زاینده‌رود با بازگشایی مقطعی جان نمی‌گیرد، جان می‌دهد

نظر کارشناسان درباره رهاسازی آب 

زاینده‌رود با بازگشایی مقطعی جان نمی‌گیرد، جان می‌دهد

«زاینده‌رود» زرینه‌رود و یا زنده رود نام‌های آشنای یکی از بزرگ‌ترین و پرآب‌ترین رودخانه‌های مرکز ایران است که میلیون‌ها سال از سرچشمه تا تالاب بین‌المللی گاوخونی جریانی دائمی داشته و در فصول و ماه‌های پربارش، آب فراوانی را به‌صورت سیلابی وارد تالاب گاوخونی کرده و ضمن سیراب سازی این حوضه، خوان گسترده‌ای برای انواع جانداران، زیست‌مندان و انسان‌ها فراهم می‌کرده است.


 این رودخانه در مسیر طبیعی خود از دیرباز رگ حیاتی و عامل اصلی سرسبزی و حاصل‌خیزی اراضی کشاورزی بوده اما بیش از دو دهه سوءمدیریت آبی و تصمیمات غیرکارشناسانه در این حوضه، حیات تاریخی و زیستی اصفهان را تحت‌تأثیر قرار داده است.
  
 یک مویز و چهل قلندر
 یکی از مشکلات این رودخانه استقرار صنایع آب‌بر است که به مرور زمان نبض این جریان حیات را کند کرده است.
 متأسفانه صنایع آب‌بر کوچک و بزرگ به‌جای اینکه در کنار منابع آبی پایدار برپا شوند در شعاع کمتر از ۵۰ کیلومتری شهرها ایجاد شدند و براین‌اساس منابع آبی اطراف آن‌ها جوابگوی نیاز نیست.
 اصفهان با بیش از ۹ هزار واحد صنعتی و بزرگ‌ترین کارخانه‌ها از جمله فولاد مبارکه، ذوب‌آهن و غیره، بر اساس آخرین سرشماری مرکز آمار ایران، در جایگاه سوم صنایع کشور قرار دارد.
 بر اساس آمارهای شرکت شهرک‌های صنعتی استان اصفهان، بیش از ۴۳۰ شهرک، ناحیه صنعتی یا واحد کارگاهی در این استان مستقر است که بخش زیادی از آن در حوضه آبریز زاینده‌رود قرار دارد یا در نزدیکی آن ساخته شده است.
 اگرچه ممکن است از میزان مصرف آب همه این واحدها دقیقاً اطلاعی در دسترس نباشد؛ اما احداث بخش عمده‌ای از این واحدها در جوار حوضه آبریز زاینده‌رود یا در نزدیک آن، به‌وضوح نشانگر وابستگی این صنایع به آب است.
 در این میان البته بخش کشاورزی هم سهم زیادی در هدررفت آب دارد که باید به آن هم توجه ویژه شود که با خشکسالی‌های متوالی دهه‌های اخیر و کمبود آب در اصفهان ضرورت اصلاح الگوی کشت و استفاده از فناوری‌های پیشرفته آبیاری برای نجات کشاورزی نصف‌جهان امری اجتناب‌ناپذیر تلقی می‌شود که باوجود تصویب لایحه الگوی کشت در یک دهه گذشته و بلاتکلیفی اجرای آن، طی سال‌های اخیر موضوع الگوی کشت یکی از چالش‌برانگیزترین مباحث در حوزه کشاورزی بوده است.
 یکی دیگر از موضوعاتی که موجب تسریع روند خشکی زاینده‌رود شده کاشت بی‌برنامه درخت‌های هلو، بادام و گردو در ارتفاعات بالادست رودخانه در دولت‌های پیشین است.
  
