​​​​​​​در میان آن‌ها اما برخی هستند که به جز لذت بردن از حال و هوای معنوی حرم، وقتی چشمانشان به خودروهای زائربر و خادمانی می‌افتد که آماده خدمت هستند، لبخندی عمیق‌تر بر صورتشان نقش می‌بندد؛ چرا که دیگر لازم نیست به خاطر گزگز پاها و ناتوانی جسمی‌شان، روی نخستین فرش دورترین صحن بنشینند و می‌توانند تا جایی که می‌شود به ورودی رواق‌ها، پنجره فولاد، سقاخانه و... نزدیک شوند. خادمی که راننده زائربر است، در باب‌الرضا(ع) منتظر تکمیل شدن ظرفیت خودرو است و انتظامات ایستگاه هم با روی خوش، زائران کهنسال و بعضاً خردسال را راهنمایی می‌کنند تا با همراهانشان و به نوبت سوار زائربر شوند. دقایق زیادی طول نمی‌کشد که همه زائران سوار خودرو می‌شوند و خادم راننده هم پس از ذکر یک صلوات دسته‌جمعی به سمت صحن کوثر حرکت می‌کند. اما مسئله آنان که پایشان توانی برای رفتن برایشان فراهم نمی‌کند، به همین جا ختم نمی‌شود. 

اجرای طرح ویژه زیارت «ضریح مطهر رضوی» برای توان‌یابان
حضور از نزدیک در داخل روضه منوره حرم مطهر امام هشتم(ع) و زیارت ضریح مقدس و مضجع شریف حضرت رضا(ع) از جمله توفیقات بزرگی است که آرزوی بسیاری از زائران و مجاوران این آستان مبارک و ملکوتی است. شاید شما هم در تشرف به این قطعه از بهشت شاهد ازدحام و حضور انبوه عاشقان و دلدادگانی باشید که تلاش دارند خود را به داخل محدوده روضه منوره رضوی رسانده و از نزدیک ضریح مقدس و مضجع مبارک حضرت امام هشتم(ع) را زیارت کنند که البته با رعایت شرایط و آداب اسلامی زیارت، این حضور توفیق بزرگی برای زائران محسوب می‌شود، اما بسیاری از سالمندان و توان‌یابان به علت ازدحام و حضور انبوه جمعیت و شرایط جسمانی خاص خود و به دلایل گوناگون دیگر نمی‌توانند در شرایط عادی و معمولی و مانند سایر زائران، خود را به داخل روضه منوره و زیارت ضریح مقدس حضرت رضا(ع) برسانند. یکی از اقدام‌های آستان قدس رضوی برای نائل شدن توان‌یابان به فیض حضور در روضه منوره حضرت رضا(ع) و زیارت ضریح مقدس امام هشتم(ع)، اجرای طرحی است به نام «طرح ویژه زیارت توان‌یابان» که با همکاری برخی از خدمه حرم مطهر رضوی (خدام، فراشان، کفشداران و دربانان) و همکاری سایر قسمت‌های دیگر در بارگاه مقدس امام هشتم(ع) اجرا می‌شود.
در این طرح، سالمندان و توان‌یابان (زن و مرد) مطابق هماهنگی‌های انجام شده توسط خدمه حرم مطهر رضوی و با صندلی چرخدار از محل شبستان علوی در مسجد جامع گوهرشاد و پس از عبور از رواق دارالسیاده حرم مطهر به داخل روضه منوره و قسمت بالاسر مبارک مضجع شریف حضرت رضا(ع) منتقل شده و از نزدیک می‌توانند ضریح مقدس امام هشتم(ع) را زیارت کنند.
بر اساس زمان‌بندی تعیین شده و به منظور رفاه حال توان‌یابان، این طرح در حال حاضر و با توجه به ساعات زمانی و افق شرعی شهر مشهد در سه نوبت صبح (از ساعت 8 تا 30/9)، عصر (از ساعت 14 تا 30/15) و شب (از ساعت30/21 تا 23) در بارگاه مطهر امام رضا(ع) اجرا می‌شود.
با اجرای این طرح بسیاری از سالمندان و توان‌یابان بدون نگرانی از ازدحام جمعیت می‌توانند از فیض زیارت ضریح مقدس حضرت رضا(ع) بهره‌مند شوند. گفتنی است در مناسبت‌های مختلف مذهبی، دینی و ملی و با توجه به ازدحام جمعیت زائران و براساس تصمیم‌های مدیریتی و رفاه حال توان‌یابان ممکن است اجرای این طرح با محدودیت‌هایی مواجه شود. 

