با این همه «خدابخش حکیمی» خبرنگار تحریریه جوان قدس در مطلبی که «قدس آنلاین» آن را منتشر کرده درباره نخستین صندوق امانات بانکی جهان در شهر یزد، نوشته است.

قلعه، غله و طلا
قلعه «سریزد» در ۲۰ کیلومتری استان یزد، منطقه مهریز و در قلب آن یعنی روستای سریزد واقع شده است. قدمت روستا گویا به پیش از اسلام و به اوایل دوره ساسانیان برمی‌گردد. خیلی از باستان‌شناسان هم معتقدند یزد از نخستین مناطقی بوده که ایرانیان باستان در آن ساکن شده‌اند. 
نکته جالب درباره قلعه تاریخی این روستا این است که یکی از کهن‌ترین و بزرگ‌ترین صندوق‌های امانات بانکی ایران و جهان بوده‌ است! یعنی قدمت این قلعه تاریخی به قرن ۳ تا ۷ میلادی می‌رسد و صندوق امانات بانکی آن حداقل هزارو700 سال سابقه دارد. در بخشی از قلعه، طلا و جواهرات و... مردم در مواقع خطر نگهداری می‌شد تا از غارت و دستبرد در امان بماند. مثل همه قلعه‌ها اطراف این بنا را خندقی به عرض تقریباً ۶ متر و عمق ۳ تا ۴ متر احاطه کرده که اولین لایه دفاعی قلعه محسوب می‌شده ‌است. البته غیر از سپردن دارایی، قلعه سریزد برای مردم منطقه دو ویژگی و کاربرد بزرگ دیگر هم داشت. نخست اینکه با توجه به فضای زیادی که دارد می‌توانسته مکان مناسبی برای انبار کردن غلات و مواد غذایی باشد و دوم، به دلیل ساختار لایه‌ای‌ اتاق‌ها و حفره‌های این قلعه ساکنانش می‌توانستند از مواد و اجناس آسیب‌پذیر خود در شرایط مختلف آب و هوایی مراقبت کنند.

خیلی امن و امان
قلعه سریزد سه طبقه و ۴۶۸ حفره حجره‌مانند، ساخته شده از خشت و گل دارد و در آن مصالح دیگر رایج در آن زمان هم به کار رفته است. در بخش‌های مختلف قلعه تزئینات هم وجود دارد. در برخی دالان‌ها، قسمت‌هایی در دو طرف تعبیه شده که در و کلید داشته و بی‌شک اشیای گرانبها در آن‌ها نگهداری یا ذخیره‌سازی می‌شده است. این بخش‌های قلعه از دو دیوار متحدالمرکز تودرتو با برج‌هایی بلند و تسخیرناپذیر ساخته شده است.
دژ «سریزد» بیشتر از یک در و دروازه داشته است که یکی از آن‌ها اصلی و دو در دیگر پشتیبان بوده‌اند. در اصلی به صورت متحرک بوده و به وسیله طناب و قرقره‌هایی از سمت پایین به بالا باز و بسته می‌شده‌ است. اگر زمانی با هجوم دشمن درِ اصلی شکسته می‌شد، درِ بعدی قلعه بسته می‌شد تا دشمن نتواند به بخش‌های اصلی و مرکزی قلعه راه پیدا کند. 
بنای کلی قلعه دارای پلانی مستطیل شکل با حصار در اطراف آن است که ابعادی با حدود ۷۴ در ۶۲ متر دارد. در اطراف قلعه می‌توانید برج و باروهایی را مشاهده کنید که دارای سه طبقه هستند و برای نگهبانی از آن‌ها استفاده می‌کردند و طبقات با کمک پله‌های مارپیچ به هم متصل می‌شوند. در هر طبقه روزنه‌هایی وجود دارد که برای دیده‌بانی و تیراندازی از آن‌ها استفاده می‌کردند. پشت‌بام برج‌ها، دیواری به ارتفاع 5/1 متر دارد که به عنوان جان‌پناه کاربرد داشتند. در زیر دیوار جان‌پناه، سوراخ‌هایی با شیب تند به طرف بیرون ایجاد کرده‌اند که از آنجا برای ریختن خاکستر، شن داغ، آب جوش و قیر مذاب بر سر مهاجمان استفاده می‌کردند.
درهای دوم و سوم ورودی با پوششی از فلز پوشیده شده تا علاوه بر استحکام‌بخشی، قابل سوزاندن توسط دشمن نباشد. 

