گفت‌وگو با مصطفی خوش چشم درباره ابتکار عمل سیاسی و رسانه‌ای ایران در مذاکرات اخیر
غافل‌گیری غرب در وین
برخلاف آنچه تصور می‌شد، نه ایران با موضعی سرسختانه وارد مذاکرات هسته‌ای شد و نه طرف غربی حاضر به دادن امتیاز و بحث بر سر پیشنهادهای مشخص ایران شد! نخستین دور مذاکرات وین در دولت سیزدهم در حالی هفته گذشته با رویکرد جدید تهران انجام شد که مدیریت فضای مذاکرات کاملاً در دست تیم ایرانی بود و شاید به همین دلیل بود که طرف اروپایی درخواست مشورت با «پایتخت»های خود را مطرح کرد. برای مرور فضای مذاکرات با دکتر سید مصطفی خوش‌چشم کارشناس مسائل بین‌المللی گفت‌وگویی کردیم.
تحلیل شما از نخستین زورآزمایی مذاکراتی در وین چیست؟ به نظر می‌رسد طرف مقابل در این مذاکرات، به یکی از مهم‌ترین اهداف خود یعنی مقصر نشان‌دادن ایران نرسید.
این دور از مذاکرات وین در شرایطی انجام شد که فشار حداکثری آمریکا شکست خورده است، اما متقابلاً ایران دارای اهرم‌های فشار متعددی است و هنوز در ابتدای راه استفاده از این اهرم‌هاست. طرف غربی تلاش داشت با یک فضاسازی رسانه‌ای ایران را متوقف کند. اما با توجه به مدیریت خوب صحنه توسط تیم ایرانی این راهبرد طرف مقابل به شکست رسید، به‌ویژه پس از اینکه طرف ایرانی پشنهادهایی را ارائه کرد و طرف مقابل انتظار چنین پیشنهادهای مکتوبی را نداشت. پس از این پیشنهادها طرف مقابل دچار تشتت در مواضع شد. حتی وزیر خارجه آمریکا در یکی از مصاحبه‌های خود نشان داد کاملاً متوجه این تشتت شده است. آنتونی بلینکن در نهایت موجب توقف مذاکرات شد تا مواضع طرف غربی «یکپارچه‌سازی» شود و آن‌ها بتوانند راهبرد مذاکراتی‌شان را مورد بازبینی قرار دهند. بازی مقصرنمایی که از قبل مذاکرات از سوی طرف غربی آغاز شده بود، با ارائه سندهای پیشنهادی طرف ایرانی به عنوان راهکار عملی شکست خورد؛ بنابراین طرف غربی به دنبال این است که راهبرد جدیدی رو کند.
طرف غربی با این وضعیت چه خواهد کرد؟
در شرایط فعلی طرف ایرانی ابتکار عمل را به دست گرفته و طرف غربی اگر از پای میز مذاکره برخیزد، متهم به ترک مذاکره و دیپلماسی خواهد شد. درنتیجه سعی می‌کند حتماً در میز گفت‌وگو بماند، اگرچه که بخواهد مذاکراتی را نمایشی انجام دهد. از آنجا که طرف غربی می‌داند که هیچ اهرم فشار استفاده نشده‌ای برایش باقی نمانده، حالا مذاکره تنها راهکار موجودی است که برای طرف آمریکایی دارای تأثیر است. به نظر می‌رسد سرانجام آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها در روزهای آینده به مذاکره برمی‌گردند تا با کنشگری جدیدی در جنگِ به دست گرفتن ابتکار عمل با ایران وارد عمل شوند. آنچه که قابل ملاحظه است، این است که آن‌ها غافل‌گیر شده و ابتکار عمل را از دست داده‌اند.
آیا غرب توانسته در فضای رسانه‌ای، خود را دارای اراده سیاسی برای رفع تحریم‌ها نشان دهد؟
به هیچ وجه. طرف غربی اگر تمایلی به رفع تحریم داشت، می‌بایست از پیشنهادهای ایران استقبال می‌کرد. وقتی ایران پیشنهادها را ارائه داد، یکی از مذاکره‌کنندگان ارشد اروپایی به یک خبرنگار غربی گفت که این پیشنهادها سرسختانه است، اما می‌تواند پایه مذاکرات بعدی باشد. به چند ساعت نرسید که آقای بلینکن وزیر خارجه آمریکا مصاحبه‌ای داشت و این مصاحبه از طریق چند کانال به‌سرعت پخش شد، به‌ویژه از طریق خبرنگاران آمریکایی که در توییتر و دیگر شبکه‌های اجتماعی مرجع‌سازی شده‌اند، اطلاع‌رسانی شد تا طرف‌های اروپایی صف‌کشی خودشان را مورد بازبینی قرار دهند. طرف غربی به‌هیچ‌وجه در بازی مقصرنمایی در افکار عمومی جهان توفیقی نداشت، به جهت اینکه ایران با ابتکار عمل سیاسی و رسانه‌ای وارد شد.
