قانون هوای پاک در سال 1396 تصویب شد؛ اما از آن زمان وضعیت هوای کشور روز به روز بدتر شده تا جایی که بر اساس آمار، در سال۱۴۰۰ حدود ۲۰هزار و ۸۳۷ نفر به دلیل مواجهه طولانی‌‌مدت با ذرات معلق آلوده‌کننده هوا جان خود را از دست دادند.

بیش از 7 میلیون خودرو فرسوده داریم
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه در این قانون تکالیف اصلی و اثربخش در مسئله آلودگی هوا متوجه چند دستگاه است که باید آن‌ها به وظایف خود عمل کنند، می‌گوید: توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، از رده خارج کردن خودرو‌های فرسوده و ارتقای کیفیت سوخت، چهار موضوع اصلی در آلودگی هواست که پیشرفت زیادی را در این وظایف مشاهده نکرده‌ایم.
داریوش گل‌علیزاده در گفت‌وگو با قدس اضافه می‌کند: مشکل حال حاضر آلودگی هوا در کشور در حوزه منابع متحرک و خودروهای در حال تردد و خودروهایی هستند که از نظر آلایندگی استاندارد لازم را ندارند. بیش از 7میلیون خودرو با سن فرسودگی داریم که استاندارد نیستند و متأسفانه خودروهای پرپیمایش سطح شهر را تشکیل می‌دهند.
وی با بیان اینکه در بحث قانون هوای پاک اولویت اصلی امروز ما نوسازی و از رده خارج کردن این خودروهای فرسوده است، می‌افزاید: خودروهایی که در حال حاضر تولید و یا وارد می‌شوند از طریق آزمایشگاه‌های تشخیص آلایندگی مورد نظارت قرار می‌گیرند تا تولید و ورودشان مطابق استاندارد باشد.
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید: در خودروهای سواری تجهیزاتی مثل کاتالیست، سنسور اکسیژن و مانند این‌ها بیشترین مشکل خودروهای در حال تردد در موضوع آلایندگی هستند. اگر این تجهیزات کارایی خود را از دست بدهند،  به‌ویژه اگر کاتالیست به‌موقع تعویض نشود و یا باز شود، خودرو از حالت استاندارد خارج می‌شود، یعنی این تجهیزات موجب می‌شود خودروها، استاندارد یورو4 و یا یورو5 را بدست بیاورند و در سطوح بالاتر، تجهیزات پیشرفته‌تری میزان آلایندگی و انتشار آلاینده‌ها را از اگزوز به حداقل می‌رساند و یا جلو نشتی بخارات بنزین را بگیرد.
گل‌علیزاده به آلودگی بسیار زیاد در خودروهای دیزلی اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: بیش از 70درصد این خودروها استاندارد نیستند و این درحالی است که آلایندگی این خودروها وابسته به فیلترهایی (دی‌پی‌اف) است که این دوده را جذب می‌کنند و اجازه انتشار دوده را در محیط زیست نمی‌دهند، اگر این تجهیزات هم به‌موقع تعویض نشوند و یا سوخت مناسبی وجود نداشته باشد دچار گرفتگی و عدم کارایی می‌شوند و یا اگر دارنده خودرو این‌ها را باز کند خودرو از حالت استاندارد خارج می‌شود.

اجاره کاتالیست برای گرفتن معاینه فنی!
وی با تأکید براینکه در بحث هوای پاک، خودرو در حال ترددی که در حال تولید آلودگی است برای ما مهم است، می‌افزاید: این خودروهای درحال تردد از طریق معاینه فنی نظارت می‌شوند؛ اما متأسفانه در برخی مواقع حتی اجاره کاتالیست برای گرفتن معاینه فنی هم در آگهی‌های تبلیغاتی دیده می‌شود و یا حتی در خودروهای دیزلی درخصوص فیلترهای جاذب دوده هم این اتفاق در حال افتادن است.   
