شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی به کمک نظارت در فرایند تجارت می‌آیند
سد گمرک هوشمند در برابر قاچاق کالا
بدون شک گمرک الکترونیکی و هوشمندسازی تمامی فرایندهای مرتبط با امور گمرکی، حجم و سرعت تبادلات تجاری را گسترش داده و تراز اقتصادی کشور را بالا می‌برد. در همین راستا، سیداحسان خاندوزی نیز به تازگی تصریح کرده: «هوشمند شدن نظارت‌ها با استفاده از تولیدات داخلی یکی از نقاط قابل توجه در نظام گمرکی و فرایند تجارت محسوب می‌شود. در طول دو سال آینده بیش از ۱۷ دستگاه ایکس‌ری دیگر به دستگاه‌های موجود در گمرک اضافه می‌شود و در همین راستا در سه ماه آینده هر ماه یک افتتاح جدید را شاهد هستیم».
همچنین به گفته وی، قرار است تولید دستگاه‌های هوشمند در گمرک در داخل کشور و توسط وزارت دفاع و بخش خصوصی انجام شود. هوشمندسازی رویکرد قطعی دولت به شمار می‌رود و در همین راستا وزیر اقتصاد هم وعده داده«در حد وسع خود سامانه‌های زیرمجموعه وزارت اقتصاد را با جدیت یکپارچه خواهیم کرد تا بتوانیم حکمرانی دقیقی در اقتصاد داشته باشیم و متصل کردن سایر سامانه‌های اقتصادی در حوزه تجارت و گمرک مد نظر است.»
رشد قابل توجه کشفیات قاچاق با استقرار گمرک هوشمند
اهمیت هوشمندسازی گمرکات به گونه‌ای است که بر اساس آمارها، مواد اولیه و کالای واسطه‌ای سهم 85 درصدی را در واردات کشور دارند و همین مسئله بر ضرورت تسهیل اقدام‌های گمرکی و به‌روزرسانی فرایندهای آن در راستای کمک به تولید داخلی و رشد اقتصادی می‌افزاید.
از سوی دیگر، گمرک هوشمند موجب شده راه‌های نفوذ کالای قاچاق به داخل کشور و نابودسازی تولیدات داخلی بسته شود، موضوعی که علی‌بعیدی‌مفرد؛ معاون برنامه‌ریزی و امور بین‌الملل گمرک ایران نیز در مصاحبه‌ای درباره آن گفته است: «با استقرار گمرک هوشمند در ۶ ماهه نخست سال ۹۸ کشفیات قاچاق با رشدی ۲۶۴ درصدی به بیش از ۲۹ هزار میلیارد ریال رسید».
وی همچنین افزوده: «ارزش‌گذاری هوشمند کالا، انتخاب هوشمند محموله‌ها برای ارزیابی، به‌کارگیری تجهیزات الکترونیک در رصد هوشمند و نامحسوس محموله‌ها (از جمله پلمب الکترونیک و دوربین پلاک‌خوان هوشمند)، گمرک موبایل و شبکه فعالان اقتصادی گمرک We، به کارگیری پرنده‌های هوشمند بدون سرنشین، مدیریت هوشمند پرداخت‌های گمرکی، سطح‌بندی هوشمند کارشناسان مجازی و موتور جست‌وجوی هوشمند تجارت فرامرزی و گمرک، هشت برنامه
در حال اجرای گمرک هوشمند هستند که یا عملیاتی شده و یا در مرحله اجرا هستند».
ایران جزو 6 کشور تولیدکننده ایکس‌ری
در همین راستا، سخنگوی گمرک ایران در گفت‌وگو با قدس اظهار کرد: الکترونیکی شدن که یک مرحله پیش از هوشمندسازی است، از دهه 70 در گمرک شروع شده است. گمرک در مسیر الکترونیکی شدن و هوشمندسازی پیشرو بوده و حتی می‌توان ادعا کرد رویه‌های گمرکی و امور اجرایی همگی به صورت فرایند بدون کاغذ است. در مرحله الکترونیکی، تمامی امور فرایندی و سامانه‌ای است که طبیعتاً در نتیجه آن، بسیاری از معضلات همانند جعل اسناد برطرف می‌شود.
روح‌الله لطیفی ادامه داد: همچنین مزیت دیگر این است که مدیریت زمان و نامه‌ها به صورت سیستمی ارسال می‌شود و دیگر نیاز نیست افراد مسیرهای زیادی طی کنند. بدون شک در قرن 21، دیگر گمرک محل ایستایی کالا نیست و بایستی کالاها با کمترین زمان توقف از مرز عبور کنند، به همین خاطر نیاز است اقدام‌ها در یک مسیر فرایندی جلو برود و کنترل‌ها نیز به صورت نامحسوس و غیرفیزیکی انجام شود. در همین راستا، عبور کانتینرها و کالاها از مسیر ایکس‌ری موجب کنترل غیرملموس و غیرفیزیکی کالاست. با ابزارهایی مثل ایکس‌ری شاهدیم یک کامیون در عرض 30 ثانیه از مرز عبور می‌کند و توقفی نخواهد داشت.
