کارخانههای روغنکشی هم خوب هم بد
کام تلخ زیتونکاران از فراوری زیتون
فراوری و روغنکشی خانگی زیتون در شهرستان طارم استان زنجان سبب شده سالانه حجم زیادی از پساب آلوده واحدهای صنعتی و خانگی وارد محیط زیست شده و آبهای زیرزمینی و چاههای جذبی را تهدید کنند.
زیتون یکی از مفیدترین و پردرآمدترین محصولات کشور است و ارزش غذایی بالای زیتون، آن را به میوه ارزشمندی در سراسر جهان تبدیل کرده است. در واقع 80 درصد کشت زیتون در پنج استان انجام میشود که شهرستان طارم در استان زنجان رتبه نخست کشور را با تولید ارقامهای مختلف با کیفیت بالا به خود اختصاص داده است.
این محصول به شکل خام یا به صورت تن کنسرو زیتون یا روغن زیتون و یا موارد دیگر مورد استفاده قرار میگیرد. در گذشته، این محصول به صورت خام از استان خارج میشد؛ اما کشاورزان تلاش دارند با فراوری آن، ارزش افزوده را حفظ کرده و به صورت فراوری شده به دیگر استانها صادر کنند.
در این میان نبود شهرک تخصصی فراوری و همچنین با انجام فراوری غیر اصولی و خانگی، سبب ورود پساب حاصل از آن به محیط زیست شده که موجب آسیب هم به خود کشاورز و هم محیط زیست شده است. اگر کار با این رویه پیش رود به زودی شاهد تخریب محیط زیست با کمترین زمان
خواهیم بود.
در این راستا روح الله حسنی؛ رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان در گفتوگو با خبرنگار تسنیم اظهار کرد: زیتون جزو محصولات ویژه استان زنجان در سطح کشور است که قیمت آن همیشه در بازار در تلاطم بوده و فراوری آن دارای ارزش افزوده بالایی است.
وی با اشاره به مشکلات فراوری زیتون و چالشهای پیش رو کشاورزان گفت: خریداران این محصول سعی میکنند به صورت هوشمندانه آن را به شکل خام با قیمت پایین خریداری و با فراوری آن به استانهای دیگر با قیمت بالا صادر کنند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان در زمینه تکمیل زیرساختها گفت: دولت موظف و مکلف به ساخت کارخانه فراوری نیست؛ زیرا کشاورزی به صورت خصوصی اداره میشود و نقش جهاد کشاورزی نقش تنظیمگری است و در بسیاری از موارد اگر ما دخالت نکنیم، نتیجه خوبی حاصل میشود.
وی به حضور سرمایهگذار اشاره کرد و گفت: پیگیر سرمایهگذار در شهرستان طارم
در خصوص ساخت سردخانه و فراوری زیتون هستیم؛ اما به دلیل استقبال نشدن، تاکنون موفق به این کار نشدهایم.
حسنی افزود: در برخی موارد برای اینکه کشاورز تحت فشار نباشد، دولت اقدام به خرید تضمینی محصول زیتون میکند؛ اما نمیتوان به این موارد اکتفا کرد؛ زیرا خرید تضمینی، پایدار نیست و باید به دنبال تکمیل زیرساختها با حضور سرمایهگذار باشیم و پیگیر ایجاد شهرک فرآوری زیتون در شهرستان طارم هستیم.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان در پاسخ به اینکه چرا محصول زیتون استان به اسم استانهای دیگر به فروش میرسد، گفت: به دلیل نبود زیرساختهای لازم است که محصول خام از کشاورز خریداری شده و پس از فراوری و بهینهسازی به اسم استانهای دیگر فروخته میشود. تنها راهکار موجود برای این موضوع، توسعه زیرساختهای مربوط به این محصول است.
ضرورت ایجاد تصفیهخانه فراوری زیتون
محمدرضا یافتیان؛ مدیر کل محیط زیست استان زنجان نیز میگوید: در حفظ محیط زیست، اولویت نخست ما ایجاد تصفیهخانهها در شهرکهای صنعتی است که یکی از این موارد ایجاد تصفیهخانه در شهرستان طارم به دلیل وجود محصول زیتون و فرآوری آن است.
وی با بیان اینکه در حال حاضر خامفروشی زیتون کم شده، افزود: فراوری زیتون سبب میشود سطح زندگی و درآمد مردم تغییر کند که یکی از موارد مثبت آن، مهاجرت معکوس به روستاها شده و جای امیدواری دارد.
مدیر کل محیط زیست استان زنجان گفت: با وجود داشتن جنبه مثبت فراوری زیتون، پساب حاصل از آن در صورت تصفیه نشدن دارای تأثیر سو بر محیط زیست خواهد بود و صدمات جبران ناپذیری به محیط زیست از جمله آب و خاک وارد خواهد آورد و در نهایت سلامت مردم به خطر میافتد.
وی با اشاره به اینکه 80 درصد فراوریها به شکل خانگی انجام میشود، تصریح کرد: مشکلی که در پی فراوریهای زیتون به ویژه در بخش خانگی وجود دارد، استفاده از نمک بسیار زیاد برای گرفتن تلخی زیتون است که به دلیل نبود تصفیه وارد چاههای جذبی و آبهای زیرزمینی و سطحی میشود که با ورود آن در زنجیره غذایی بر افراد و سلامتی آنها تاثیرگذار است.
یافتیان به تصفیهخانه شهرک صنعتی طارم نیز اشاره و عنوان کرد: واحدهای فراوری در شهرک صنعتی باید میزان پساب خود را مدیریت کنند تا به محیط زیست وارد نشده و موجب آسیبهای جبرانناپذیر نشوند.
وی افزود: نفوذ پساب، سبب آلودگی خاک و ایجاد بوی بد در محیط میشود. بنابراین نیازمند تصفیهخانههای کوچک در حد روستاها هستیم.
با این توضیحات متأسفانه موضوع تصفیه پساب زیتون در شهرک صنعتی مورد توجه مسئولان قرار نگرفته و فراوری سنتی و خانگی نیز به آنها اضافه شده و محیط زیست را زودتر از آنچه به نظر میآید، در خطر نابودی قرار داده است. لازم است در زمینه مدیریت پساب واحدهای خانگی، ابتدا زیرساختهای لازم مانند شهرک صنعتی و تجمیع واحدهای صنعتی ایجاد شوند تا فراوری بدون ایجاد آلودگی برای کشاورزان انجام شود که این کار به نظارت و همکاری بین دستگاهی نیاز دارد.