقدس که متعلق به دوره‌های تاریخی صفویه، افشاریه ، قاجاریه و... است، بر این موضوع صحه می‌گذارد؛ چنان‌که قدیمی‌ترین سند موجودی که واژه نذر در آن ذکر شده متعلق به 443 سال پیش است».اما این همه ماجرا نیست و نذورات مردمی تنها به توسعه و عمران فیزیکی حرم مطهر محدود نمی‌شود، بلکه در این سال‌ها، پروژه‌های بسیاری در راستای رفاه زائران و افزایش تسهیلات زیارتی انجام شده است. اسماعیل‌زاده درباره آن چنین توضیح داد: «یکی از این اقدام‌ها، تأمین روشنایی حرم مطهر بوده که به‌وسیله موقوفات و نذورات مردمی انجام شده است، به‌گونه‌ای که از سال 1402 تاکنون برای نورآرایی حرم مطهر از محل «نذر روشنایی» حدود 46میلیارد ریال هزینه شده است. علاوه بر این، اختصاص حدود 143میلیارد ریال از محل «نذر فرش» برای مفروش کردن صحن و سرای حرم مطهر، رقمی حدود 5هزارو90 میلیارد ریال برای چشاندن طعم شیرین چای به کام زائران حرم مطهر رضوی در قالب «نذر چایخانه»، بیش از 16میلیارد ریال از محل نذورات مردمی برای تهیه قرآن در حرم مطهر، اختصاص اعتباری افزون بر 6هزار میلیارد ریال در راستای تحقق نیت‌های زائران به مهمانسرای حضرت و ساماندهی بیش از 15میلیون شئ نفیس گنجینه‌های نفیس هنری و تاریخی از دیگر خدمات آستان قدس رضوی در حرم مطهر رضوی برای توسعه و عمران، گسترش خدمات و تسهیل زیارت زائران بوده که با همت ناذران و خیران فراهم شده است».
دیگر اقدام خیرخواهانه‌ای که زائران و مجاوران علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) از طریق نذورات در آن سهیم هستند، طرح «زیارت اولی‌ها» است. وی در این‌باره گفت: «ازجمله دیگر خدمات مهم آستان قدس، اعزام زائر اولی‌ها و زائران محروم از زیارت حضرت رضا(ع) است که از سال گذشته تاکنون بیش از 140میلیارد ریال از محل نیت نذر «زائر اولی» به این امر اختصاص داده شده است. این امر سبب شده از سال 1395 تاکنون، بیش از یک میلیون و 600 هزار زائر که به دلایل مختلف ازجمله مشکلات مالی قادر به زیارت نبودند، به‌راحتی بتوانند از این فیض عظیم بهره‌مند شوند».
اسماعیل‌زاده توضیحات خود را چنین پایان داد: «ضمن تشکر از حمایت‌های مردمی، همه این توسعه‌ها و خدمات، نتیجه نذرهای خالصانه و محبت‌آمیز مردم بوده است. استمرار این کمک‌ها و نذورات، ارتقای خدمات رفاهی و معنوی برای زائران گرامی را به همراه خواهد داشت که هدف آن تسهیل زیارت و رفاه زائران خواهد بود».

خبرنگار: زهرا زنگنه