سناریوهای پسااسد

نگاهی به سناریوهای محتمل در آینده سوریه و وضعیت مطلوب بازیگران منطقه‌ای

سناریوهای پسااسد

تحولات هفته‌های اخیر در سوریه تا جایی پیش رفت که مخالفان مسلح دولت سوریه در ساعات بامداد روز یکشنبه از ورود به پایتخت این کشور و سیطره بر ساختمان رادیو و تلویزیون در شهر دمشق خبر دادند و همزمان، منابع خبری گزارش دادند بشار اسد پایتخت را ترک کرده است.


برپایه گزارش‌ها گروه‌های مسلح مخالف دولت در سوریه وارد دمشق شدند و تقریباً تمامی مراکز مهم نظامی و امنیتی این کشور را در دست گرفتند و عملاً با تأیید خروج بشار اسد از سوریه و اعلام وزارت خارجه روسیه، بشار اسد پس از مذاکره با تعدادی از شرکت‌کنندگان در درگیری‌های سوریه، ریاست جمهوری و سوریه را ترک و دستور انتقال مسالمت‌آمیز قدرت را صادر کرد.
تحولات در سوریه در حالی همچنان پرشتاب ادامه دارد که در این میان بسیاری از کشورها با دعوت تمام گروه‌ها به حفظ آرامش و جان غیرنظامیان، خواستار حفظ تمامیت سرزمینی سوریه شدند و اعلام کردند از ثبات در این کشور حمایت خواهند کرد؛ با این حال به نظر می‌رسد با توجه به اختلافات داخلی میان گروه‌های معارض سوری از یک سو و تضاد منافع میان بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای از سوی دیگر، چشم‌انداز مناسبی در انتظار سوریه نباشد.
جعفر قنادباشی در گفت‌وگو با قدس درباره چشم‌انداز تحولات کنونی در سوریه و آینده‌ پیش روی دمشق و اینکه از نگاه بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای وضعیت مطلوب در سوریه چه شرایط و ویژگی‌هایی خواهد داشت، اظهار کرد: قطعاً تحولات سوریه برای بسیاری از کشورهای منطقه و فرامنطقه‌ای اعم از همسایگان این کشور و سایر بازیگران منطقه‌ای و قدرت‌های فرامنطقه‌ای حائز اهمیت خواهد بود و هر کدام از این کشورها و بازیگران تلاش خواهند کرد در آینده سوریه نقشی ایفا و یا با تغییر در شیوه بازیگری، منافع خود را دنبال کنند.

ائتلاف غربی- عبری –عربی در سوریه به دنبال چیست؟
قنادباشی افزود: آنچه مشخص است برای آمریکا، اسرائیل و ارتجاع عربی که ائتلاف عربی- عبری-آمریکایی را پدید آورده‌اند مهم‌ترین مسئله در آینده سوریه، خارج شدن سوریه از محور مقاومت است؛ درواقع از نگاه راهبردی، آنچه مطلوب این ائتلاف است تضعیف محور مقاومت به هر شکل و شیوه ممکن است و در این میان از آنجا که سوریه نقش مهمی برای محور مقاومت داشت، تمام تلاش این ائتلاف برای جدا و دور کردن دمشق از محور مقاومت بود؛ چنان‌که شاهد بودیم در همین هفته‌های اخیر بنیامین نتانیاهو حتی تا مرز تهدید جانی بشاراسد هم پیش رفت.به گفته این کارشناس مسائل منطقه، برای ائتلاف یاد شده کف وضعیت مطلوب برای سوریه وضعیتی خواهد بود که در این کشور دولتی روی کار بیاید که منافع غرب و ارتجاع عربی و عبری را تأمین کرده و از محور مقاومت دوری کند. بنابراین در وهله نخست تلاش خواهند کرد بتوانند با تشکیل یک قدرت مرکزی متمرکز، به اهدافشان دست پیدا کنند؛ اما اگر به هر دلیلی به این مهم دست پیدا نکنند احتمال اینکه شاهد تکه پاره شدن سوریه و دست‌اندازی این بازیگران به خاک سوریه باشیم امر دور از ذهنی نیست؛ اتفاقی که با توجه به تجربه‌های قبلی و بروز احتمالی اختلافات میان گروه‌های معارض به نگرانی‌ها درباره احتمال تجزیه سوریه نیز دامن زده است.

ترکیه؛ حمایت از گروه‌های مخالف و دنبال کردن رویکرد مبتنی بر منافع
قنادباشی در پاسخ به این پرسش که برای ترکیه به عنوان بازیگری که به شکل مستقیم در تحولات کنونی سوریه ایفای نقش کرده چگونه خواهد بود، گفت: ترکیه از زمان جنگ داخلی سوریه به بهانه تهدیدات امنیتی و ابراز نگرانی از فعالیت گروه‌های کُرد، بخش‌هایی از خاک سوریه را در اختیار خود دارد و از گروه‌هایی از معارضان سوری برای رسیدن به اهداف خود در این کشور حمایت تسلیحاتی می‌کند. اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه نشان داده همواره نگاه منفعت‌طلبانه‌ای در زمینه سیاست خارجی دارد و در رابطه با سوریه نیز به دنبال تأمین شدن منافع حداکثری خود است.
وی ادامه داد: البته اظهارات مقامات آنکارا ازجمله هاکان فیدان، وزیر خارجه این کشور نیز نشان‌دهنده این مسئله است که آنکارا دست‌کم در ظاهر از شکل‌گیری دولتی متمرکز در سوریه حمایت می‌کند، اما به این شرط که خواسته‌های ترکیه را بپذیرد و دغدغه‌های این کشور را تأمین کند. با این حال، ترکیه در سال‌های اخیر نشان داده در صورت برآورده نشدن چنین خواسته‌ای تلاش خواهد کرد از طریق ایجاد یک منطقه حائل و حمایت از گروه‌های نزدیک به خود، حوزه نفوذی برای خودش دست و پا کند. بی‌تردید برای هر کشوری ثبات سیاسی در کشور همسایه بسیار حائز اهمیت خواهد بود، اما با توجه به سابقه عثمانی‌گرایی و پس از آن پانترکسیم، به هیچ وجه دور از ذهن نیست شاهد طرح ادعای مرزی و ارضی ترکیه و حمایت از طرح‌های تجزیه‌طلبانه در قبال سوریه از سوی آنکارا باشیم.

