پنجمین فصل کاوش باستان‌شناسی در محوطه تاریخی بازه‌هور، با تمرکز بر ادامه کاوش‌ها در محل قلعه دختر روستای رباط سفید (محور مشهد -تربت حیدریه) به کشف مجموعه ارزشمندی از گچبری‌های دوره ساسانی مزین به نقوش هندسی، گیاهی و انسانی منجر شد.
دانشیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران و سرپرست هیئت باستان‌شناسی گفت: این فصل از کاوش‌های باستان‌شناسی که با هدف شناسایی کاربری مجموعه معماری قلعه دختر و تعیین قدمت آثار و بقایای معماری مورد تأیید و تصویب پژوهشگاه صورت گرفت، به کشف آثار مهمی از فرهنگ و تمدن خراسان پیش از اسلام انجامید.
به گزارش صداوسیما، میثم لباف خانیکی افزود: از جمله مهم‌ترین یافته‌های کاوش در قلعه دختر می‌توان به مجموعۀ ارزشمندی از گچبری‌های دوره ساسانی مزین به نقوش هندسی، گیاهی و انسانی اشاره کرد که فصل جدیدی در تاریخ هنر ایران ساسانی می‌گشاید.
این باستان‌شناس تصریح‌ کرد: در نتیجه کاوش‌های فصل جاری همچنین مشخص شد مجموعه معماری مکشوفه، آتشکده‌ای عظیم از دوره اشکانی و ساسانی بوده که از یک چهارطاقی آجری و یک تالار ستوندار تشکیل می‌شده است.
لباف خانیکی با اشاره به اینکه هر یک از ستون‌های این تالار به گچبری‌های نفیسی مزین و سرستون‌هایی به شکل درخت نخل بر فراز هر ستون تعبیه شده بوده است، گفت: دیوار‌های فضا‌های مختلف آتشکده قلعه دختر را گچبری‌هایی با موضوعات مختلف تزئین می‌کرده و فضا‌های جانبی با نقاشی‌های دیواری آذین می‌شده است.
سرپرست هیئت باستان‌شناسی افزود: کشف تعدادی گل مهر از این مجموعه، حکایت از فعالیت‌های اداری سازمان یافته در این مجموعه مذهبی دارد و استفاده از مصالح و تزئینات مرغوب، بیانگر اهمیت این مجموعه نزد حکومت مرکزی ساسانی است.
او با بیان اینکه مطابق مطالعات انجام ‌شده در حوزه جغرافیای تاریخی، بازه‌هور در ولایت بست واقع بوده و این ناحیه منطبق بر ناحیه‌ای است که در دوره ساسانی «پُشت» نامیده می‌شده است، خاطرنشان کرد: ولایت پشت که در متون دینی به نام پشت گشتاسپان شناخته می‌شد، مقر یکی از سه آتشکده مهم دوره ساسانی بود که به نام آذربرزین مهر معرفی شده است.
این باستان‌شناس افزود: شواهد و نماد‌هایی از ایزدمهر نظیر چلیپا‌های شکسته، نقش دم طاووس، پیکره‌های متعدد قوچ و نیز شواهدی از نظارت و مدیریت مستقیم حکومت مرکزی ساسانی در آتشکده قلعه دختر بازه هور، احتمال همسانی این آتشکده را با آذربرزین مهر تقویت می‌کند.