گل‌علیزاده اظهار می‌کند: ما باید با تبلیغ و نظارت بر مراکز معاینه فنی جلو برخی از انحرافات را بگیریم و به مرور کمی سهل‌گیری‌ها در مراکز معاینه فنی را تغییر دهیم؛ چرا که وقتی این همه خودرو فرسوده داریم اگر نظارت‌ها کمی سختگیرانه‌تر باشد این 6 یا 7 میلیون خودرو نمی‌توانند تردد داشته باشند.
باید به دنبال این باشیم که به مرور خودروها هم از نظر استاندارد کیفیت و هم استاندارد آلایندگی شرایط خوبی داشته باشند. باید نظارت‌ها در این خصوص بالا باشد، چرا که حتی خودروهایی که از نمایندگی خارج می‌شوند هم استانداردهای آلایندگی مناسبی ندارند.
همه دستگاه‌ها باید دست به دست هم دهند تا شرایط تولید را ارتقا دهیم؛ چرا که می‌توانیم با همین داشته‌های خودمان خودروهای بهتر و با استاندارد و ایمنی بالاتری تولید کنیم.
وی می‌افزاید: شرایط کشور درحال حاضر امکان اجرای یورو6  را ندارد؛ البته ما الان به دنبال یورو6 هم نمی‌توانیم باشیم؛ چرا که اگر همین الان یورو4 و یا یورو5 واقعی به‌ویژه برای خودرو‌های درحال تردد اعمال شود، بسیاری از مشکلات آلودگی هوا حل خواهد شد؛ مشکل ما استمرار نداشتن رعایت استانداردهاست.

کمبود منابع مالی برای اجرای قانون هوای پاک
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست به کمبود منابع برای اجرای قانون هوای پاک اشاره می‌کند و می‌افزاید: ما منابع مالی محدودی برای اجرای تکالیف قانون هوای پاک در اختیار داریم و همین منابع محدود را هم باید برای تکالیف اثربخش‌تر بگذاریم؛ تأمین منابع مالی تبدیل به چالش بزرگ اجرای قانون هوای پاک شده، آن هم در وضعیتی که خیلی‌ها تحریم‌ها و ادامه‌دار شدن آن را فراموش کرده‌اند تا دیگر اولویت نباشد.
وی درباره موانع پیش رو در اجرای قانون هوای پاک می‌گوید: بخشی از مشکلاتی که اجرایی نشدن قانون هوای پاک یا ضعف در اجرای آن را به دنبال دارد مربوط به ایرادهایی است که در تعیین تکالیف در این قانون وجود دارد و شاید بخشی نیز مربوط به منطبق نبودن این تکالیف و قانون با ظرفیت‌های کشور است، اما تمام علت عدم تحقق آن، همین عوامل نیست.
گل‌علیزاده ادامه می‌دهد: بسیاری از تکالیفی که در قانون هوای پاک عنوان شده، در قوانین دو دهه گذشته نیز وجود داشت، ازجمله این قوانین می‌توان به قانون توسعه و نوسازی حمل‌ونقل عمومی در مدیریت سوخت اشاره کرد که در صورت اجرا بسیاری از مشکلات در قانون هوای پاک و انباشت تکالیف دیگر وجود نداشت.
وی یکی از مهم‌ترین راهکارهای مؤثر در کاهش آلودگی هوا را توسعه و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی می‌داند و عنوان می‌کند: متأسفانه از 320هزار تاکسی در کشور، نزدیک 20هزار تاکسی فرسوده هستند؛ در حمل‌ونقل عمومی 100درصد مینی‌بوس‌ها و بیش از 80درصد ون‌های درحال پیمایش فرسوده‌اند. همچنین بیش از 70درصد اتوبوس‌ها که مسافران درون‌شهری را جابه‌جا می‌کنند و پرپیمایش هستند از استاندارد لازم برخوردار نیستند و دچار فرسودگی هستند.  