 اکوسیستم جان می‌دهد
 عضو هیئت‌علمی دانشگاه صنعتی اصفهان با بیان اینکه باز و بسته‌شدن رودخانه زیستمندان و موجودات زنده زاینده‌رود را نابود کرده است دراین‌رابطه عنوان می‌کند: بازگشایی مقطعی زاینده‌رود، اکوسیستم رودخانه را نیمه‌جان نگه می‌دارد.
 دکتر مهدی بصیری با اشاره به اینکه قریب به دو دهه از خشک‌شدن رودخانه زاینده‌رود می‌گذرد اظهار می‌کند: بیشتر چاه‌های اطراف رودخانه که از آب آن تغذیه می‌شد طی این سال‌ها برای تأمین آب شرب شهر اصفهان، شهرهای حاشیه زاینده‌رود و فضای سبز شهری خالی شده است.
 وی با بیان اینکه در بالادست، حقابه کشاورزان پایین‌دست را به طور غیرقانونی استفاده می‌کنند یادآور می‌شود: این در حالی است که بر اثر تصمیمات اشتباه و همچنین تصویب قانون استانی شدن آب از سال ۱۳۸۴ نه‌تنها زاینده‌رود که همه رودهای ایران دچار خسارت شده‌اند.
 این استاد دانشگاه منابع طبیعی با اشاره به اینکه به‌هرحال باز و بسته شدن‌های مقطعی آب درست نیست اعتقاد دارد: تا ۲۰ سال پیش هر سال حدود ۹ ماه برای انواع کشاورزی آب در رودخانه جریان داشت، آب را از اواخر اسفندماه تا پایان آذرماه سال بعد برای کشاورزی رهاسازی می‌کردند و زاینده‌رود از قلب شهر می‌گذشت؛ بنابراین فضای سبز و چاه‌های اطراف رودخانه نیز تغذیه می‌شد.
 وی می‌گوید: از هنگامی که آب‌فروشی کردند و برای توسعه باغات در ارتفاعات و کوه‌ها و پمپاژ آب مجوز دادند و از سوی دیگر وقتی میزان مصارف شهری برای توسعه فضای سبز بالا رفت، تعادل منابع و مصارف در حوضه زاینده‌رود برهم خورد و رودخانه به وضعیت اسفبار کنونی مبتلا شد.
 بصیری معتقد است: متأسفانه نخستین قربانی خشکی زاینده‌رود، تالاب بین‌المللی گاوخونی بود؛ زیرا در آخرین نقطه رودخانه قرار دارد پس از آن روستاها و کشاورزی‌های در مسیر رودخانه و شرق اصفهان تحت‌تأثیر خشکی رودخانه قرار گرفت و بعد زاینده‌رود در قلب شهر اصفهان خشک شد و در نهایت، این خشکی‌ها دامن غرب اصفهان را نیز گرفت.
 وی تصریح می‌کند: همه این مشکلات ناشی از رعایت‌نکردن ظرفیت و توان رودخانه و بارگذاری بیش از حد بر این رودخانه است.
 این استاد دانشگاه خاطرنشان می‌کند: اگر آب زاینده‌رود به مصارف مختلف و بیش از توان اکولوژیکی‌اش از جمله انتقال آب به استان‌های مجاور، حفر و برداشت غیرمجاز از چاه‌های حریم رودخانه نمی‌رسید رودخانه به این روز نمی‌افتاد؛ بنابراین این‌ها باید به رودخانه زاینده‌رود برگردد، در غیر این صورت احیا نمی‌شود.
​​​​​​​
کاهش کسب‌وکار
 علیرضا صادقی دراین‌رابطه به بازار می‌گوید: در طول سال‌های گذشته خشکی زاینده‌رود موجب کاهش محصولات کشاورزی شده است.
 وی می‌افزاید: بسیاری از کشاورزان مجبور به تغییر الگوی کشت خود شده‌اند و برخی از محصولات کم آب بر را جایگزین محصولات پرآب‌بر کرده‌اند.
 وی با بیان اینکه کمبود آب و خشکی سبب کاهش کیفیت محصولات کشاورزی می‌شود ادامه می‌دهد: محصولات باکیفیت پایین‌تر معمولاً باقیمت کمتری فروخته می‌شوند که این موضوع به درآمد کشاورزان آسیب می‌زند.
 صادقی تأکید می‌کند: کمبود آب و خشکی سبب کاهش کیفیت محصولات کشاورزی می‌شود و محصولات باکیفیت پایین‌تر معمولاً باقیمت کمتری فروخته می‌شوند که این موضوع به درآمد کشاورزان آسیب می‌زند.
 وی ابراز می‌کند: مشکلات ناشی از خشکی زاینده‌رود سبب افزایش مهاجرت روستاییان به شهرها شده و این امر موجب کاهش نیروی کار در بخش کشاورزی می‌شود.
 این کارشناس اقتصادی تصریح می‌کند: چند روزی است زاینده‌رود بازگشایی شده است. موضوعی که به‌خودی‌خود برای محیط‌زیست و حیات این رودخانه بسیار خطرآفرین است.
 وی بیان می‌کند: باتوجه‌به موقعیت رودخانه که کمتر از یک ماه در سال بازگشایی می‌شود باید به این نکته اشاره کنیم که خشکی زاینده‌رود یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی اصفهان است به‌نوعی که امسال باتوجه‌به میزان آب تخصیصی کشاورزان اصفهان حتی کمتر از ۵۰ درصد نسبت به سال گذشته کشت کردند و این در شرایطی است که ۲۰ سال است هیچ نوع کشت ۱۰۰ درصدی نداشتند.
 وی عنوان می‌کند: جای تردید نیست که برای حفظ و توسعه کشاورزی در این استان، نیاز به مدیریت صحیح منابع آبی و اجرای طرح‌های آبیاری مدرن وجود دارد و برنامه‌ریزی برای تنوع‌بخشی به محصولات و افزایش بهره‌وری می‌تواند به تقویت موقعیت اصفهان در زمینه صادرات کشاورزی کمک کند.
  
 حق زاینده‌رود را بدهیم
در همین راستا یک فعال محیط‌زیست و پژوهشگر حوزه آب می‌گوید: باز و بسته‌شدن مکرر و مقطعی زاینده‌رود به معنی نادیده‌گرفتن حق حیات این رودخانه است درحالی‌که باید جریان آب در آن حتی با مقدار کم، پایدار و دائمی باشد.
حشمت‌الله انتخابی تأکید می‌کند: زاینده‌رود، رگ حیات اصفهان و فلات مرکزی کشور بوده و تمدن بزرگی در کنار آن از سال‌های دور شکل‌گرفته است؛ بنابراین این رودخا��ه، حق حیات دارد و این حق باید رعایت شود. وی اظهار می‌کند: این مایه تعجب است که چرا عده‌ای برای این رودخانه هیچ حقی قائل نیستند، البته منظور از این حق، حقابه محیط زیستی یا کشاورزی نیست؛ بلکه حق حیات خود رودخانه است. 
عضو جمعیت دوستداران محیط‌زیست اصفهان با اشاره به باز و بسته‌شدن چندباره رودخانه زاینده‌رود بیان می‌کند: حیات میلیاردها زیست‌مند از کف رودخانه گرفته تا آبزیان، پرندگان، گیاهان و انسان‌ها به جاری بودن آب در زاینده‌رود وابسته است؛ بنابراین جریان مقطعی آب در بستر این رودخانه نشان می‌دهد که هیچ حقی برای آن قائل نیستند.

برچسب ها :
ارسال دیدگاه