وی افزود: همچنین اسناد نیز به صورت الکترونیکی و پیش از ورود به بندر، با دریافت اطلاعات بارنامه و ثبت سفارش و پیمودن دیگر مراحل، به مرحله اظهار می‌رسد که اظهار کالاها به صورت الکترونیکی حتی از طریق موبایل اتفاق می‌افتد، بنابراین نیازی به مراجعه حضوری صاحب کالا به گمرکات اجرایی در مرزها نیست. البته با گفتن موارد بالا، نمی‌توان گفت هوشمندسازی صورت گرفته بلکه این‌ها مراحل اولیه هوشمندسازی است. همچنین شاهدیم دریافت مجوزها، مرحله صندوق و صدور پروانه، تعیین انبار، بارنامه و خروج کالا نیز با روش الکترونیکی انجام می‌شود و بدین ترتیب تمامی مراحل از صفر تا صد تجارت خارجی کشور قابل رصد است. سخنگوی گمرک گفت: در زمینه نظارت‌ها از طریق ایکس‌ری نیز پس از تحریم‌ها توانستیم با تلاش‌ها و اقدام‌های شهید فخری‌زاده و تیم ایشان ایکس‌ری را بومی‌سازی کنیم و تولید داخلی داشته باشیم، اقدامی که موجب شد ایران جزو باشگاه تولیدکنندگان ایکس‌ری و 6 کشور تولیدکننده قرار بگیرد. در حال حاضر حتی پلمب‌ها نیز در دانشگاه تهران و با کمک گمرک هوشمندسازی شده است.
صرفه‌جویی 3 هزار میلیارد تومانی با حضور شرکت‌های دانش‌بنیان
لطیفی بیان کرد: در زمینه بحث مدیریت ریسک نیز اقدام‌ها به صورت هوشمند است و انتخاب شرکت‌های مجاز اقتصادی بر اساس بررسی سوابق از طریق روش‌های هوشمند صورت می‌گیرد و این شرکت‌ها می‌توانند از برخی خدمات و عواید مانند ضمانت‌نامه‌ها و سرعت بالای تردد که گمرک برای آن‌ها در نظر گرفته شده، بهره‌مند شوند. امیدواریم تمامی اقدام‌های گمرکات کشور با بهره‌مندی از هوش مصنوعی به طور 100درصدی اجرایی شود و با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان و حمایت دولت، در این مسیر پیشرفت داشته باشیم. همان طور که رهبری هم فرمودند، به کارگیری هوش مصنوعی بایستی در اولویت قرار گرفته و سرعت یابد.
وی اظهار کرد: مهم‌ترین مانع در مسیر هوشمندسازی 100درصدی گمرکات، کمبود منابع مالی است. مشکل دیگر، برخی موضوعاتی است که امکان دارد ابعاد نظارتی پیدا کند، بنابراین باید از تمام ظرفیت‌ها استفاده کرد و هوشیاری بیشتری داشت. این حساسیت بدان جهت است که کشور اکنون در دوران تحریم است و باید ورود و خروج کالا با حساسیت ویژه‌ای صورت بگیرد. همچنین باید مراقب بود کشورهای متخاصم امکان دسترسی به داده‌های گمرکی را نداشته باشند، موضوعی که هزینه‌های نظارت و کنترل را بالاتر می‌برد. در واقع، در شرایط فعلی گمرک از یک سو باید تسهیلگری داشته باشد و از سوی دیگر، نگاه‌های حاکمیت در مسیر امور تجاری و نحوه تعامل با افراد را در نظر بگیرد.
سخنگوی گمرک معتقد است: تحریم موجب بروز محدودیت‌های زیادی در عرصه گمرکی شده که بر اثر آن، محدودیت در ورود و خروج کالا بسیار زیاد است. وقتی ممنوعیت‌های کالایی گسترده باشد، در چنین شرایطی فرایند کار در حوزه کنترل‌های نامحسوس و دیگر سیستم‌های ماشینی دچار مشکلات می‌شود؛ زیرا در حال حاضر 2هزار و 500 کالای ممنوعه داریم که اگر بخواهیم تمامی این‌ها را کنترل کنیم، به سختی می‌توان رصد دقیق داشت و حتی میزان زمان مورد نیاز نیز افزایش می‌یابد.