پیش‌بینی‌تان از دور جدید گفت‌وگوها که احتمالاً این هفته برگزار می‌شود، چیست؟
آن‌ها در حال حاضر هجمه زیادی برای ایجاد تلاطم در بازارهای ایران انجام می‌دهند. آن‌ها القا می‌کنند مذاکرات شکست خورده تا بازار را به هم بریزند. این در حالی است که خودشان اعلام کرده‌اند همین هفته به مذاکرات بر می‌گردند. مذاکرات شکست‌خورده نیست؛ این تازه مقدمه راه جدید است و ما یک دوران طولانی‌مدتی را در مذاکرات خواهیم داشت.
این دور از مذاکرات وین در شرایطی انجام شد که فشار حداکثری آمریکا شکست خورده است، اما متقابلاً ایران دارای اهرم‌های فشار متعددی است و هنوز در ابتدای راه استفاده از این اهرم‌هاست. طرف غربی تلاش داشت با یک فضاسازی رسانه‌ای ایران را متوقف کند. اما با توجه به مدیریت خوب صحنه توسط تیم ایرانی این راهبرد طرف مقابل به شکست رسید، به‌ویژه پس از اینکه طرف ایرانی پشنهادهایی را ارائه کرد و طرف مقابل انتظار چنین پیشنهادهای مکتوبی را نداشت. پس از این پیشنهادها طرف مقابل دچار تشتت در مواضع شد. حتی وزیر خارجه آمریکا در یکی از مصاحبه‌های خود نشان داد کاملاً متوجه این تشتت شده است. آنتونی بلینکن در نهایت موجب توقف مذاکرات شد تا مواضع طرف غربی «یکپارچه‌سازی» شود و آن‌ها بتوانند راهبرد مذاکراتی‌شان را مورد بازبینی قرار دهند. بازی مقصرنمایی که از قبل مذاکرات از سوی طرف غربی آغاز شده بود، با ارائه سندهای پیشنهادی طرف ایرانی به عنوان راهکار عملی شکست خورد؛ بنابراین طرف غربی به دنبال این است که راهبرد جدیدی رو کند.
طرف غربی با این وضعیت چه خواهد کرد؟
در شرایط فعلی طرف ایرانی ابتکار عمل را به دست گرفته و طرف غربی اگر از پای میز مذاکره برخیزد، متهم به ترک مذاکره و دیپلماسی خواهد شد. درنتیجه سعی می‌کند حتماً در میز گفت‌وگو بماند، اگرچه که بخواهد مذاکراتی را نمایشی انجام دهد. از آنجا که طرف غربی می‌داند که هیچ اهرم فشار استفاده نشده‌ای برایش باقی نمانده، حالا مذاکره تنها راهکار موجودی است که برای طرف آمریکایی دارای تأثیر است. به نظر می‌رسد سرانجام آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها در روزهای آینده به مذاکره برمی‌گردند تا با کنشگری جدیدی در جنگِ به دست گرفتن ابتکار عمل با ایران وارد عمل شوند. آنچه که قابل ملاحظه است، این است که آن‌ها غافل‌گیر شده و ابتکار عمل را از دست داده‌اند.
آیا غرب توانسته در فضای رسانه‌ای، خود را دارای اراده سیاسی برای رفع تحریم‌ها نشان دهد؟
به هیچ وجه. طرف غربی اگر تمایلی به رفع تحریم داشت، می‌بایست از پیشنهادهای ایران استقبال می‌کرد. وقتی ایران پیشنهادها را ارائه داد، یکی از مذاکره‌کنندگان ارشد اروپایی به یک خبرنگار غربی گفت که این پیشنهادها سرسختانه است، اما می‌تواند پایه مذاکرات بعدی باشد. به چند ساعت نرسید که آقای بلینکن وزیر خارجه آمریکا مصاحبه‌ای داشت و این مصاحبه از طریق چند کانال به‌سرعت پخش شد، به‌ویژه از طریق خبرنگاران آمریکایی که در توییتر و دیگر شبکه‌های اجتماعی مرجع‌سازی شده‌اند، اطلاع‌رسانی شد تا طرف‌های اروپایی صف‌کشی خودشان را مورد بازبینی قرار دهند. طرف غربی به‌هیچ‌وجه در بازی مقصرنمایی در افکار عمومی جهان توفیقی نداشت، به جهت اینکه ایران با ابتکار عمل سیاسی و رسانه‌ای وارد شد.
پیش‌بینی‌تان از دور جدید گفت‌وگوها که احتمالاً این هفته برگزار می‌شود، چیست؟
آن‌ها در حال حاضر هجمه زیادی برای ایجاد تلاطم در بازارهای ایران انجام می‌دهند. آن‌ها القا می‌کنند مذاکرات شکست خورده تا بازار را به هم بریزند. این در حالی است که خودشان اعلام کرده‌اند همین هفته به مذاکرات بر می‌گردند. مذاکرات شکست‌خورده نیست؛ این تازه مقدمه راه جدید است و ما یک دوران طولانی‌مدتی را در مذاکرات خواهیم داشت.