کوچه‌های تو در تو
 شما در صورت ورود به قلعه پس از عبور از در اصلی به یک هشتی می‌رسید که در آن سه در کوچک‌تر وجود دارد. دو تا از آن‌ها به دو طرف چپ و راست باز می‌شود و به محوطه میان حصار خارجی و دیوار داخلی قلعه که محل نگهداری احشام و چهارپایان و انبارهای علوفه بوده است، راه دارد. در سوم، مقابل دروازه اصلی قرار دارد و به محل مسکونی قلعه می‌رسد. کوچه اصلی داخلی قلعه در امتداد در اصلی و در جهت شمال به جنوب قرار گرفته است و تا انتهای ضلع جنوبی قلعه امتداد دارد. در هر طرف، راست و چپ، 6 کوچه فرعی دیگر دیده می‌شود که طول هر کدام حدود ۵۰ متر است. در طرفین کوچه‌های فرعی، خانه مسکونی افراد قلعه در سه طبقه وجود دارد. در دو طبقه کوچه اصلی دو ردیف پلکان ساخته شده است که خانه‌های ساکنان را با هم مرتبط می‌‌کند. علاوه بر آن در کوچه‌های فرعی نیز پلکان‌هایی برای ایجاد ارتباط میان طبقات وجود دارد. خانه‌های قلعه هر کدام حداکثر دو اتاق دارند و زیربنای آن‌ها بیش از ۳۰ مترمربع نمی‌شود. اتاق‌ها به صورت تودرتو هستند و در اطراف آن‌ها طاقچه‌ها، رف‌ها و در انتهای آن محل‌هایی برای قرار دادن خمره‌های بزرگ به منظور ذخیره کردن مواد غذایی تعبیه شده است. همچنین در سطح اتاق‌های قلعه سوراخ‌هایی برای اختفای خمره‌ها ایجاد کرده بودند.
هفت سال پیش مصادف با ۹ جولای ۲۰۱۷ (۱۸ تیر سال ۱۳۹۶) روز فراموش نشدنی برای مردم شهر یزد و دوستداران میراث فرهنگی بود، چراکه «شهر تاریخی یزد» به عنوان یکی از نخستین شهرهای خشتی دنیا در چهل و یکمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو، پس از گذشت ۹ سال از قرار گرفتن پرونده این شهر تاریخی در فهرست میراث موقت جهانی، به ثبت رسید. اکنون با افتخار شهر تاریخی یزد، به عنوان نخستین شهر تاریخی ایران و بیست ‌و دومین اثر تاریخی کشور در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته است. همین عنوان خودش بیانگر قدمت تاریخی و هنری عظیم این شهر در پرتو وجود بناها و آثار منحصربه‌فردی است که این شهر را به عنوان نخستین شهر خشتی جهان و دومین شهر تاریخی دنیا بعد از ونیز ایتالیا معرفی می‌کند. در این میان ارگی تماشایی بازمانده از دل تاریخ در مجاورت جاده یزد ـ کرمان قرار دارد که آن هم گواهی صادق بر تمدن و فرهنگ والای این دیار کهن است. آخر مطلب این را هم اضافه کنیم که اگر هوای بازدید از این اثر باستانی به سرتان زده، به هوای این نباشید که بتوانید از صندوق امانات بانکی آن هم استفاده کنید، چون اولین صندوق امانات بانکی جهان الان فقط یک اثر باستانی است و امانت قبول نمی‌کند!