لطیفی تصریح کرد: باید از شرکت‌های دانش‌بنیان برای حضور در عرصه هوشمندسازی بهره برد تا دولت و نیز خود شرکت‌ها از آن منتفع شوند. چنان که شاهدید برای تولید 15 دستگاه ایکس‌ری، شرکت‌های دانش‌بنیان سرمایه تولید دستگاه را خودشان تهیه کردند و در ادامه فرایند تولید را انجام دادند. حضور شرکت‌های دانش‌بنیان سبب صرفه‌جویی 3 هزار میلیارد تومانی می‌شود و هزینه نگهداری و راه‌اندازی دستگاه‌ها را کاهش می‌دهد و نیز به کوچک شدن دولت و اعتماد به بخش خصوصی کمک می‌کند.
رشد قابل توجه کشفیات قاچاق با استقرار گمرک هوشمند
اهمیت هوشمندسازی گمرکات به گونه‌ای است که بر اساس آمارها، مواد اولیه و کالای واسطه‌ای سهم 85 درصدی را در واردات کشور دارند و همین مسئله بر ضرورت تسهیل اقدام‌های گمرکی و به‌روزرسانی فرایندهای آن در راستای کمک به تولید داخلی و رشد اقتصادی می‌افزاید.
از سوی دیگر، گمرک هوشمند موجب شده راه‌های نفوذ کالای قاچاق به داخل کشور و نابودسازی تولیدات داخلی بسته شود، موضوعی که علی‌بعیدی‌مفرد؛ معاون برنامه‌ریزی و امور بین‌الملل گمرک ایران نیز در مصاحبه‌ای درباره آن گفته است: «با استقرار گمرک هوشمند در ۶ ماهه نخست سال ۹۸ کشفیات قاچاق با رشدی ۲۶۴ درصدی به بیش از ۲۹ هزار میلیارد ریال رسید».
وی همچنین افزوده: «ارزش‌گذاری هوشمند کالا، انتخاب هوشمند محموله‌ها برای ارزیابی، به‌کارگیری تجهیزات الکترونیک در رصد هوشمند و نامحسوس محموله‌ها (از جمله پلمب الکترونیک و دوربین پلاک‌خوان هوشمند)، گمرک موبایل و شبکه فعالان اقتصادی گمرک We، به کارگیری پرنده‌های هوشمند بدون سرنشین، مدیریت هوشمند پرداخت‌های گمرکی، سطح‌بندی هوشمند کارشناسان مجازی و موتور جست‌وجوی هوشمند تجارت فرامرزی و گمرک، هشت برنامه
در حال اجرای گمرک هوشمند هستند که یا عملیاتی شده و یا در مرحله اجرا هستند».
ایران جزو 6 کشور تولیدکننده ایکس‌ری
در همین راستا، سخنگوی گمرک ایران در گفت‌وگو با قدس اظهار کرد: الکترونیکی شدن که یک مرحله پیش از هوشمندسازی است، از دهه 70 در گمرک شروع شده است. گمرک در مسیر الکترونیکی شدن و هوشمندسازی پیشرو بوده و حتی می‌توان ادعا کرد رویه‌های گمرکی و امور اجرایی همگی به صورت فرایند بدون کاغذ است. در مرحله الکترونیکی، تمامی امور فرایندی و سامانه‌ای است که طبیعتاً در نتیجه آن، بسیاری از معضلات همانند جعل اسناد برطرف می‌شود.
روح‌الله لطیفی ادامه داد: همچنین مزیت دیگر این است که مدیریت زمان و نامه‌ها به صورت سیستمی ارسال می‌شود و دیگر نیاز نیست افراد مسیرهای زیادی طی کنند. بدون شک در قرن 21، دیگر گمرک محل ایستایی کالا نیست و بایستی کالاها با کمترین زمان توقف از مرز عبور کنند، به همین خاطر نیاز است اقدام‌ها در یک مسیر فرایندی جلو برود و کنترل‌ها نیز به صورت نامحسوس و غیرفیزیکی انجام شود. در همین راستا، عبور کانتینرها و کالاها از مسیر ایکس‌ری موجب کنترل غیرملموس و غیرفیزیکی کالاست. با ابزارهایی مثل ایکس‌ری شاهدیم یک کامیون در عرض 30 ثانیه از مرز عبور می‌کند و توقفی نخواهد داشت.
