امام رضا(ع) مراسم روز 18 ذیالحجه را چگونه برگزار میکرد؟
شیوهنامه بزرگداشت «غدیر» در سیره رضوی
عید غدیر، عید ولایت در سیره معصومین(ع) جایگاه ویژهای دارد و آن اولیای الهی در بزرگداشت این عید عظیم، صرف نظر از اعمال عبادی، به فعالیتهای اجتماعی و برگزاری جشن و شادمانی هم اهتمام داشتهاند.
دلیل این تکریم و تعظیم البته نیازمند توضیح نیست و همه شما خوانندگان گرامی از آن باخبرید.
ولینعمت ما حضرت امام رضا(ع) نیز چه در ایام حضور در مدینه و چه در چند سال پایانی حیات مبارکشان در مرو، در هر مکان و هر وضعیتی به برگزاری مراسم مربوط به عید غدیر توجه ویژه داشت و روایتهای مربوط به این توجه در کتابهای معتبر حدیثی شیعه وجود دارد که در ادامه به بررسی برخی از آنها خواهیم پرداخت.
گزارش احمد بن محمد بزنطی
احمد بن محمد بن ابینصر بزنطی از یاران مشهور و مورد اعتماد امام رضا(ع) است؛ مرحوم آیتالله العظمی خوئی در «معجم رجال الحدیث» آورده که نام بزنطی در سلسله راویان دستکم 790 حدیث وجود دارد. برخی معتقدند بزنطی اصالتاً ایرانی بوده است. بگذریم، بزنطی در روایتی که شیخ طوسی آن را در جلد ششم «تهذیب الاحکام» ذکر میکند، به جریان برگزاری جشن عید غدیر از سوی امام رضا(ع) میپردازد. ظاهراً این مراسم در زمان حضور آن حضرت در مدینه برگزار شده است. بزنطی میگوید امام(ع) در آن جلسه ضمن بیان روایتی از پدر بزرگوارش، حضرت امام موسی کاظم(ع)، عید غدیر را نزد اهل آسمان مشهورتر از اهل زمین معرفی میکند و پس از سخنرانی نسبتاً مفصلی درباره شأن و جایگاه این روز بزرگ دستور میدهد از حاضران پذیرایی کنند و سپس رو به احمد بن محمد بزنطی میکند و میفرماید: «اى ابن ابى نصر! روز غدیر هر كجا بودى، نزد مزار امیرمؤمنان(ع) حاضر شو كه خداوند در این روز، گناهان 60ساله هر مرد و زن باایمان و مسلمان را مىآمرزد و دو برابر كسانى كه در ماه رمضان و شب قدر و شب عید فطر از آتش رهانیده است، آزاد مىکند و انفاق یک درهم در آن روز به برادران حق آشناى خود، برابر هزار درهم در روزهاى دیگر است. پس در این روز به برادرانت احسان و هر مرد و زن باایمان را در آن، خوشحال كن». طبق آنچه بزنطی روایت کرده است، توصیه امام رضا(ع) برای بهرهمندی از فیض کامل روز عید غدیر، افزون بر برگزاری مراسم جشن و بزرگداشت این روز، اولاً زیارت مرقد مطهر امیرمؤمنان(ع)، ثانیاً انفاق کردن به برادران و خواهران ایمانیِ نیازمند و ثالثاً مهربانی کردن و گرهگشایی از کار مؤمنان است.
گزارش فیّاض بن محمد طوسی
علامه مجلسی در جلد95 کتاب «بحارالانوار» و علامه امینی در جلد نخست کتاب ارجمند «الغدیر» روایت کردهاند فردی به نام فیاض بن محمد طوسی در سال 259ق و در حالی که پا به 90سالگی گذاشته بود، جریان دیدار با حضرت ثامنالحجج(ع) در روز غدیر و شیوه بزرگداشت این روز را از سوی آن حضرت شرح داده است. به نظر میرسد این دیدار در زمان حضور امام رضا(ع) در مرو اتفاق افتاده باشد. فیّاض طوسی چنین نقل کرده است که در روز عید غدیر به محضر آقا امام هشتم(ع) مشرف شده و زمانی نسبتاً طولانی را به همراه جمعی از دوستان نزد امام(ع) مانده است و بعد با تصمیم جمعی از جا برخاسته و اجازه مرخصی خواستهاند. امام رضا(ع) به آنها اجازه رفتن نداده و فرموده است باید همگی غذا را با آن حضرت و در منزل ایشان صرف کنند. فیّاض میگوید: امام(ع) علاوه بر اطعام دوستان خود، برای اهل خانه آنها نیز غذا، لباس، کفش و حتی انگشتر فرستاد. آن حضرت در آن روز وسایل پذیرایی متفاوتی را برای اکرام میهمانانش تدارک دیده بود و آنچه ما شاهد آن بودیم، با روزهای دیگر و مراسمهای غیر از آن کاملاً فرق داشت. امام رضا(ع) نه فقط سر و وضع دوستان، بلکه سر و وضع خدمتکاران را هم مرتب کرده بود و همه آنها لباسهای نو و زیبا بر تن داشتند. پس از پذیرایی و اهدای هدایا، آن حضرت به سخنرانی درباره عظمت روز غدیر و فضیلت و سابقه آن در اسلام پرداخت. طبق گزارش فیاض طوسی، در شیوهنامه ثامنالحجج(ع) برای بزرگداشت عید غدیر، افزون بر مواردی که در گزارش بزنطی از آنها یاد کردیم، اطعام دوستان و آشنایان، اهدای هدایای ویژه به آنها و همچنین سخنرانی و ذکر تاریخ اسلام و واقعه غدیر خم نیز لحاظ میشده است و آن حضرت به این مسائل نیز توجه خاص و ویژه داشتند.
خبرنگار: محمدحسین نیکبخت