افقگشایی روایت مقاومت در جهان روایتها محمدجواد استادی
پژوهشگر مطالعات فرهنگی
در جهان کنونی با همه پیچیدگیها، تعارضها و کشمکشهای فراوانش، تنها زمانی میتوان بر دیگران تأثیر گذارده و نقش هدایتگر مبتنی بر قدرت را ایفا نمود که در جایگاه راهبری و کنترل افکار عمومی قرار گیریم. ساخت انگارههای عمومی در جهان اساسیترین هدف و اصلی است که قدرتها و یا هر ایدئولوژی آن را پیگیری میکنند. امروز «روایت» مهمترین ابزار برای تحقق این امر مهم است. از این رو میتوان گفت جهان کنونی، جهان روایتهاست. امروز روایتی که بر دیگر روایتها غلبه و با تودههای گسترده مردم ارتباط برقرار کند روایت غالب خواهد بود و این روایت افکار و نگرهها را بر اساس اهداف و نگاههای صاحب روایت، شکل میدهد. مروری بر تاریخ استعمار و جریانهای بهرهکش نشان میدهد ایشان همواره از عنصر فرهنگ و ابزار روایت به عنوان بستری زمینهای برای گسترش اهداف و برنامههای خویش بهره بردهاند.
«مقاومت» کلانمفهومی است که امید آزادگان و افقگشای حرکت ایشان در راستای رهایی از بندهاست. به همین خاطر است که همواره مستکبران کوشیدهاند مفهوم مقاومت را تقلیل داده و از آن تصویری معکوس و مبتنی بر خشونت ارائه دهند.
در این میان چنانچه اشاره شد بهترین بستر برای تبیین مفهوم مقاومت و توسعه و گسترش معنایی آن، بهرهمندی از روایت و قالبهای متنوع آن است. در میان همه قالبهای روایت مدرن، رمان و ادبیات داستانی به دلیل ویژگیهای متعدد از جمله برخورداری از زبان حسآمیز، عمومی بودن، در دسترس بودن، جذابیت، قصهبنیاد بودن و مواردی از این دست بهترین ابزار برای انتقال معناست. اکنون که یکی از چهرههای تابناک مقاومت یحیی سنوار به شهادت رسیده، فرصتی برای واکاوی ابعاد پوشیدهتر این شخصیت است. در کنار همه وجوه شخصیتی سنوار از جمله سیاستورزی، رشادت، شجاعت و امثال آن، توجه و دریافت دقیق او از اهمیت روایت قابل توجه است. یحیی سنوار در طول دورانی که در اسارت رژیم جعلی صهیونیستی بود اقدام به نگارش رمان مهمی به نام «خار و میخک» آن هم به زبان عبری کرد. سنوار به خوبی دریافته بود برای انتقال معنای مقاومت و بازتاب ملموس و قابل درک آنچه بر ملت مظلوم فلسطین گذشته و میگذرد باید از زبان داستان بهره برد. سنوار در این رمان به بهانه روایت زندگی جوانی فلسطینی به نام احمد که در مسیر آزادی مبارزه میکند تصویری دقیق از زندگی جامعه فلسطین و نوع مبارزه آنها برای دست یافتن به استقلال ارائه میکند. یکی از مهمترین ویژگیهای این رمان که با استقبال منتقدان ادبی نیز روبهرو شده ارائه تصویر واقعگرایانه از زیست معاصر و روزمره در فلسطین است. شاید بتوان گفت «خار و میخک» حکم یک سند تاریخی البته در زبان ادبی را دارد. میتوان مدعی شد خواننده این رمان از منظر تاریخی و اجتماعی با آنچه در سالیان گذشته بر فلسطینیان گذشته آشنا میشود و از ارجاعات تاریخی دقیق بهرهمند است.
سنوار زبانی ساده و روان را برای روایت داستان خویش انتخاب کرده و این زبان امکان برقراری رابطه با طیف وسیع مخاطبان از فرهنگهای گوناگون را مییابد. از دیگر نقاط قوت این رمان، طرح مسئله مهم فرهنگ فلسطین است. شاید به دلیل شرایط سختی که در همه این سالیان بر فلسطینیان گذشته کمتر به عناصر فرهنگی ایشان توجه شده باشد. خار و میخک با جزئیاتی ارزشمند و جذاب، آداب و رسوم فلسطینیان را بازتاب داده و فرهنگ غنی این سرزمین را به جهانیان معرفی میکند. برخی این رمان را عاملی الهامبخش برای آزادیخواهان و ورود ایشان به عرصه مبارزه و ظلمستیزی میدانند. با مروری بر بررسی نشریات ادبی جهان درباره این رمان ویژگیهای مهمی پدیدار میشود. روایت ملموس و صادقانه، توجه جدی به مسئله نمادپردازی، تقویت ادبیات مقاومت در تراز جهانی، مسئلهشناسی و تصویرسازی از جمله مهمترین این موارد است. اوج نمادپردازی در نام این رمان هویداست، خار نشان سختی و رنج و میخک نماد شادی و امید است. سنوار میخواهد در این رمان تضاد میان رنج و امید در زندگی فلسطینیان را نشان دهد.
سنوار در خار و میخک میگوید در سختترین شرایط نیز میتوان به امید آیندهای پیروز و روشن زندگی کرد. حماس نمونه اعلای این تفکر است که عینیت یافته است. زندگی یحیی سنوار و شهادت حماسی او خود نشان از امکان زندگی آزادیخواهانه و سربلند در عین سختی و محدودیت است. امید است به زودی ترجمه این رمان منتشر و در اختیار همه علاقهمندان قرار گیرد.
برچسب ها :
ارسال دیدگاه