در کلانشهری مانند تهران تعدد خودروهای فرسوده منبع تولید آلودگی هستند، اما باوجود تأکید قانون هوای پاک، خبری از تعویض این خودروها نیست؛ شرایط اقتصادی هم اجازه نمی‌دهد مالکان خودروهای فرسوده برای تعویض قطعات مربوط به انتشار آلاینده اقدام کنند.
گل‌علیزاده به ضرورت اسقاط خودروها در موضوع اجرای قانون هوای پاک اشاره می‌کند و می‌افزاید: یکی از قوانینی که مسکوت مانده بود و دوباره احیا شد این بود که آیین‌نامه مشترکی ایجاد کرده‌ایم که خودروسازان ملزم به ارائه برگه اسقاط خودرو باشند؛ درواقع خودروسازان داخل کشور ملزم هستند برای 25درصد تیراژشان برگه اسقاط بدهند، یعنی برای هر چهار خودرو یک برگه اسقاط باید بدهند.
وی ادامه می‌دهد: در این خصوص آیین‌نامه اجرایی ماده 10 قانون ساماندهی صنعت خودرو مصوب مجلس را با آیین نامه ماده 8 قانون هوای پاک ادغام کردیم؛ چون در آنجا رأی دیوان عدالت اداری مبنی بر سن فرسودگی لغو شده بود و معاینه فنی را ملاک قرار داده بودند که ما این قانون را دوباره احیا کردیم.
اسقاط خودرو شتاب خوبی گرفته است
رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه سال1392 حداکثر اسقاط در یک سال را داشتیم که اسقاط 330هزار دستگاه انجام شد، می‌افزاید: احیای این قانون سبب شد در سال گذشته  75هزار برگه اسقاط صادر شود و در چهار ماهه ابتدای سال حدود 64هزار خودرو اسقاط شده و 118هزار خودرو هم برای اسقاط نام‌نویسی کرده‌اند؛ یعنی این موضوع شتاب خوبی گرفته است.
البته در قانون برنامه هفتم، اداره اسقاط خودرو ملزم شده 500هزار دستگاه خودرو را اسقاط کند. با توجه به این حجم و میزان خودروهای درحال تردد که اسقاطی هستند ما خیلی عقب هستیم، ولی اتفاق رو به جلویی است. اجرای آن ابتدا در کلانشهرها برای حمل‌ونقل عمومی و موتورسیکلت‌هاست که امیدواریم وزارت صمت این اسقاط‌ها را انجام دهد.
وی عنوان می‌کند: بر اساس ماده ۸ قانون هوای پاک و ماده ۱۰ قانون ساماندهی صنعت خودرو، تردد خودروهایی که در سن فرسودگی هستند در داخل شهر ممنوع است؛ اما در ابتدا باید زیرساخت‌ها و تسهیلات را فراهم کنیم و پس از آن نیز پلیس ورود پیدا کند که دیگر خودرویی که به سن فرسودگی رسیده در کلانشهرها تردد نکند.
گل‌علیزاده یکی از منابع اصلی آلایندگی در کلانشهرها را سوخت‌های فسیلی می‌داند که نیروگاه‌های تأمین برق و انرژی از آن‌ها استفاده می‌کنند و می‌گوید: ما از نظر شدت مصرف انرژی در دنیا رتبه یک را داریم؛ انرژی در کشور وابسته به سوخت‌های فسیلی است، اگر بهترین سوخت و بهترین ماشین را هم داشته باشیم باز هم انتشار آلاینده وجود دارد؛ در شهری مانند تهران با این حجم مصرف، اثر تجمعی انتشار آلودگی‌ها در وضعیتی که سکون هوا وجود دارد سبب‌ کاهش کیفیت هوا خواهد شد برای همین به توسعه نیروگاه‌ها با سوخت‌های تجدیدپذیر و البته خودروهای با سوخت‌های پاک 
نیاز داریم.
خبرنگار: مهدی توحیدی