اوضاعی که بعضاً خانه‌های خود را از آن سنگر بودن خود دور کرده‌اند. در تهران مرکزی به نام مرکز رسیدگی به امور مساجد وجود دارد که توانسته تا حدودی این وضعیت را سامان ببخشد؛ اما در بسیاری از استان‌های دیگر، اوضاع مساعدی حاکم نیست. 
خبرگزاری فارس با حجت‌الاسلام حجت‌الله ذاکر، معاون فرهنگی و اجتماعی مرکز رسیدگی به امور مساجد استان تهران و امام جماعت مسجد جامع امام سجاد(ع) در شمال‌غرب پایتخت در زمینه سامان‌بخشی به وضعیت مساجد کشور گفت‌وگویی داشته که در ادامه می‌خوانید.

انتقادی این روزها وجود دارد که مساجد صرفاً نمازخانه شده‌اند و افراد کهنسال در مسجد حاضرند و جوان‌ها حضور کمرنگی دارند. در مسجد شما خلاف این امر مشاهده می‌شود. چه کرده‌اید که جوانان و نوجوانان حضور پرشوری در مسجدتان دارند؟
برای جذب مخاطب باید در مسجد به‌گونه‌ای عمل کرد که هر مخاطبی، بسته به ذائقه‌ خود، هنگام ورود به مسجد، متوجه شود ذائقه‌اش مورد اعتنا قرار گرفته است. مثلاً در مورد نوجوانان باید بررسی کنیم چه برنامه‌هایی برای نوجوانان جذابیت دارد؟ ما در مسجد امام سجاد(ع) یک باشگاه ورزشی راه‌اندازی کرده‌ایم که در آن به موضوع نشاط و طراوت نوجوانان و جوانان پرداخته و از مربیانی استفاده می‌شود که در کنار ورزش، دغدغه‌ دینی و فرهنگی نیز داشته باشند و در کنار‌ ورزش، معارفی را هم به متربیان منتقل می‌‌کنند؛ در این باشگاه به ترویج سبک زندگی اسلامی ایرانی هم عنایت می‌شود.
زمان استفاده از باشگاه هم طوری برنامه‌ریزی شده که یا پس از اتمام نماز فعالیت‌ آغاز شود و یا فعالیت به نماز ختم شود؛ بنابراین آموزش‌پذیران همراه با مربی خود با همان لباس ورزشی در صفوف نماز جماعت حاضر می‌شوند. راهکار دیگر، پرداختن به مقوله‌ هنر و ادبیات است. تشکیل گروه نمایش، سرود و نغمات آیینی، همچنین استفاده از ظرفیت جوان‌ها و نوجوان‌ها برای اذان گفتن و مکبری در جذب آنان به مسجد بسیار مؤثر است.
حضور متولیان فرهنگی مسجد در مدارس همجوار نیز راهکار دیگری برای جذب دانش‌آموزان به مسجد است. با اجرای طرح‌ها و برنامه‌های مشترک با مدارس، مانند برگزاری مراسم جشن تکلیف در مسجد یا برگزاری بعضی از جشن‌های ویژه‌ دختران در مسجد توسط خواهران فعال فرهنگی مسجد، موجب حضور بیشتر دانش‌آموزان می‌شود.
یکی دیگر از مباحث مهمی که برای اقبال جوانان و نوجوانان به مسجد مطرح است، سپردن مسئولیت به ایشان است. نوجوان تمایل به ورود در حوزه‌ ایده‌پردازی و برنامه‌ریزی ندارد و بیشتر علاقه‌مند به کار اجرایی است، ولی جوان دوست دارد که از فکر و ایده‌اش بهره‌برداری شود. وقتی به مطالبات این قشر، در مسجد پاسخ داده شود، قطعاً حضور ایشان در مسجد چشمگیر خواهد بود.