وی افزود: همچنین اسناد نیز به صورت الکترونیکی و پیش از ورود به بندر، با دریافت اطلاعات بارنامه و ثبت سفارش و پیمودن دیگر مراحل، به مرحله اظهار می‌رسد که اظهار کالاها به صورت الکترونیکی حتی از طریق موبایل اتفاق می‌افتد، بنابراین نیازی به مراجعه حضوری صاحب کالا به گمرکات اجرایی در مرزها نیست. البته با گفتن موارد بالا، نمی‌توان گفت هوشمندسازی صورت گرفته بلکه این‌ها مراحل اولیه هوشمندسازی است. همچنین شاهدیم دریافت مجوزها، مرحله صندوق و صدور پروانه، تعیین انبار، بارنامه و خروج کالا نیز با روش الکترونیکی انجام می‌شود و بدین ترتیب تمامی مراحل از صفر تا صد تجارت خارجی کشور قابل رصد است. سخنگوی گمرک گفت: در زمینه نظارت‌ها از طریق ایکس‌ری نیز پس از تحریم‌ها توانستیم با تلاش‌ها و اقدام‌های شهید فخری‌زاده و تیم ایشان ایکس‌ری را بومی‌سازی کنیم و تولید داخلی داشته باشیم، اقدامی که موجب شد ایران جزو باشگاه تولیدکنندگان ایکس‌ری و 6 کشور تولیدکننده قرار بگیرد. در حال حاضر حتی پلمب‌ها نیز در دانشگاه تهران و با کمک گمرک هوشمندسازی شده است.
صرفه‌جویی 3 هزار میلیارد تومانی با حضور شرکت‌های دانش‌بنیان
لطیفی بیان کرد: در زمینه بحث مدیریت ریسک نیز اقدام‌ها به صورت هوشمند است و انتخاب شرکت‌های مجاز اقتصادی بر اساس بررسی سوابق از طریق روش‌های هوشمند صورت می‌گیرد و این شرکت‌ها می‌توانند از برخی خدمات و عواید مانند ضمانت‌نامه‌ها و سرعت بالای تردد که گمرک برای آن‌ها در نظر گرفته شده، بهره‌مند شوند. امیدواریم تمامی اقدام‌های گمرکات کشور با بهره‌مندی از هوش مصنوعی به طور 100درصدی اجرایی شود و با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان و حمایت دولت، در این مسیر پیشرفت داشته باشیم. همان طور که رهبری هم فرمودند، به کارگیری هوش مصنوعی بایستی در اولویت قرار گرفته و سرعت یابد.
وی اظهار کرد: مهم‌ترین مانع در مسیر هوشمندسازی 100درصدی گمرکات، کمبود منابع مالی است. مشکل دیگر، برخی موضوعاتی است که امکان دارد ابعاد نظارتی پیدا کند، بنابراین باید از تمام ظرفیت‌ها استفاده کرد و هوشیاری بیشتری داشت. این حساسیت بدان جهت است که کشور اکنون در دوران تحریم است و باید ورود و خروج کالا با حساسیت ویژه‌ای صورت بگیرد. همچنین باید مراقب بود کشورهای متخاصم امکان دسترسی به داده‌های گمرکی را نداشته باشند، موضوعی که هزینه‌های نظارت و کنترل را بالاتر می‌برد. در واقع، در شرایط فعلی گمرک از یک سو باید تسهیلگری داشته باشد و از سوی دیگر، نگاه‌های حاکمیت در مسیر امور تجاری و نحوه تعامل با افراد را در نظر بگیرد.
سخنگوی گمرک معتقد است: تحریم موجب بروز محدودیت‌های زیادی در عرصه گمرکی شده که بر اثر آن، محدودیت در ورود و خروج کالا بسیار زیاد است. وقتی ممنوعیت‌های کالایی گسترده باشد، در چنین شرایطی فرایند کار در حوزه کنترل‌های نامحسوس و دیگر سیستم‌های ماشینی دچار مشکلات می‌شود؛ زیرا در حال حاضر 2هزار و 500 کالای ممنوعه داریم که اگر بخواهیم تمامی این‌ها را کنترل کنیم، به سختی می‌توان رصد دقیق داشت و حتی میزان زمان مورد نیاز نیز افزایش می‌یابد.
لطیفی تصریح کرد: باید از شرکت‌های دانش‌بنیان برای حضور در عرصه هوشمندسازی بهره برد تا دولت و نیز خود شرکت‌ها از آن منتفع شوند. چنان که شاهدید برای تولید 15 دستگاه ایکس‌ری، شرکت‌های دانش‌بنیان سرمایه تولید دستگاه را خودشان تهیه کردند و در ادامه فرایند تولید را انجام دادند. حضور شرکت‌های دانش‌بنیان سبب صرفه‌جویی 3 هزار میلیارد تومانی می‌شود و هزینه نگهداری و راه‌اندازی دستگاه‌ها را کاهش می‌دهد و نیز به کوچک شدن دولت و اعتماد به بخش خصوصی کمک می‌کند.