این لقب می‌تواند به خاطر ویژگی‌های والای شخصیتی، صداقت و راست‌گویی در گفتار و کردار امام رضا(ع) به ایشان اعطا شده باشد. امام رضا(ع) نه تنها در محافل علمی و دینی به عنوان فردی راستگو و دانشمند شناخته شده بود، بلکه با رعایت اصول اخلاقی و رفتار مناسب، توجه و احترام زیادی در میان همه مردم زمان خود کسب کرده بود.
توفیق پیدا کردیم چهارشنبه هر هفته، خوانندگان عزیز را میهمان شرح یکی از القاب مبارک امام رضا(ع) کرده و در گفت‌وگو با علما و اندیشمندان حوزه و دانشگاه، از جام معارف ناب رضوی، جان تشنه خویش را سیراب کنیم. این هفته در محضر استاد ارجمند حوزه حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی مسعودی، از شرح لقب زیبای «صدیق» بهره‌مند خواهیم شد؛ به امید آنکه گامی در راستای افزایش معرفت خود نسبت به آن امام همام برداریم.

«صدیق» از القابی است که حضرت رضا(ع) به آن ملقب شده‌اند. درباره ریشه این لقب و معنای آن توضیح بفرمایید.
از القاب‌ بسیار دلنشین و کاربردی امام رضا(ع) «صدیق» است. دانشمند و محدث عالی‌قدر ابن‌شهرآشوب در کتاب شریف و ارزشمند مناقب، این لقب مبارک را از القاب آن حضرت شمرده است. واژه «صدیق» در لغت به معنی بسیار راستگو یا کسی که در صداقت و راست‌گویی به حد کمال رسیده باشد، آمده است.
مقام صدیقین مقامی بسیار والا و بی‌نظیر است. صدیقین دارای چنان جایگاه بالایی هستند که در آیه۶۹ سوره نسا «وَمَن یُطِعِ الله وَالرَّسُولَ فَأُوْلَئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللهُ عَلَیْهِم مِّنَ النَّبِیِّینَ وَالصِّدِّیقِینَ وَالشُّهَدَاء وَالصَّالِحِینَ وَحَسُنَ أُولَئِکَ رَفِیقًا، و کسانى که از خدا و پیامبر اطاعت کنند در زمره کسانى خواهند بود که خدا ایشان را گرامى داشته، یعنى با پیامبران و راستان و شهیدان و شایستگان‌اند و آنان چه نیکو همدمان‌اند» نام آن‌ها پس از نام پیامبران خداوند آمده است.
امام رضا(ع) به‌خاطر ویژگی‌های والای شخصیتی، صداقت و راست‌گویی در گفتار و کردار به این لقب معروف شده‌اند. آن حضرت(ع) نه تنها در محافل علمی و دینی به عنوان فردی راستگو و دانشمند شناخته شده بودند، بلکه با رعایت اصول اخلاقی و رفتار مناسب، توجه و احترام زیادی در میان همه مردم زمان خود و پیروان دیگر ادیان و مذاهب کسب کرده بودند.