از پیش‌بینی کتب ادعیه و زیارت تا برگزاری مراسم
در کنار بسیاری از اقدام‌های آستان قدس رضوی که به منظور ارائه خدمات ویژه برای تسهیل و تسریع در تشرف توان‌یابان، سالمندان و... به منظور زیارت بارگاه مطهر امام هشتم(ع) انجام شده است، می‌توان به پیش‌بینی کتب ادعیه و زیارت ویژه سالمندان و توان‌یابان (روشندلان و...) نیز اشاره کرد.
روشندلان عزیز با توجه به شرایط خاص جسمانی خود نیازمند استفاده از قرآن کریم و کتب ادعیه مخصوص با خط ویژه آنان (خط بریل) بوده تا بتوانند به راحتی از متون و مضامین کتب ادعیه برای زیارت بارگاه مطهر رضوی بهره‌مند شوند. به همین منظور آستان قدس رضوی پیش‌بینی‌هایی را برای رفاه حال این عزیزان به عمل آورده است، به گونه‌ای که توسط بخش خدمات کتب انوار از بخش‌های زیرمجموعه اداره خدمات کفشداری حرم مطهر رضوی، هم اکنون حدود بیش از 2هزار جلد کتاب ویژه (شامل قرآن کریم، مفاتیح و کتب ادعیه و زیارات، نهج‌البلاغه و...) به خط بریل و برای استفاده روشندلان گرامی پیش‌بینی شده است. ضمناً پیش‌بینی قرآن کریم و کتب ادعیه درشت خط برای استفاده سالمندان و افرادی که دچار ضعف بینایی بوده و از قرآن کریم و کتب ادعیه با خط معمولی همچون سایر زائران نمی‌توانند استفاده کنند نیز از دیگر پیش‌بینی‌های انجام شده توسط بخش کتب انوار اداره خدمات کفشداری حرم مطهر رضوی در این زمینه است.
از دیگر خدمات ارائه شده برای توان‌یابان در بارگاه مقدس امام هشتم(ع) می‌توان به اجرای برخی از مراسم ویژه ناشنوایان و کم‌شنوایان با استفاده از افراد مترجم برای این عزیزان و اختصاص رواق و محلی خاص در بارگاه منور امام رضا(ع) مانند رواق مبارکه حضرت زهرا(س) برای اجرای این برنامه‌های زیارتی و دینی ویژه این افراد اشاره کرد.
این خدمات با هماهنگی‌های انجام شده با رابطین این گروه از توان‌یابان و در صورت فراهم بودن شرایط زمانی و مکانی مربوط و در برخی از مناسبت‌های مذهبی، دینی و ملی مانند مراسم شب‌های قدر در ماه مبارک رمضان، مراسم تحویل سال نو در عید نوروز و... ویژه این عزیزان ارائه می‌شود.
همچنین بسیاری از سالمندان و توان‌یابان با توجه به شرایط جسمانی خاص خود و به منظور انجام آداب و مناسک عبادی و زیارتی در بارگاه مطهر حضرت امام هشتم(ع)، نیازمند استفاده از صندلی‌های ویژه هستند. در همین راستا و با توجه به اقدام‌های انجام شده توسط اداره خدمات کفشداری حرم مطهر رضوی هم اکنون حدود 3هزار و 400 «صندلی تاشو» در رواق‌ها و صحن‌های بارگاه مطهر امام هشتم(ع)، بیش از هزار و 400 صندلی ثابت ویژه «نماز خواندن» در رواق‌ها و برخی از صحن‌ها و حدود 100 صندلی ویژه «زیارت» در رواق‌های اطراف روضه منوره حرم مطهر امام رضا(ع) پیش‌بینی شده که توان‌یابان و سالمندان گرامی از این امکانات و خدمات برای انجام آداب زیارت، خواندن نماز و ادعیه و سایر مناسک دینی و عبادی مرتبط با زیارت می‌توانند استفاده کنند.

اقدام‌های عمرانی برای تسهیل زیارت توان‌یابان
از دیگر اقدام‌های آستان قدس رضوی در راستای تسهیل و تسریع زیارت برای سالمندان و توان‌یابان می‌توان به انجام اقدام‌های عمرانی و اصلاحی در مجموعه بارگاه مطهر امام هشتم(ع) بدین منظور اشاره کرد.
اصلاح و بهسازی مسیر تشرف سالمندان و توان‌یابان با حذف برخی از پله‌های سنگی و اصلاح سطوح شیبدار (رمپ‌ها) در برخی از رواق‌ها و صحن‌ها به منظور تسهیل و تسریع تردد توان‌یابانی که از صندلی چرخدار و یا از بعضی از لوازم و اسباب ویژه تردد مانند واکر و عصا استفاده می‌کنند، راه‌اندازی پله برقی و آسانسور در برخی از رواق‌ها و صحن‌ها، استفاده از سطوح شیبدار برقی (رمپ برقی) در برخی از بست‌ها و صحن‌های بارگاه مطهر امام هشتم(ع)، همچنین ایجاد سرویس‌های بهداشتی و وضوخانه ویژه سالمندان، توان‌یابان و... از جمله اقدام‌های عمرانی انجام شده توسط آستان قدس رضوی برای تسهیل و تسریع زیارت ویژه این عزیزان به شمار م��‌آید.

خبرنگار: محمدحسین مروج کاشانی