چند درصد از ائمه جماعت در این سطح از خلاقیت هستند؟
متأسفانه نیروی متخصص و خلاق که از همه جهت ظرفیت مدیریت مطلوب مسجد را دارا باشد، کم است. حوزه‌های علمیه هم در زمینه‌ تربیت امام جماعت تراز، خلأ وجودی دارد. البته در سال‌های اخیر مرکز رسیدگی به امور مساجد تلاش کرده شبکه ائمه جماعات را تعالی بخشد و به سمت و سویی بیاورد که بتواند این رونق‌بخشی را رقم بزند. حال گاهی اوقات ممکن است وجود یک امام جماعت حتی کهنسال به دلیل مزیت‌هایی همچون علم، تقوا و اخلاق در‌ مسجد موضوعیت داشته باشد که تلاش شده با گذاشتن دستیار و نایب جوان، خلأ پویایی جبران شود.
البته گاهی به ‌واسطه مباحث معیشتی و تأمین نشدن مالی یک امام، او نمی‌تواند انگیزه‌ لازم برای کار تمام وقت در مسجد را داشته باشد. نتیجه این است که نماز در سه وعده توسط وی خوانده نمی‌شود؛ زیرا امام می‌تواند در بخشی از ساعات روز در مسجد حضور داشته باشد.

فردی که امام جماعتی شغل او است آیا از نظر بیمه و حقوق حداقلی تأمین شده است؟
مرکز رسیدگی به امور مساجد، بودجه‌ای برای تأمین معیشت ائمه‌ جماعات ندارد و فقط در حد تکریم در خدمت ایشان است؛ بنابراین نوعاً یک امام جماعت ناگزیر است برای تأمین معیشت خود در فضای دیگری هم شاغل باشد. گاهی نیز باید از دو نفر که یکی فرصت بیشتری دارد، ولی قابلیت مطلوبی ندارد و دیگری که قابلیت خوبی دارد، ولی وقتش محدود است، یکی را انتخاب کرد که طبیعتاً اولویت با قابلیت خواهد بود.
جمع‌بندی این است که ما باید اقتضائات محلی، منطقه‌ای، نبود نیروی انسانی متخصص به قدر نیاز و عدم تأمین معیشت ایشان را در نظر بگیریم. اگر واقع‌بین باشیم، وضعیت موجود، وضعیت نسبتاً خوبی است، اما با آنچه باید باشیم فاصله‌ بسیاری داریم که با همراهی همه‌ دستگاه‌های مسئول می‌توان به آن مقصد رسید.

حقوق ائمه جماعت مساجد توسط مرکز رسیدگی به امور مساجد پرداخت می‌شود؟
از طریق امنای مسجد از محل درآمدهای مسجد و یا از طریق کمک‌های نمازگزاران تأمین می‌شود و در این زمینه وحدت‌ رویه‌ای نیز وجود ندارد. عدد پرداختی هم معمولاً در حد تأمین حق‌القدم، یعنی ایاب و ذهاب ایشان است که در بسیاری از موارد هزینه‌ ایاب و ذهاب را هم تأمین نمی‌کند.

وحدت رویه‌ای در هیچ یک از امور مساجد حتی میان مساجد یک استان هم نداریم. چطور می‌توان این شبکه مساجد کشور را سامان داد تا با وحدت رویه بتوان مدیریت و راهبردی کرد؟
رویکرد شورای سیاست‌گذاری ائمه‌جمعه کشور این است که ائمه‌ جمعه و نمایندگان ولی‌فقیه در استان‌ها براساس الگوی استان تهران، مرکز رسیدگی به امور مساجد راه‌اندازی کنند که تحت اشراف ایشان، به امور مساجد آن استان رسیدگی شود. مساجد کشور را نمی‌توان از تهران در یک مرکز متمرکز مدیریت کرد و برای همه مساجد کشور یک نسخه واحدی پیچید. مساجد مردم‌‌نهاد هستند، اداره نیستند که یک بخشنامه‌ای از مرکز برود و همه‌ مساجد آن را اجرایی کنند.
مساجد، مردم‌نهاد هستند و باید دقت کرد هر استان و شهری اقتضا و فرهنگ‌ خاص خود را دارد. در مساجد استان تهران بنا بر اجرای سیاست‌های ارائه شده توسط امور مساجد، وحدت رویه نسبی وجود دارد. مرکز رسیدگی به امور مساجد در تهران، متولی رسیدگی به امور مساجد استان تهران در مواردی از قبیل انتصاب‌‌ امام معرفی شده توسط اهالی مسجد، استقرار ائمه جماعات به مساجد متناسب با توانمندی امام، رفع موانع، مساعدت و معاضدت و همچنین حل و فصل اختلافات و... است.
البته با بومی‌سازی، این الگو قابل تسری به استان‌های دیگر نیز هست تا بتوانند با بهره‌گیری از این تجربه‌ موفق در استان خود مرکز امور مساجد تأسیس کنند.