عراق و اردن نگران از سرایت آشوب و تروریسم
قنادباشی در پاسخ به این پرسش که تحولات کنونی در سوریه می‌تواند چه تأثیری بر عراق و اردن داشته باشد نیز تصریح کرد: بی شک بغداد با وسواس بیشتری تحولات اخیر در سوریه را دنبال می‌کند؛ چرا که این کشور پیش از این، تجربه فعالیت گروه‌های تروریستی مثل داعش را داشته است و حتی در کنار سوریه با این گروه تروریستی جنگیده و همچنان با هسته‌های گروه‌های افراطی همچون داعش در داخل خاک خود مبارزه می‌کند. مسلم است بغداد از اتفاقات کنونی در سوریه نگران است و این نگرانی هم ناشی از احتمال تسری دومینووار تحولات سوریه به خاک عراق است. همان‌طور که گفته شد عراق هنوز با گروه‌های افراطی و هسته‌های به‌جا مانده از داعش در داخل خاک خود مبارزه می‌کند و شرایط کنونی در سوریه به احتمال زیاد می‌تواند عامل محرکی برای این گروه‌های تندرو در خاک عراق باشد.کارشناس مسائل منطقه با بیان اینکه برای اردن نیز شرایط تقریباً مشابه است، عنوان کرد: اردن به دلیل داشتن مرزهای مشترک میان دو کشور و همچنین تجربه بهار عربی در کشورهای منطقه، همواره نگران فعالیت گروه‌های مشابه در کشورهای منطقه به‌خصوص کشورهای همسایه است و بنابراین برای اردن تثبیت وضعیت سوریه موضوع بسیار مهمی است.

روسیه و تلاش برای حفظ موقعیت تاریخی در سوریه
کارشناس مسائل منطقه در ادامه با اشاره به نقش روسیه به عنوان یکی از بازیگران تأثیرگذار در سوریه، تأکید کرد: سوریه از سال‌های گذشته به عنوان یکی از حوزه‌های نفوذ روسیه در منطقه به حساب می‌آید و بی‌تردید جایگاه مهمی در سیاست خارجی مسکو ایفا می‌کند. بنابراین باوجود اتفاقات اخیر، مسکو تلاش خواهد کرد حضور خود را در سوریه تضمین کند و به اصطلاح تلاش خواهد کرد جاپای قدیمی خود را در سوریه حفظ کند. درواقع برای روسیه که درگیری روشنی با ناتو و غرب دارد بسیار مهم است دولت آینده دمشق تحت سلطه و گوش به فرمان آمریکا و ناتو نباشد، بنابراین تلاش خواهد کرد پایگاه‌های خود را در شهر‌های لاذقیه و طرطوس حفظ کند.

روابط دیرینه ایران و سوریه و آینده محور مقاومت
قنادباشی در پاسخ به این پرسش که شرایط کنونی سوریه چه پیامدهایی برای ایران به عنوان مغز متفکر محور مقاومت و یکی از تأثیرگذارترین بازیگران منطقه در پی خواهد داشت و شرایط مطلوب برای تهران در آینده سوریه چگونه تأمین خواهد شد، گفت: همان‌طور که گفته شد، آینده سوریه به عنوان کشوری با سابقه دوستی دیرینه و همراه در محور مقاومت برای ایران بسیار حائز اهمیت است. قطعاً مطلوب ایران حضور یک ساختار سیاسی متمرکز و ادامه حضور سوریه در محور مقاومت است؛ اینکه با توجه به شرایط کنونی، ادامه حضور سوریه در محور مقاومت امکان‌پذیر خواهد بود یا نه باید بگوییم بله این موضوع برخلاف تعبیر برخی تحلیلگران، امکان‌پذیر خواهد بود.
وی با مشابه دانستن شرایط کنونی سوریه با شرایط بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان، تصریح کرد: همان‌طور که تهران توانسته‌ روابط مناسبی با طالبان برقرار کند توان برقراری روابط مناسبی با گروه‌های مخالف سوری را هم دارد که در حال حاضر قدرت را در سوریه در اختیار دارند و در این میان پیدا کردن منافع مشترک با آن‌ها و رسیدن به یک درک مشترک حائز اهمیت خواهد بود.

سوریه وارد دالان تاریکی خواهد شد؟
کارشناس مسائل منطقه در پایان با بیان این موضوع که قطعاً حضور یک قدرت متمرکز و یک ساختار سیاسی یکپارچه در سوریه می‌تواند تضمین‌کننده امنیت در منطقه باشد و از این رو مطلوب تمام قدرت‌ها و بازیگران منطقه‌ای خواهد بود، افزود: اما در عین حال شرایط کنونی در سوریه و تقابل منافع میان برخی بازیگران از یک طرف و درگیری‌های داخلی احتمالی میان گروه‌های معارض سوری از سوی دیگر، ممکن است سوریه را به دالانی سرشار از تاریکی رهنمون کند.

خبرنگار: سید احمد موسوی

برچسب ها :
ارسال دیدگاه