لطفاً چند نمونه از بروز این لقب در سیره امام رضا(ع) را بگویید.
در سیره امام رضا(ع)، نمونه‌های متعددی از صداقت و راست‌گویی که نشانه بارز «صدیق بودن» ایشان است، مشاهده می‌شود.
یکی از این نمونه‌ها مناظرات علمی حضرت(ع) است. امام رضا(ع) در جلسات متعددی با دانشمندان و علمای ادیان مختلف به مباحثه می‌پرداخت و در آن جلسات، همواره بر حقیقت‌های علمی و دینی تأکید می‌کرد. صداقت در بیان حقایق و استفاده نکردن از کذب برای پیروزی در بحث‌ها، بارزترین شاخصه ایشان در این جلسات بود. به صدیق بودن امام رضا(ع) در نصیحت به مأمون نیز می‌توان اشاره کرد. با اینکه مأمون ایشان را برای مقاصد سیاسی به خراسان دعوت کرده بود، اما امام رضا(ع) با صداقت کامل و بدون در نظر گرفتن منافع شخصی، او را به رعایت عدالت و تقوای الهی نصیحت می‌کرد و این، نشان از صدق و صفای باطنی آن حضرت داشت.
در سیره امام رضا(ع) شفافیت در مسئولیت‌ها به‌وضوح دیده می‌شد. وقتی مأمون به اجبار، مقام ولایتعهدی را به آن حضرت(ع) تحمیل کرد، امام رضا(ع) با صداقت کامل، دلیل این پذیرش سیاسی را برای مردم توضیح داد و همواره اصرار داشت مردم بدانند این تصمیم به خواست و اراده شخصی حضرت نبوده است. ایشان در رفتار خود با مردم نیز صدیق بود. امام رضا(ع) در برخوردهای روزمره با مردم، همواره با صداقت و صراحت رفتار می‌کرد و در پاسخ به سؤالات و مشکلات مردم، پاسخ‌هایی مطابق با واقعیت و حقایق دینی ارائه می‌داد. این‌ها تنها چند نمونه بود که به‌خوبی نشان می‌دهد «صدیق ‌بودن» بخشی عمیق و جدایی‌ناپذیر از شخصیت و سیره امام رضا(ع) است که نه تنها در گفتار، بلکه در کردار ایشان نیز به‌وضوح نمایان بود.

به نظر شما راز تشابه این لقب حضرت(ع) با پیامبر خدا حضرت یوسف صدیق(ع) در چیست؟
در این باره می‌توان گفت همان‌گونه که یوسف صدیق(ع) در کشور مصر با ولایت خودش کشوری را از قحطی و بیچارگی نجات داد، امام رضا(ع) نیز در دوران خود، امت آسیب‌دیده اسلامی را در عرصه قحطی هدایتی، واقعاً نجات داده و از هدایت بهره‌مند کرد.
از همین رو، وجه تشابه یوسف نبی(ع) در عرصه اقتصادی و این یوسف یعنی ثامن‌الحجج(ع) در عرصه هدایتی و راهنمایی است. در عصر پس از شهادت امام کاظم(ع) که برخی واقفیه شدند، امام رضا(ع) در حالی که از مدینه به خراسان تبعید شده بود، توانست با درایت و مدیریت در برابر ابرقدرتی مانند مأمون که خلیفه دانشمندی بود، شیعه را حفظ و مردم را هدایت کند.

ما شیعیان چه درسی می‌توانیم از این لقب حضرت بگیریم؟
لقب «صدیق» پیام‌رسان اهمیت والای اخلاقی، انسانی و مذهبی است که شیعیان باید در هر جنبه‌ای از زندگی خود از آن بهره‌برداری کنند. این لقب امام رضا(ع)، حامل پیام‌ها و تعالیم مهمی است؛ از جمله اینکه شیعیان باید با پیروی از سیره امام رضا(ع) همواره در زندگی خود صداقت را رعایت کرده و جز راست نگویند که «النجاة فی الصدق» یعنی تنها راه نجات و رهایی، صدق و راست‌گویی است. این صفت و ویژگی باید در همه ابعاد، در برخورد با خانواده و فرزندان، دوستان و همسایگان، در برخورد با آحاد جامعه اسلامی و پیروان دیگر ادیان و مذاهب و در برخورد با دشمنان رعایت شود.
مبادا انسان و کسی که ادعای پیروی از امام رضا(ع) را دارد، در کسب‌وکار یا در برخورد با دوستان و آشنایان، راه دروغ و ناراستی پیش گیرد که جز رسوایی دنیا و آخرت برای خود نخواهد دید. ان‌شاء‎‌الله همه شیعیان آن حضرت در صدق و راست‌گویی، سرآمد و اسوه دیگر مردمان باشند.

خبرنگار: مریم احمدی شیروان