​​​​​​​صرف‌نظر از اینکه آمار 34هزار نفری وزیر درست است یا 300هزار نفری نمایندگان مجلس؛ آنچه اهمیت بیشتری دارد و برخی از کارشناسان بر آن تأکید می‌کنند آن است که این کمبود موجب کاهش کیفیت آموزش در مدارس دولتی شده است. آن‌طور که حاجی بابایی می‌گوید در هشت سال دولت گذشته کاهش تعداد معلمان موجب افزایش کلاس‌های خصوصی و نابرابری‌ها در تحصیل و آموزش کشور شده است.
دغدغه چگونگی جبران کمبود معلم با توجه به نزدیک شدن سال تحصیلی و حضوری شدن مدارس پرسشی است که شاید دست اندرکاران بتوانند به آن پاسخ دهند.

کمبود شدید معلم در مقطع ابتدایی
حجت الله بنیادی کارشناس و پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش به ما می‌گوید: بر اساس مصوبه سال 1392 شورای عالی آموزش و پرورش، در مقطع ابتدایی نسبت دانش‌آموز به معلم و یا تراکم کلاسی باید 20نفر باشد، اما این نسبت در حال حاضر 33 نفر  است؛ یعنی بر اساس نسبت 20 دانش‌آموز برای هر کلاس، باید به ازای 8میلیون دانش‌آموز دوره ابتدایی 400هزار معلم داشته باشیم و با نسبت 33 دانش‌آموز یعنی حدود 240هزار معلم در مقطع ابتدایی، درحال حاضر با کمبود پنهان 160هزار معلم در مقطع ابتدایی مواجه هستیم که آثار منفی این کمبود به اشکال مختلف به‌ویژه در مدارسی که با تراکم کلاسی 52 دانش‌آموز هستند، خود را نشان  می‌دهد. بخش دیگر کمبود معلم مربوط به کلاس‌های درسی است که با معلمان خرید خدمت، سرباز معلم‌ها، معلمان حمایتی، آموزشیاران نهضت و مربیان قرآن اداره می‌شود و اینکه آیا کمبود 260هزار معلم با در نظر گرفتن این معلمان لحاظ شده یا خیر جای پرسش است. 
بنیادی با اشاره به آموزش مجازی در سه سال گذشته می‌گوید: در پی شیوع کرونا و آموزش مجازی، این کمبودها چندان مشهود نبود اما اکنون پیش‌بینی می‌شود در سال تحصیلی پیش رو و با بازگشایی مدارس با کمبود آشکار معلم روبه‌رو باشیم، به طوری که اگر تدبیری به‌موقع از سوی آموزش و پرورش اندیشیده نشود، ممکن است تا آبان و آذر برخی کلاس‌های درس بدون معلم بمانند. 
این پژوهشگر آموزش و پرورش اضافه می‌کند: از سال 1392 تاکنون هرساله حدود 40 تا 45هزار معلم بازنشسته داشته‌ایم، درحالی که خروجی دوره چهارساله دانشگاه فرهنگیان حداکثر 22هزار نفر است و اگر راه حلی پیدا  نشود کمبود معلم نه تنها جبران نمی‌شود بلکه هرسال در مقایسه با سال پیش افزایش خواهد داشت.
این عضو هیئت‌علمی دانشگاه فرهنگیان می‌افزاید: براساس برنامه ششم توسعه باید نسبت دانشجو به عضو هیئت علمی 20 به یک باشد؛ اما این نسبت در دانشگاه فرهنگیان چهار برابر یعنی 80 دانشجو به ازای هر عضو هیئت علمی است. حال اگر وضعیت نامناسب خوابگاه‌های دانشجویی و فضای آموزشی را هم به آن اضافه کنیم همه این موارد گواه آن است که تربیت معلم ما توانایی لازم برای پرورش معلم را ندارد.
این پژوهشگر آموزش و پرورش می‌گوید: در دانشگاه‌های دولتی 500 تا 700 هزار ظرفیت خالی داریم که اگر فضا و امکانات این ظرفیت خالی در اختیار تربیت معلم قرار گیرد، با توجه به وجود تعداد زیادی معلم با مدرک دکترای تخصصی که در سایر دانشگاه‌های کشور تدریس می‌کنند و شایستگی هیئت علمی شدن در دانشگاه فرهنگیان را دارند، مشکل کمبود تربیت معلم که شامل فضای آموزشی و عضو هیئت علمی است برطرف خواهد شد.

ورودی و خروجی معلمان هماهنگ نیست 
رمضان نیری رئیس سابق دانشگاه فرهنگیان نیز در این خصوص به ما می‌گوید: کمبود نیروی انسانی در آموزش و پرورش واقعیت بسیار پیچیده‌ای است که دلایل مختلفی از جمله اقتضائات جامعه دارد. زیرا آموزش و پرورش تابعی از نیازهای جامعه است. در حالی که دانشگاه‌ها طبق آمایش آموزش عالی رشته تعریف و دانشجو پذیرش می‌کنند و مردم موظف‌اند براساس ظرفیت دانشگاه ثبت‌نام کنند، اما در آموزش و پرورش این موضوع متفاوت است و آموزش و پرورش باید خود را براساس نیاز جامعه تنظیم کند. به عنوان نمونه اگر در حاشیه شهر یک شهر و یا استان جمعیتی تشکیل شود که نیازمند مدرسه باشند، آموزش و پرورش موظف است برمبنای نیاز منطقه، مدرسه ایجاد کند. ضمن آنکه در سال‌های گذشته سیاست‌های مستمر آموزش و پرورش به‌گونه‌ای نبوده که بتواند ورودی و خروجی آموزش و پرورش را هماهنگ کند و اکنون با کمبود معلم مواجه شده است. بنابراین بازنشستگی معلمان و افزایش جمعیت دانش‌آموزی دو عامل اصلی کمبود معلم است.
این عضو بازنشسته هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان با بیان اینکه راهکارهای متعددی برای تأمین نیروی انسانی درآموزش و پرورش وجود دارد، اضافه می‌کند: براساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، باید همه معلمان از طریق دانشگاه فرهنگیان تربیت شوند، اما مسئله این است که این دانشگاه به لحاظ فضای آموزشی، امکانات خوابگاهی و رفاهی و عضو هیئت علمی ظرفیت تربیت این تعداد دانشجو در یک بازه زمانی کوتاه را ندارد به‌طوری که در حال حاضر نیز تعداد دانشجویان این دانشگاه بیش از ظرفیت تعیین شده است. شکل دوم ماده 28 است که دانش‌آموختگان سایر دانشگاه‌ها می‌توانند از طریق آزمون ورودی وارد دانشگاه فرهنگیان شده و پس از گذراندن دوره‌های مهارتی در این دانشگاه جذب آموزش و پرورش شوند و سایر روش‌هایی که مجلس می‌تواند برای جذب نیروی انسانی در آموزش و پرورش پیش‌بینی کند. چون تا چهار سال آینده تعداد معلمان بازنشسته بیشتر از دانش‌آموختگان دانشگاه فرهنگیان است و در این سال‌ها آموزش و پرورش با کمبود نیروی انسانی مواجه خواهد بود.

خبرنگار: اعظم طیرانی