در کنار پروژه انتقال آب از مسیر جنوب، گاهی از پروژه‌های انتقال آب از بخش‌های شمالی سخن به میان می‌آید که از جمله آن می‌توان از پروژه انتقال آب از تاجیکستان یاد کرد که در یکی دو روز اخیر استاندار تازه معرفی شده خراسان رضوی در گفت‌وگو با قدس خراسان و رئیس مجلس شورای اسلامی در سفر به تاجیکستان از آن یاد کرده‌اند.
محمدباقر قالیباف که در صدر هیئتی پارلمانی به تاجیکستان سفر کرده است، صبح پنجشنبه ۱۹ مهر ۱۴۰۳ در محل سرای حکومتی دوشنبه در دیدار دوجانبه‌ای با «رستم امامعلی» رئیس مجلس ملی و هیئت همراه این کشور گفت: «ما می‌توانیم از ذخایر آبی تاجیکستان برای بخش‌های شرقی ایران که نیازمند آب هستند، استفاده کنیم».

پروژه‌ای با قدمت 22 سال
پروژه انتقال آب از تاجیکستان، پروژه جدیدی نیست و از حدود 22 سال پیش نمایندگان استان‌های خراسان، سیستان و بلوچستان، کرمان و سمنان به دنبال انتقال آب از تاجیکستان به ایران بودند و این پروژه تا آنجا پیش رفت که مجلس شورای اسلامی برای این کار ردیف تعیین کرد و تعدادی از نمایندگان مجلس به دوشنبه رفتند و با امامعلی رحمان دیدار و گفت‌وگو داشتند.
در ادامه و در سال 1387 در سفر رئیس‌جمهور وقت ایران به تاجیكستان در ملاقات با همتایش امامعلی رحمان، این موضوع مطرح و نخستین سند رسمی به امضا رسید؛ اما از جزئیات این سند خبری منتشر نشد.
نخستین جزئیات این سند در اردیبهشت 1391 در جلسه دهم كمیسیون دولتی اقتصاد و تجارت تاجیكستان و ایران اعلام شد و سند انتقال آب دریاچه سریز تاجیكستان به خراسان ایران عملاً به جریان افتاد. آن زمان ایران پیشنهاد كرده بود در قبال انتقال آب این دریاچه به تاجیكستان، نفت، گاز یا پول پرداخت كند و برهمین اساس ایران متعهد شد یک لوله آب در مسیر 600 كیلومتری از بدخشان تاجیكستان تا ایران را اجرایی کند.
بد نیست بدانیم دریاچه آب شیرین عمیق جهان موسوم به «آب بند سریز» تاجیكستان با 56 كیلومتر مربع مساحت و با ژرفای حدود 500 متر، خود به تنهایی قادر به تأمین آب شرب و انرژی برق آسیای میانه و خاورمیانه است.
براساس برنامه‌ریزی‌ها قرار بود در شروع سال 2013 روزانه یک‌میلیارد مترمكعب آب آشامیدنی به ایران منتقل شود كه این امر هنوز تحقق نیافته و اخبار منتشر شده در سال‌های 93 و 94 حکایت از توقف این پروژه دارند. 
درخصوص اینکه چرا این طرح متوقف شده است، دلایل دقیقی عنوان نشده؛ اما در دوره‌ای سردی روابط سیاسی میان دو کشور حاکم شد به طوری که در خبرها آمده از سال 2013 و پس از آن که دوره سفارت شعردوست (سفیر سابق ایران) و حاتم‌اف (سفیر تاجیکستان) به اتمام رسید، هر دو کشور برای مدت حدود یک سال سفیری معرفی نکردند و از همان زمان بود که زمزمه‌هایی در مورد سردی روابط دو کشور مطرح شد؛ اما سرانجام در سال 2014 تهران و دوشنبه سفرای خود را تعیین کردند. در ادامه هم کارشناسان، دخالت اسرائیل را در سردی روابط ایران و تاجیکستان بی‌تأثیر ندانستند که سبب شد بسیاری از مراکز ایرانی در تاجیکستان به تعطیلی کشیده شوند.
به نظر می‌رسد آنچه امروز موجب شده بار دیگر روابط دو کشور به سمت بهبود برود، آغاز سفرهای رؤسای جمهور ایران و تاجیکستان در دولت‌های دوازدهم و سیزدهم بود به طوری که در سه سال اخیر و در دولت سیزدهم به دلایل مختلف و به تعداد پنج بار این دیدارها تکرار شد و حاصل آن، انعقاد تفاهم‌نامه‌های مشترک میان دو کشور ایران و تاجیکستان بود.

جایگاه ششم در جهان از نظر منابع آبی
به صورت کلی در اخبار این دیدارها از پروژه انتقال آب تاجیکستان به ایران یاد نشده؛ اما باید گفت دو مسیر برای انتقال آب از این کشور به ایران درنظر گرفته شده که اولی طی خطوط انتقال از مسیر تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان و دومین مسیر از تاجیکستان و افغانستان به ایران است. تاجیكستان یكی از كشورهای صاحب مقام در منابع و ذخایر آب در منطقه و جهان است که با 143 هزار كیلومترمربع مساحت، 64 درصد منابع آبی آسیای مركزی را در اختیار دارد و در جهان نیز از این نظر دارای جایگاه ششم است. 
به گفته کارشناسان موافق انتقال آب، هرچند پروژه‌های بازچرخانی و استفاده بهره‌ورانه از آب باید در خراسان رضوی و شهرهای این استان همواره مورد توجه باشد؛ اما به دلیل اینکه فیزیک آب در این منطقه از میان رفته است، آب باید هرچه سریع‌تر از خارج این حوزه به داخل منتقل شود تا هم تغذیه سفره‌های زیرزمینی و جبران کاستی‌ها مد نظر باشد و هم جلو زیان‌های حاصل از خشکسالی در منطقه گرفته شود. 
تاجیکستان همجواری با ایران ندارد؛ اما راه نداشتن آن به آب‌های آزاد یک فرصت برای ایران است. از سوی دیگر به علت کوهستانی بودن، کشور پرآبی محسوب می‌شود و در سال‌های اخیر توانسته با ایجاد سد تا حدودی کنترل آب را بدست بگیرد. با توجه به مشکل کم‌آبی در کشور ما و پیش‌بینی خشکسالی‌های بیشتر، انتقال آب از این کشور به استان‌های شرقی و شمال‌شرقی (خراسان‌های رضوی، شمالی، جنوبی، کرمان و سمنان) در ازای کمک‌های ایران می‌تواند ازجمله همکاری‌های قابل ‌بررسی میان دو کشور باشد.

خبرنگار: طاهره فجرداودلی